“Düşündü, düşündü bizim qəhrəman,
Qurduğu şəhərə baxdı vüqarla…”
Sovxoz direktoru şəhər qura bilər?
“Elə bil nur yağdı baxışlarınmdan…”
Tanıdığım sovxoz direktorlarını xatırlayıram: üzlərindən oğraşlıq yağırdı, gözlərinə də baxan kimi bilirdin ki, oğrudur…
“Dünən qamış bitən qara torpaqda,
Bu gün şəfəq kimi sayrışdı çiçək…”
Qara torpaq? Saatlıda? Qara torpaqda qamış?
Dalına baxın:
“Hopduqca səhranın gövdəsinə su,
Tərlədi qaxsımış bir bədən kimi…”
Fikir verin, yuxarıda “qara torpaq”, aşağıda “səhra”.
“Qaxsımış bədən” necə olur? “Qaxsımaq”, “qaxa dönmək” qurumaq deyilmi?
“Səhranın gövdəsi” – səhra ağacdır?
Bütün bu cəfəngiyatı akademik şair yazır! Vikipediyada elə bu şair kimi əqidəsizin biri yazıb ki, “Səməd Vurğun SSRİ xalqlarının sevimli şairi olub…» Yəni ukraynalıların, estonların, gürcünlərin, ermənilərin…
Yalançının lap…
Sonra Səməd Vurğun Vəkilov yazır ki, “gürzələr, şahmarlar paslı qılınc kimi çəkildi qına…”
İlanlar bəlkə yuvalarına çəkilib?
Paslı qılıncın nəyi ilana oxşayır?
“Yaşıl məxmər kimi döşəndi yonca,
Vətən qızlarının ayaq altına”.
Yandım! Tüstüm başımdan çıxır! Ah, vətən qızları! Siz çılpaq torpaqda yeriyirdiniz “ayaq altınız” ağrıyırdı, indi Səməd Vurğunun atası Leninin əməlləriylə ayaq altınıza yonca döşınib…
Təsəvvür edin, 60-70 il qabaq Saatlı, Sabirabad qızları yonca üstündə yeriyiblər…
Kim deyirsə Azərbaycanda ədəbiyyat olub, kim deyirsə Səməd Vurğun şair olub, gəlsin bu vətən qızlarını göstərim ona…
Aha! Məlum olur ki, bu sovxoz direktoru müharibə iştirakçısı olub. Səməd Vurğun özü onu döyüşdə görüb.
“Ordumuz hər yandan atəş açırdı,
Alman saldatları geri qaçırdı…”
Çox konkretdir, eləmi? Gözüylə görüb. Hər yandan atəş, almanlar qaçırlar… Oxuyan kimi bilinir ki, Səməd Vurğun alman saldatlarını qovurmuş…
“Göy darısqal idi, üfüqlər qara,
Kainat cırırdı dar paltarını…”
Gözünüzün qabağına gətirdiniz? Buna nə var ki. Darısqal göydür də. Sonra təsəvvür edin ki, kainat dar paltarını cırır…
Səməd Vurğun indiyə qalsaydı, pornoqrafiya yazardı…
Dartma yaxam cırıldı…
“Bu məşhur topçu da öz toplarını,
Atıb yol açırdı piyadalar…”
Bir topçuda neçə top olar? Yəqin beş, altı… Yox, bu Səməd Vurğun toplara güllə qoyurmuş….
“Öz toplarını…”
Tfu!
“Onun səngəriydi xırdaca bir dağ…”
Dağ necə səngər olur? Yəni almanlar dağın o tayındaymış? Bəs bu gələcək sovxoz direktoru “topları” hara nişan aıb atır?
Səməd Vurğun yazır ki, o müharibədən qəhrəmanın üzündə bir çapıq qalıb. Kim çapıb, necə çapıb, bilinmir. İndi sadə bir insandır, “artıq pul sevmir”.
Əgər Sovet vaxtı Azərbaycanda «artıq pul sevməyən» direktor olubsa, mən onda azərbaycanlı deyiləm…
Sonra Səməd Vurğun yazır ki, hərdən sovxoz direktorunun “dolanışığı aşağı düşür”, “pendir-çörək yeyir…”
Sən-mən belə şey yazsaydıq və redaksiyaya aparsaydıq, bizi dəlixanaya saldırardılar…
“Pul oldu-olmadı daima şaddır”.
Aclıq olsun, kef olsun!
“Yaşayır hər zaman bu qanacaqla!”
Ancaq belə misraları yazan insanda sənətkar qanacağı olmayıb, gərək sözün düzünü deyəsən…
Sonra Səməd Vurğun daha iki cəfəng bənd əlavə edib kasıblığı tərifləyir.
“Kimin ki, əməli safdır ürəkdə, O aclığa dözər iftixarla…”
Bunu millətinin ac vaxtında qoruqlarda ceyran, kəklik vuran adam yazıb…
Qayıdaq vətən qızlarına…
Səməd Vurğun yazır ki, o il qış çox bərk gəldi. Yağışlar yağdı, göllər yarandı, “gəldi qoşun-qoşun köçəri quşlar…”
“Palçıq dizə çıxdı…”
Harda? Sovqoz direktorunun yaratdığı təmiz küçəli şəhərdə? Saatlıda palçıq? Allah eləməsin!
İndi özünüzü tox tutun, çünki burda gülməkdən partlamaq olar:
“Soyuqdan bozardı qızların üzü…”
Tənbəllər yığılıb nağıl deyərək,
Söhbətlə keçirdi gecə-gündüzü…”
Burda NKVD gərək işə qarışa. Qızların üzü bozarıb, tənbəllər də gecə-gündüz nağıl deyirlər…
Digər tərəfdən, əgər palçıq dizə çıxıbsa, bu insanlar neyləsinlər?
“Yağışın dalınca bərk qar gəlir”. Ocaqlar soyuyur, odun çatmır. Çünki:
“Neçə min ildir ki, bu səhralarda,
Nə qalın meşələr, nə zolaqlar var…”
Səməd Vurğun hələ də müəyyənləşdirməyib – Muğan çöldür ya səhra.
Min ildən qabaq varmış?
“Yalnız Araz üstə bir az meşə var…”
Dalını, yazanı da olmasa, ən azı bunu çap edəni söymədən oxumaq mümkün deyil. Belə səviyyəsiz cızmaqara heç məktəb şagirdinə də yaraşmaz…
“O il öz ömrünü çox uzatdı qış,
Dişini ağardıb güldü insana…”
Bu, poeziya üçün rüsvayçılıqdır…
“Araz boyundakı şor qışlaqlarda,
Doyunca nə qoyun, nə mal sağıldı…”
“Şor qışlaq” nədir?
“Doyunca” yemək olar. Doyunca sağmaq? Sağmaqdan doymaq?
“Qum təpəsi kimi yeridikcə qar,
Buludlar kişnədi…”
Mən qara Səməd Vurğundan yaxşı bələdən, ancaq qarın qum təpəsi kimi yeridiyini görməmişəm…Bəlkə Saatlıda, Sabirabadda yeriyib… Salyanda yerimirdi…
Sovxoz direktoru – toplar atan – işçilərə mühazirə oxuyur, deyir ki, əkdiyimiz ağaclar soyuğun qabağını elə kəsəcək ki, daha qış olmayacaq, həmişə yaz olacaq…
Yəni çöl də bayır kimi…
“Qış gəlib gedəcək bir bahar kimi…”
Ay heyvan (sovxoz direktoruna deyirəm), qış bahar kimi keçsə, torpaq nə bar verər?
Bu komuk poemanı nəşr edın heyvanlarda cürət ilmayıb ki, bunu Səməd Vurğuna deyələr…
Məqalənin tam mətni burda:
xeyrulla xayal 