Без рубрики

EMİN MİLLİNİN DALQABAQ SABUNU

Xeyrulla Xəyal

EMIN_MILLI

Məlumdur ki, biz azərbaycanlılarda sabun adı iki cürdür: paltar sabunu və əlüz sabunu. Paltar sabunuyla, əlbəttə, paltar yuyurlar. O ki qaldı əlüz sabununa, burda məsələ bir az dolaşıqdır. Necə yəni əlüz? Bəs bədənin qalan yerləri? Onların sabunu ayrıdır? Varsa, adı nədir…

Eşitdiyimə görə, çox insan var ki, indiyəcən lap hamamda sabunla əlini və üzünü yuyur, qalan yerlərini isə elə yavan-yavan yaxalayıb qurulanır…

Ona görə də bizim gözəl dilimizdə hansı bir yerəsə sabunsuz girmək ifadəsi var. Yəni bunu belə başa düşmək olar ki, həmin yerin sabunu yoxdur və məcbur olanda ya şeytan vadar edəndə elə sabunsuz girirsən…

Deyirlər ki, Qərbdə yaşayan gözəl jurnalist və siyasətçi Emin Milli bu məsələnin həlli ilə məşğuldur. Yəni cənab Emin orda sabun istehsalına başlayıb, özü də hər yerin sabunu ayrı: baş sabunu, ayaq sabunu, qabaq sabunu, türkün məsəli, dal sabunu…

Bu yaxınlarda Emin Milli Azərbaycana gəlmək və özü ilə qayırdığı sabunlardan bir kisə gətirmək fikrindədir. Özü də sabunun gözəlliyini, onunla hər deşiyə girməyin mümkün olduğunu Emin bəy şəxsən prezident İlham Əliyevə nümayiş etdirmək fikrindədir…

Tez gəl, ay Emin Milli. Bizim millətə bu dalqabaq sabunu çox lazımdır. Bizdə çox adam çox yerə girmək istəyir, girə bilmir, pərçim olub qalır…

Gəl, gətir o sabundan…

Mirzə ƏLİL

17.03. 19

Samara

Реклама

SAŞA ÇORNI. SADƏ SÖZLƏR

Xeyrulla Xəyal

Saşa_Çornı.jpg

                 Çexovun xatirəsinə

Саша Черный

(1880-1932)

               Простые слова

 

Uğur üç aylıqdır indiki vaxtda,

Daş atsan, dahiyə dəyəcək hökmən.
Müdrik-həyəcanlı Çexov, daha da,
Sən bizə yaxinsan bu gün dünəndən.

 

 

Oyatmaq istədin, inanmasan da.

Qazırdın sonacan, qaszırdın dərin.

Həqir təbəssümlə qınamısan da,

Yurdu və Atanı Təhqir edəni.

 

 

Sən aramızdaydın, aydın, həm incə
Hədsiz sadə idin və hədsiz açıq.

Görürdün bədbəxdir dünyamız necə,
Görüb üzülürdün necə çılpağıq…

 

 

Getdin. Ağrımızsa daha da artdı:

Kitbablar çoxalıb, ah nə çox kitab!

Gün-gündən lənətli çevrəsə dardır

«Çexov» buxovunu çətin ki qıraq.

 

 

Gülür, ağlayırdın, qisas alırdın.

İrinli yaranı açdığın zaman.
İndi hər şey açıq. Necə ağırdır,

Görüb çürüyəsən, amma susasan.

1910

Ruscadan tərcümə

16-17. 03, 2019, Samara

ALEKSANDR BLOK. “CANIM RUSİYA, BİRGƏ CAN ÜZƏK YENƏDƏMİ?”

Xeyrulla Xəyal

БЛОК

«Русь моя, жизнь моя, вместе ль нам маяться?…»

Canım Rusiya, birgə can üzək yenədəmi?

Çar və bir də ki, Sibir, Yermak, bir də ki, türmə!

Ayrılmağın, tövbənin vaxtı deyimi indi,

Azad qəlblərə sənin zülmətlərin gərəkmi?

 

 

Vardı bildiyin nəsə? İnanırdın Tanrıya?

Sənin nəğmələrindən hansı məna anlanar?

Çud[i] hoqqalar çıxardı, bataqlıqları Merya[ii],
Qurudaraq saldı qat[iii]lar  və verst dirəkli yollar…

 

 

Çaylarda qayıqları, şəhərləri qırırdın,

Gedib çatmadın ancaq müqəddəs Çarqrada

Çöllərə şahinləri, sonaları yayırdın,
Çöllərdən axıb elə toran qəldi qapqara.

 

 

Qara dənizdən dala, Ağ dənizdən o yana,

Gecənin zülmətində və gündüz işığında.
Baxır donuq lal üzlər, vəhşi kimi boylanır,

Od səpilir elə bil tatar baxışlarından.

 

 

Yurdunun, yatağının hər gecə üstündədir

Sakit, uzun qızartı, qayğı, təlaş oyadan.

Sən ey yuxulu ilğım, səndəki hikmət nədir?

Azad ruhumla bəlkə bu sənin oyunundur?

28 fevral 1910

Ruscadan tərcümə

12.03. 2019

Samara

[i] Çud – qədim rus dilində pribaltika və fin tayfalarının adı

[ii] Merya – Yuxarı Gjvoljyedə yaşamış qədim tayfanın adı

[iii] Qat – bataqlıqdan və qurunun su basmış hissəsindən tir döşəməklər çəkilən yol

ALEKSANDR BLOK. «ƏGƏR DOĞULUBSA KAR İLLƏRDƏ KİM…»

Xeyrulla Xəyal

БЛОК

 Z.N. Qippiusa

Рожденные в года глухие

Əgər doğulubsa kar illərdə kim

Unudar yolunu; Rusiyanın biz

Ağır illərində dünyaya gəldik,

Heç nəyi unutmaz bizim qəlbimiz.

 

 

 

Ah, bizi yandırıb-yaxan bu illər!

Ağıl aparansız ümid verən ya?-

Üzlərə yayılan qanlı şölələr,

Savaş günlərini gətirər yada.

 

 

 

Lallıq var – həyəcan harayı yəqin,
Dinəndən ağızlar qıfıllanıbdı.

Haçansa ürəklər sevinclə zəngin,

İndisə boşluq var məşum, əbədi.

 

 

Və qoy bizim ölüm yatağı üstdə,
Quzğunlar qıy vurub uçuşsun yenə.

İlahi, kim əgər ləyaqətlisə,
O da qədəm bassın səltənətinə.

 

8 sentyabr 1914

Ruscadan tərcümə

09.03. 2019

Samara

UİSTAN ODEN.   QAPI

Xeyrulla Xəyal

richard _wilbur

  WYSTAN AUDEN 

               THE DOOR

 

Bizim gələcəkdir, girir qapıdan,
Cəllad tək, qanun tək, başsındırma tək.

Ya Karaliçadır qanı da qara,

Gicləri araya qoyan ya Təlxək.

 

 

Ondan göz çəkmir ki, böyük şəxslər,
Keçmişi buraxar toranda birdən.

Missioner kimi baxıb irişən
Dul qadın, köpüklü ya da sel gələr.

 
Qorxanda dalına yığırıq nə var,

Ona çırpılırıq ölüm gələndə

Haçansa bir dəfə o, açıq qalar,

 

 

Möcüzəli yurdu görər Alisa

Qızı bu günəşdə çimən diyarsa
Ağladar çox xırda göründüyündən.

 

İngiliscədən tərcümə

06-07. 2019

Samara

TÜMEN-BAKI QATARI

Xeyrulla Xəyal

QATARDA 2009.jpg

Dastan

Bir vaxt Tümen-Bakı qatarı vardı,

Keçirdi bu qatar Samaradan da.

Mən ildə bir dəfə yola çıxardım,
O vaxt vətən vardı, sağdı anam da…

 

 

Plaskart vaqona ayaq basandan,
Pasportun qalırdı bələdçilərdə.

İki günlük yolda elə o andan,
Elə bil dustaqdın, “etap” gedirdin.

 

 

Aşağıyaydısa biletin əgər,
Bir neçə soydaşın həmlə edərək,

Qətiyyətlə “xahiş” eləyirdilər,
Yeri bir “bacı”ya verəsən gərək…

 

 

Kirini, tərini bir neçə reysin,

Saxlamış “ağları” sonra alırdın.

Vətən qoxusundan başqa nə desən,
Yıpranmış balışda, döşəkdə vardı…

 

 

Vaqondakı iki ayaqyolundan,
Bələdçi birini açırdı ancaq.

Onun qabağına elə obaşdan,

Kütlə yığılırdı küy qopararaq.

 

 

Haçandan-haçana növbə çatırdı,

Girirdin lap böhran yetişən anda…

Ancaq ayaqların …. a batırdı,

Əlini-üzünü yaxalayanda…

 

 

Yerini biletsiz sərnişinlərə,
Satıb künc-bucaqda yatan bələdçi,

Gəzirdi ruh kimi, kirli, heyvərə,
Öndə daha bir gün, daha bir gecə…

 

 

Qatar Rusiyanı qoyub arxada,
Dağıstan yoluna çıxırdı birdən.

Vaqonda dustaqdın əgər bayaqdan,
Bu andan elə bil hərbi əsirdin.

 

 

Girirdi vaqona dağıstanlılar,

Hər biri təsbehli, avtomatlı həm.

Deyirdilər tez ol, “torpaqbasdını”
Ödə, gözlərini yoxsa tökərəm.

 
Rus poqonu vardı çiyinlərində,
Rusca da pis-yaxşı danışırdılar.

Ancaq  qafqazlı tək yol gedənlərin,
Girib ciblərinə daraşırdılar.

 

 

Keçirdik, nəhayət, yarımcan halda,
Doğma Azərbaycan sərhədini biz.

Girib qapıları bağlayırdılar

İndi bizimkilər salam-kalamsız.

 

 

İndi nə dustaqdın, nə də əsirdin,
İndi mal-heyvandın dilsiz-ağızsız.

“Rəis” qabağında durub əsirdin,
“Hörmətimi elə!” deyirdi rəis…

 

 

 

Poqonları vardı çiyinlərində,
Poqonun ulduzu, bayrağı vardı.

Ölkə şərəfiylə alver edənlər,
Soydaşını belə qarşılayırdı…

 

 

“Yoxlama” uzanır, gicəllənirdi,

Başın tər iyindən, sidik iyindən.

Vaqonun içi bir cəhənnəm idi,
İnana bilmirdin tərpənib gedər…

 

 

Düşüb poqonlular gedirdi birdən,

Qatar üz tuturdu Bakıya sarı.

Paytaxt vağzalına çatıb düşəndə,

Cinə və şeytana biz oxşayırdıq…

 

 

Günlüyün altında pilləkən üstdə,
Oturub yolumu gözləyən anam,

Baxıb deyəcəkdi, dəyişməsəm də:

“Bala, nə gündəsən, nə sınıxmısan…”

 

 

Boş qalıb günlüyün altı haçandan,
Çürüyüb dağılır taxta pilləkən.
İndi gözləsəydi yolumu anam,
Gedərdim o yolu piyada bəlkə…

 

04-05. 02. 2019

Samara

TƏNDİR

Xeyrulla Xəyal

TƏNDİR.png

Ərəbqardaşbəyli, 1960-cı illər

 

Çörək satılmazdı o vaxt dükanda,

Xəmiri  təndirə hamı yapardı.

Bağçası, çəpəri olmayanın da,
Hökmən həyətində təndiri vardı.

 

 

Palçıq tutulardı bəlim qatqılı,

Qalıb qıcqırardı göyərənəcən.

Hər arvad bir memar ustalığıyla,
Təndir yaradırdı baxımlı, incə.

 

 

Təndirin yanında payıza yaxın,
Qalxlb ucalırdı odun tayası,
Yığılıb gəlirdi cüyürün şaxı,
Pambığın çöpüydü yaxşı yanansa.

 

 

Asan iş deyildi təndirə girmək,

Divarı qızarıb dönürdü közə.

Güllənib, qızarıb bişincə çörək,

Qızarır, bişirdi bişirən özü.

 

Uşaqlar təndirin həndəvərindən,
Getmirdi alınca  yağlı kökəni.

Axırdı ağzının suyu itin də,

Qapırdı, yeyirdi kütə gedəni.

 

 

Büküb basdırırdı dolma balıq da,

Təndirə, vardısa imkanı kimin,

Bir cənnət qoxusu kəndi basırdı,

Hamı acıyırdı canavar kimi.

 

 

Çətin vaxtlar idi, kasıbdı hamı,
Yavanlıq qəhətdi, qıt idi çörək.

Bir də görürdün ki, tikə qalmayıb,
Qonşulara borca gedəydin gərək…

 

 

Alıb-verərdilər çörəyi sayla,

Ancaq ötüşmürdü davasız yenə.

Xırda qaytarırdı yekəni alan,
Ya boyat verirdi təzə yerinə…

03. 02. 2019

Samara

POL VERLEN. AH, NECƏ SOYUQDUR…

Xeyrulla Xəyal

verlain-19

Ô j’ai froid d’un froid de glace

 

Ah!  necə soyuqdur, bədənim donur
Ah! Necə od tutub hər yerim yanır;

 

Kövrəlib sümüyüm, daha çürüyür,
Yara bədənimi basıb bürüyür;

 

Mənim düşmənlərim sevinc içində,

Qurban, qənimətəm onlara indi;

Canımda, başımda, ürəyimdə də,
Sızıltı var acı xatırələrdən;

 

 

Məndən hamı qaçır, şana əlvida!

Yəni gəlib çatdım mən Ərafata?

 

Ya bəlkə mən elə cəhənnəmdəyəm,

Yəni üz döndərib Tanrı da məndən?

 
— Sənin taleyin ki, gətirmir belə,
Bu bəlkə sevincdir daha Güclüyə.

 

 

Tanrı daha adil, Əql də onda da,

Sən özün zəifsən, kəmsən ağıldan.

 

Şərin girdabında çabalayırsan,
Bura atıb səni ehtirasların,

 

 

Sənin kamil deyil xristianlığın,
Çəkdiyin əzaba günahın uyğun,

 

 

Bütün bu əzab ki, səni ağrıdır,
Ruhuna nemətdir, xeyirduadır.

 

 

Və, əlbəttə, sənin bəyənmədiyin,
Bu sınaqlar ki, var həndəvərində,

 

 

Sənə məhəbbəti olan səmanın,
Xəbərdarlığıdır —  təmiz və aydın.

 

 

Mələklərdir sənə düşmən olanlar

Daha az qəddarlıq və özgəlik var

 

 

Onlarda, zalım və rəhim Tanrıdan,
Özün də bilmədən aldıqlarından.

 

 

Sev öz çarmıxını, yaralarını

Nemətdir, şükr elə yaradanına.

 

 

Qəzəb anlarının güc gələn çağı,

Tanrının adını diz çöküb çağır.

 

Kəsən dəmir ki, var, məzəmmət edən
Səs ki, var – bu sənə gözəl Tövbədir.

 

 

Buzla da örtülsən, odda da yansan,

Tapacaqsan hökmən Allahını sən.

 

Fransızcadan tərcümə

19-21. 01. 2019

Samara

POL  VERLEN. GREEN

Xeyrulla Xəyal

verlain-19

Green 

 

Bax, yarpaqlar, budaqlar, çiçəklər və meyvələr,

Bu da ki, eşqinizlə döyünən ürəyimdir.

Gəlin qırmayın onu iki zərif ağ əllə,

Necə həqir olsa da, hədiyyəmə baxın bir.

 

Şehə başdan ayağa bürünmüşəm gəlincə,

Alnımda dönür buza indi səhər yelindən.

Düşüb ayağınıza, izn verin, dincəlim,

Anıb şirin anları qüssəmi dağıdım mən.

 
İndiyəncən sizin son alovlu busələrlə

Xumar başımı qoyum gül kimi sinənizə.

Məni qayğılandıran fırtına yatsın belə,
Yatım bir azca, çünki siz də dincəlirsiniz.

 

Fransızcadan tərcümə

Qeyd: şeirn adı orijinalda ingiliscədir. Green – yaşıl; gənc; təzə; çiçəklənən

10-11. 01. 2019

Samara