Şairdən xəbərsiz əli gəzinir,
Rübabın ilhamlı simləri üstdə.
O nəğmə oxuyur, həndəvərini
Tutub qulaq verir sənəb sirrini,
Qanıb anlamayan bir qatı dəstə.
Və belə yozurdu qara kütləsə:
“Bu niyə ucadan axı çığırır?
Düşüb başımıza az qala səsi,
Görən məqsədi nə, hara çağırır?
Nə çalır? O bizə nə dərs öyrədir?
Bizi incitməkdə məqsədi nədir,
Nədir bu çaldığı? Nə deyir bizə?
Niyə ağrı salır ürəyimizə,
Bildiyin eləyən sehrkar sayaq?
Nəğməsi azaddır, bənzəyir yelə:
Fəqət faydasızdır yel kimi elə,
Axı bizə hansı xeyri olacaq?
Şair:
Mənasız camaat, səsini kəs bir,
Muzdur, ehytiyac və qayğı köləsi!
Mən ikrahlanıram deyinməyindən,
Göy övladı deyil, sən həşəratsan
Sən xeyir güdürsın hər şeydə, hətta,
Çəkiylə ölçürsən gözəlliyi də.
Görmürsən bir xeyir Apollonda sən,
Tanrıdır bu mərmər axı!…hə, necə?
Sənə daha əziz — soba güvəci:
Onda sən özünə aş bişirirsən.
Qara camaat:
Səni göylər özü əgər seçibsə,
Öz istedadını, tanrı elçisi,
Bizim xeyrimizə sərf elə onda,
Bizim soydaşları yoluna qoy da.
Biz ağürəkliyik, məkrliyik biz,
Nankoruq, abırsız və kinliyik biz.
Hissi, duyğuları soyuq axtayıq,
Böhtançıyıq, quluq, həm də axmağıq;
Dərin yuva salıb föhş içimizə,
İnsana sevgin var, ona görə sən,
Şücaət dərsləri gəl öyrət bizə,
Qulaq kəsilərik bizsə, nə desən.
Şair.
Rədd olun! bu fağır şairin axı,
Sizin dərdləriniz nə vecinədir!
Pozğunluq eləyin, heç də qorxmayın,
Sizi lira səsi ayıldan deyil!
İyrənciz, tabuta bənzəriniz var,
Sanki meyit görür, sizə kimi baxar.
Kütsüz, dünənəcən elə hamınız,
Tutulur, döyülür, baltalanırdız,
Divanə kölələr! çəkilin, gedin!
Sizin şəhərlərin küçələrindən,
Zibil süpürürlər, — faydalı əmək!
Yoxsa unudaraq ali xidmət,
Məbədi, mehrabı və ibadəti,
Kahinlər alacaq süpürgə ələ?
Gəlmədik məişət qayğısı çəkək,
Şücaət, tamah da şairə yaddır.
Dünyaya gəlmişik nəğmələr deyək,
Bizimki xoş səslər, bir də duadır.
1828
Ruscadan tərcümə
19-21.10. 2019, Samara
ПОЭТ И ТОЛПА
Поэт по лире вдохновенной
Рукой рассеянной бряцал.
Он пел — а хладный и надменный
Кругом народ непосвященный
Ему бессмысленно внимал.
И толковала чернь тупая:
«Зачем так звучно он поет?
Напрасно ухо поражая,
К какой он цели нас ведет?
О чем бренчит? чему нас учит?
Зачем сердца волнует, мучит,
Как своенравный чародей?
Как ветер, песнь его свободна,
Зато как ветер и бесплодна:
Какая польза нам от ней?»
Поэт.
Молчи, бессмысленный народ,
Поденщик, раб нужды, забот!
Несносен мне твой ропот дерзкий,
Ты червь земли, не сын небес;
1) Прочь, непосвященные (лат.)
234
Тебе бы пользы всё — на вес
Кумир ты ценишь Бельведерский.
Ты пользы, пользы в нем не зришь.
Но мрамор сей ведь бог!.. так что же?
Печной горшок тебе дороже:
Ты пищу в нем себе варишь.
Чернь.
Нет, если ты небес избранник,
Свой дар, божественный посланник,
Во благо нам употребляй:
Сердца собратьев исправляй.
Мы малодушны, мы коварны,
Бесстыдны, злы, неблагодарны;
Мы сердцем хладные скопцы,
Клеветники, рабы, глупцы;
Гнездятся клубом в нас пороки.
Ты можешь, ближнего любя,
Давать нам смелые уроки,
А мы послушаем тебя.
Поэт.
Подите прочь — какое дело
Поэту мирному до вас!
В разврате каменейте смело,
Не оживит вас лиры глас!
Душе противны вы, как гробы.
Для вашей глупости и злобы
Имели вы до сей поры
Бичи, темницы, топоры; —
Довольно с вас, рабов безумных!
Во градах ваших с улиц шумных
Сметают сор, — полезный труд! —
Но, позабыв свое служенье,
Алтарь и жертвоприношенье,
Жрецы ль у вас метлу берут?
Не для житейского волненья,
Не для корысти, не для битв,
Мы рождены для вдохновенья,
Для звуков сладких и молитв.
[i] Çəkilin, cahillər (lat.)
xeyrulla xayal 