ALEKSANDR PUŞKIN

QAFQAZ

Qafqaz altımda, təkəm zirvədə mən,

Durmuşam sıldırım üstündə, qardan aləm ağ.

Süzür boyum bərabərində, qanad saxlayaraq.

Şığıyıb qartal üzaqlardakı yüksəklikdən.

Görürəm mən axınların necə yarandığını,
İlkin uçqunların heybətli yuvarlandığını.

—

Gedir nizamla buludlar altda,

Şəlalələr yararaq onları hay-küy qoparar.

Altdasa silsilədir zorba və çılpaq qayalar.

Cılız mamır cücərir altda, kol bitir orda.

Ordan o yanda ağaclar və kölgəliklər var,

Orda quşlar civildəşər, marallar orda qaçar.

—

Orda, dağlarda yuva bağlayır insanlar da,

Sürü gəzib dolaşır otlu sıldırımlarla.

Enib çoban da qəşəng vadiyə yorğunluq alar.
Şütüyər kölgəli sahillə Araqvi orada.

Və sığıncaq tapır zavallı süvari dərədə,

Orda divanə sevinclə qabarır Terek də.

—

Oynaşır, hayqırır, pələng balası,
Dəmir qəfəsdə görüb yem gətirirlər elə bil.

Çırpılır sahilə, qeyzində yox, əlbəttə, xeyir.

Qayalıq sahili ac dalğalar yalar, əfsus!

Nə yem tapar bu vuruşla, nə də təsəlli tapar,
Onu möhkəm sıxan heybətli qayalıqlar var.

1829

Ruscadan tərcümə

10.11.17

Aleksandr Puşkin

       QURANA BƏNZƏTMƏLƏR

V

            Земля неподвижна, неба своды…

Yer hərəkətsizdir: sənsən, Yaradan,

Saxlayan bu göyün qübbələrini.

Sənsiz yerə, suya yıxılardılar,

Bizi əzərdilər qüvvələriylə.

—

Günəşi yandırdın kainatda sən,

Həm yeri, həm göyü işıqlandırır.

O, zeytun yağına sanki çəkilən,

Büllur çilçıraqda yanan kətandır.

—

Tanrıya əyilin, qüdrət ondadır

Bürküdə  sərin yel əsdirə bilir

Odur buludlarla göyü dolduran

Yeri ağaclarla kölgələndirən.

—

Bağışlayandır o, Məhəmmədə həm

Nur dolu Quranı göndərən odur.

İşığa aparan yola qoy qədəm,

Dumanı gözündən uzağa qovdur.

1824

tərc.: 15.02.2014

MIXAIL LERMONTOV

ÇIXIRAM TƏK YOLA…

Çıxıram tək yola, çınqıllı bu yol,

Ağ dumanlar arasından qızarar.

Gecə sakit. Eşidir Tanrını çöl,

Danışır bir-biriylə ulduzlar.

—

Nə gözəl təntənə var göylərdə!

Yer yatır mavi örtük altında.

Nədir bu iztirab, bu ağrı nədir,

Ümidim varmı? Peşmanammı ya da?

—

Yox həyatdan daha bir gözlədiyim,

Olub –keçənlərə peşman deyiləm.

Dinclik, azadlıqdır izlədiyim,

Yatam, nə varsa yaddaşımda, siləm.

—

Əbədi həm soyuq məzar yuxusu,

Deyil, əlbəttə, mənim istədiyim.

Nəfəsdən itməsin həyat qoxusu,

Sinəm nəfəslə titrəsin yenə də.

—

Ruha çəksin gecə-gündüz məlhəm,

Dinsin eşq nəğməsi şirin, şaqraq.

Və bir əsmər palıd da üstümə həm,

Kölgə salsın həzin şırıldayaraq.

 1841

tərcümə: 26.03.2013

MIXAIL LERMONTOV

HƏM SIXINTI, HƏM KƏDƏR

Həm sıxıntı, həm kədər, kimsə yox əl verməyə

Təlatümlər qəlbinə dolan dəqiqələrdə.

Arzular… əbəs yerə hey arzula – xeyri nə?

Ən gözəl illərisə ömrünün keçib gedər.

—

Sevmək…Kimi sevəsən? müvəqqətisə — dəyməz,

Əbədi sevgilərsə yalnız kitablardadır.

Öz içinə nəzər sal – yox keçmişdən orda iz.

Sevinc də, iztirab da, hər şey orda xırdadır.

—

Ehtiras! İtib gedər ondakı şirin ağrı,

Gec ya tez, ağlın səsi amiranə dinəndə.

Baxırsan ətrafına soyuqqanlı və ayıq, —

Boş və küt zarafatdır sanki həyat önündə.

1840

tərcümə: 01.10. 2017

FYODOR TYÜTÇEV

    “TANRIM, SEVİNC PAYI O KƏSƏ GÖNDƏR…”

Tanrım, sevinc payı o kəsə göndər,

Kim yayın müsibət istilərində,

Daş yolla özünü sürüyüb gedər,
Dilənçi tək bağın həndəvərindən –

—

Kim çəpər dalından baxır ötəri,
Görür kölgəliyi, otu, çiçəyi.

Zəngin və işıqlı çəmənliklərin

Sərini bilir ki, qisməti deyil.
—

Bilir ki, ağaclar onun xətrinə,

Salmır qonaqpərvər kölgələrini.

Nə də duman kimi bu fəvvarənin

Başı ondan ötrü göyə millənir.

—

Mavi mağaracıq əbəs cəlb edir,
Onun nəzərini duman içindən,

Bilir fəvvarənin şeh gilələri,

Zavallı başını sığallar nə də.

—

Tanrım, sevinc payı o kəsə göndər,

Kim yayın müsibət istilərində.

Daş yolla özünü sürüyüb gedər,
Dilənçi tək bağın həndəvərindən.

İyul 1850

tərcümə: 20-21. 09. 2019

ALEKSANDR BLOK

Günaha batasan başdan ayağa,

Sayı bilinmədən günlərin ötə.

İçkinin dəmiylə başın ağrıya,

Kilsəyə gedəsən salıb xəlvətə.

—

Üç dəfə səcdəylə ikiqat olub,

Sonra yeddi dəfə  xaç da vurasan.

Qızmalı alnını tüpürcək dolu,

Kirli döşəməyə toxundurasan.

—

Nəzir nimçəsinə mis quruş atıb,

Üç və yeddi dəfə, dalbadal gərək,
Bəlkə də yüz yaşlı, ləkəli, çatlı,

Minlərin öpdüyü surəti öpmək.

—

 Qarşına çıxanı evə dönən tək,

Aldadasan elə o quruş qədər.

Qapına sığınan ac iti görcək,

Yaxşı bir təpiklə qovasan gedə.

—

Surətin önündə yanan çırağın,

İşığında sayğav şaqqıldadasan.

İsladıb ağzında sonra barmağı,

Pulları saydıqca çay da vurasan.

—

Yıxasan özünü pərqu döşəyə,

Nəhayət, dolanda yuxu gözünə…

Belə həyatla da bil ki, Rusiya,

Bütün ölkələrdən əzizsən mənə.

26 avqust 1914

tərcümə: 20-22.01, 2017

İQOR SEVERYANİN

UVERTURA            

Şampanda ananaslar! Şampanda ananaslar!

Möcüzəlidir dadı, alovlu və yandıran!

Norveç sayağıyam mən, həm də ispan sayağı!

İlham coşdurur məni, qələmə sarılıram!

—

Uçur aeroplanlar, qaçır avtomobillər!

Havada şütüyərək ekspreslər gedir!

Burda qucaqlaşırlar, orda kimsə döyülər!

Şampanda ananaslar! Bu, gecənin nəbzidir!

—

Ətrafında ədalı xanımların, qızların,

Həyat faciəsindən məzhəkə yaradaram.

Şampanda ananaslar! Şampanda ananaslar!

Moskva – Naqasaki! Və Marsa Nyu Yorkdan!

1915

tərcümə: 05.08.17

MARİNA TSVETAYEVA

ƏZİZİM, DE, SƏNƏ MƏN NƏ ETMİŞƏM…

Gözü gözümdəydi dünənə qədər,

Gözünü gözümdəm gizlədir indi.

Nəğməli quşlarla açardı səhər,

İndi torağaylar quzğuna döndü.

—

Kütəm mən, sən isə ağıl şələsi,

Sən cavan, mən isə ölüb getmişəm.

Bütün qadınların tanış naləsi:

“Əzizim, de, sənə mən nə etmişəm?”

—

Ona göz yaşı su, ona – su qan da,

Göz yaşında, qanda mən də yuyundum.

Sevgi ana deyil, ögey anadır,

Məhkəmə, mərhəmət ummayın ondan.

—

Gəmilər aparır sevgililəri,

Onlar ağ yollarda itib-batır həm.

Və dünya boyunca nalə yüksəlir:

“Əzizim, de, sənə mən nə etmişəm?”

—

Dünən yıxılırdın ayağıma sən,

Ulu səltənətdim, ucaydı taxtım.

Boşaltdı hər iki əlini birdən,

Paslı qəpik kimi itdi həyatım.

—

Uşaq qatili tək hakim önündə,

Durmuşam elə bil – üzdə qorxu, qəm.

Bunu soruşaram cəhənnəmdə də:

“Əzizim, de, sənə mən nə etmişəm?”

—

Divardan, qapıdan soruşuram mən:

“Bəlkə siz deyəsiz günahım nədir?”

Deyirlər: “Yoruldu öpüşlərindən,

Başqa birisini öpür indi də”.

—

Odda yaşamağı öyrədib mənə,

Elə bir diyara atdı  — soyuq, nəm.

Budur törətdiyin, deyirəm yenə:

“Əzizim, de, sənə mən nə etmişəm?”.

—

Etiraz eləmə, bilirəm nə var

Məşuqə deyiləm – açılıb gözüm.

O yerdən ki, Sevgi gedər, qovular,

Ora bağban Ölüm yetirər özün.

—

Vaxtsız ağacları silkələməyin,

Nə xeyri? Vaxtında düşər yetişən.

• Bağışla, hər şeyi, bağışla məni:

Əzizim, gör sənə mən nə etmişəm!”

14 iyun 1920

tərcümə: 10-11oktyabr 2014

BORİS PASTERNAK

         DƏYİŞİKLİK

Haçansa aşnaydım kasıb-kusubla,

Səbəbi deyildi ancaq əqidə.

Həyatları sadə, haqlı, hesablı,

Nə parad var idi, nə də dəbdəbə.

—

Tanışlığım vardı ağalarla da,

İncə cəmiyyətə bələddim hərçənd.

Müftə yeyənləri uzaq qovurdum,

Mənə qardaş idi lüt və dilənçi.

—

Alnının təriylə çörək qazanan,

İnsanla can atdım mən ünsiyyətə.

Elə buna görə mən də o zaman,

Cındır çağırıldım, yetib hörmətə.

—

Məni kəlməsiz də anlayırdılar,

Cisimdim, maddəydim, çəkim var idi.

Necə ki bəzəksiz zirzəmilər var,

Ya da ki çardaqlar – yox şüşə, pərdə.

—

İndi dəyişmişəm, mən pozulmuşam,

Elə bil zamanın güvəsi dəydi.

Hamı optimistdir, hamı da meşşan,

Hamı ayıb sayır qüssəni, dərdi.

—

Kimə etibarım vardısa bir vaxt,

Çoxdan hamısına etibarsızam.

İnsanı, İnsanı, itirdim, heyhat!

Onu hamı, hər kəs itirən andan.

—

1956

tərcümə: 03.11. 2014

ANNA AXMATOVA

Döyüş dastanları nəyimə gərək,

Sevmirəm hüsznlü hoqqaları da.

Yersiz ola gərək şeirdə hər şey,

Adamlardan fərqli, bilməyə qayda.

—

Hardan biləsiniz hansı zibildən,

Utanmaq bilmədən şeirlər çıxır,

Zəncirotu kimi hasar dibindən,
Ya pıtraq, çayır.

—

Acıqlı qışqırıq, qətran qoxusu,
Sirli kif örtüyü ya da divarda –

Artıq şeir dinir, incə və coşqun,

Məndə də, sizdə də sevinc  yaradır.

21.01.1940

tərcümə: 03.12.2017

OSİP MANDELŞTAM

Yaşarıq ölkədən xəbərsiz tək,

Səsimiz aşmaz on addım da ha biz nitq deyək.

Harda söhbət açılarsa, yarıda,

Salınar tezcə Kreml dağlısı o yerdə yada.

Ətli barmaqları qurd tək yağlı,

Hər sözü pudluq daş – düz və ağır.

Tarakan gözləri hırıltılıdır,

Həmişə quncları parıltılıdır.

Sürü tək dövrəsində boşdamarlı rəhbərlər,

Yarıadamların o, xidmətiylə bəhrələnər.

Miyoldayan, fit çalan, sızlayanlar var,

Tək o guppuldadar, vurar, aşırar.

Verir o, nal kimi, fərman dalınca fərmanı,

Gözü kiminsə nallanır, kimin qaşı, kimin alnı.

Hər ölüm hökmünü o, hökmən hoqqa tək çıxarır,

Osetin mənşəli, meydan yaxalı.

noyabr 1933

tərcümə: 04.01. 2020

OSİP MANDELŞTAM

Arıq ağ çiyinlərin qamçıdan qızarmalı,

Qamçıdan qızarmalı, şaxtadan közərməli.

—

Xırda uşaq əllərin ağır ütü çəkməli,

Ağır ütü çəkməli, toxuçalı tikməli.

—

Yalın gül ayaqların şüşə üstdə gəzməli,

Şüşə üstdə gəzməli, yoluna qan sızmalı.

—

Mənə qalan – səninçin qara şam kimi yanmaq,

Qara şam kimi yanmaq, dilsiz dözüb dayanmaq.

Fevral 1934

 tərcümə.: 26.12.2012

SERGEY YESENİN

Mənə bir əyləncə qalıb, ağzıma

Salam barmağımı, fıştırıq çalam.

Haçandan hamının düşüb ağzına,

Guya ayıbçıyam, qalmaqalçıyam.

—

Gör necə gülməli itkidir bu, ah!

Gülməli itkilər çoxdur həyatda.

Utandım tanrıya inanmağıma,
İndi inanmıram – ağrıdır bu da.
—

Ah, qızıl üfüqlər nə qədər uzaq!
Yanır hər şey həyat qayğılarında.

Yanmaq istəyərək daha da parlaq,
Pozğun da olmuşam, qalmaqallı da.

—

Şair istedadı – həm əzizləmək,
Həm xarab eləmək – yazısı budur.

Qara qurbağanı ağ qızılgülə,

Calayıb sevdirmək arzum olubdur.

—

Nə qəm, alınmadı, tutmadı, nə qəm,

Gül kimi günlərin fikri, məramı.

Şeytanlar yuvası vardısa qəlbdə,
Mələklər, deməli, orda yaşarmış.

—

Elə bu hoqqanın kefinə görə,
Özgə bir diyara yollanan zaman,

Sonuncu dəqiqə elə ki gələr,
Yanımda kim olsa, istərəm ondan:

—

Tanrı nemətinə inamsızlığa,
Ağır günahlara görə məni həm.
Qoysunlar surətlər altda yatağa,
Əynimdə elə rus köynəyi, öləm.

                         1923

tərcümə: 12-13. 06. 2019

Bir də görüşmərik, Bakı, əlvida,

Qəlbə qorxu dolur, qəlbi alır qəm.

Ayrılıq ürəyi sıxar, ağrıdar,

İndi “dost” sözüdür yaraya məlhəm.

—

Əlvida türk göyü! Bakı, əlvida,

Damarda qan donur, dizlərim əsir.

Fəqət ölənəcən qalar yadımda,

Balaxanı mayı, Xəzər ləpəsi.

—

Sadəcə nəğməsən! Əlvida, Bakı!

Bağrıma basıram dostu son dəfə.

Yasəmən dumanı içində başı,

Yellənib dalımca “yaxşı yol” deyə.

1925

 tərcümə: 29.12.2016

NIKOLAY ZABOLOTSKI

ETIRAF

Öpüldün, quculdun və cadulandın,

Küləklə bir zaman nikah bağladın,

Sanki qandallıdır qolun-qanadın,
İncilər incisi, mənim qadınım.

—

Sən nə kədərlisən, nə də ki, şənsən,

Elə bil enmisən buludlu göydən,

Nəğməmsən sən nişan mərasimimdə,
Sən mənim divanə ulduzumsan həm.

—
Dizlərin üstünə əyilər başım,

Onları yenilməz güclə qucaram.

Şeirlər deyərəm, axar göz yaşım,
Səni yandıraram, şirinim, acım.

—

Bu əsmər çöhrəni aç işıqlara,
Bu dolu gözlərə, izn ver girim.

Baxıım şərqli kimi qara qaşlara,

İncə yarıçılpaq qolları görüm.

—

Çoxalan nə varsa – üzülən deyil,

Çin olmayan nə var – unudulandır.

Niyə ağlayırsan, gözəlim, belə,
Mənim xəyalıma gəlir bu ya da?

tərcümə: 04. 07. 2019