Архивы

MİR ŞAHİNDƏN AŞAĞI ENMƏK OLARMI? QURBAN MƏMMƏDLİYƏ, MEHMAN HÜSEYNOVA BAXIN…

Без имени-1

Mir Şahin və Mir Şahin kimi qazanc üçün özünü satmaqla məşğul olan tiplərdən də aşağı enmək olarmı? Mərhum Cəlal Əliyevin “parlament”də Mir Şahinin ünvanına etdiyi çıxışa baxan hər kəsə aydın olar ki, “akademik” üçün aşağılığın sərhədi yoxdur. Mir Şahin əqidəsizliyi, şərəfsizliyi ilə yalnız ikrah, uzağı nifrət yaradırsa, Cəlal Əliyevin ağzından tökülən çirk axını dəhşət doğurur. Bu insanın layiq olmadığ akademik və deputat adlarını daşımağı bir yana. Bu insan 1969-cu ildən, yəni Heydər Əliyev Azərbaycana 1-ci katib təyin ediləndən hakim, əslində monarx ailəsinin ən yaxın üzvü olub. Yəni səni, məni idarə edib. Sən, mən nədir ki! Ölkəni, xalqı idarə edib, yəni sürüyüb, süründürüb, mələdib, istəyəndə oynadıb, istəyəndə dolayıb, istəyəndə kötəkləyib.

Bu insanın bioqrafiyası əməlli-baçlı məzhəkədir. Rus Vikipediyasında oxuyuruq: “В 1944 году окончил факультет естествознания Нахичеванского учительского Института”. Yəni 16 yaşında müəllimlər institutunun təbii elmlər fakultəsini bitirib. 16 yaşında! 1944-cü ildə Nxçıvanda təbiət eləməri fakultəsi?

Nəzərə almaq lazımdır ki, maharibədən sonra böyük qardaş Həsən Əliyev Akademiyada sürətlə qalxır, torpaqşünaslıq bölməsinin rəhbəri olur. Tezliklə Cəlal Əliyev Azərbaycan dövlət universitetində işə başlayır. Hansı illərdə oxuduğu göstərilmir. Ancaq ən qəribəsi elmi fəaliyyətidir. Azərbaycan Vikipediyası: “Cəlal Əliyev 1955-ci ildə fəlsəfə doktoru, 1971-ci ildə elmlər doktorluğu dissertasiyalarını müdafiə etmişdir”. Fəlsəfə doktoru? Biologiya fakultəsindən sonra?

Heydər Əliyev hakimyyətə gələnə qədər Cəlal Əliyevin elmi fəaliyyəti barədə məlumat yox kimidir. 1959-cu ildə Riqada məqaləsi çap olunb. Niyə Moskvada, Peterburqda yox, Riqada? Heydər Əliyev 1-ci katib olan kimi Cəlalın alimliyi ağcamaya vurulmuş kimi şişib-daşır. “1976-cı ildə Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü, 1980-ci ildə isə həqiqi üzvü seçilmişdir.”. 1976-cı ildə Heydər SovİKP MK Siyasi Bürosuna namizəd seçilmişdi və qılıncınnın dalı da, qabağı da kəsirdi. Ailə üzvləri də bütün adları, ordenləri, mükafatları alırdılar. Əliyevlər ailəsinin və bu ailəyə yaxın olanların adına yazılan “dissertasiya”ların sayı-hesabı yoxdur!

Sovet vaxtı Mir Şahin kimi “yazar”ların xidməti sayəsində mətbuatda Cəlal Əliyevin elmi şücaətləri barədə əfsanələr yayılırdı, guya elə bir buğda növü yaradıb ki, İncil rəvayətində olduğu kimi, onun bir çörəyindən beş min adam doyur, hələ artıq da qalır…

Və Cəlal Əliyev müstəqil Azərbaycanın “parlamentində” ağzını açanda içindəki girdabı xalqa göstərdi, bu giurdabdan tökülən üfunətli çirkdən iybilmə qabiliyyətini itirməmiş, gigiyena məsələlərində həssas insanların başı gicəlləndi…

Cəlal Əliyevin işlətdiyi leksikanı taksi dayanacağında, bazarda ya xəstəxanalarımızın qəbul yerlərində eşidəndə narahat olsaq da, dəhşətə gəlmirik. Həm də öyrəşikliyik. Dəhşəti yaradan Cəlal Əliuyin daşıdığı adlarla onun tərbiyəsi arasındakı uçurumdur. Bazarda bu tipli tərbiyənin yiyəsinə “heyvərə” deyirik. Cəlal Əiyev, əlbəttə, heyvərədir. Ancaq bazar heyvərəsi deyil. Cəlal Əliyev monstrdur, “Deputat”lığı, “akademik”lyi bir yana. Siz onu akademiyada şöbə müdiri kimi təsəvvür edin. Bir qoşun adam onun əlinin və … dilinin altındadır. Qadınlar, xüsusən qadınlar! Arvadları bu heyvərə, pozğun başlı adamın əli altında işəmiş ərlər! Kül sizin başınıza!

Vikipediyadakı məqalədə iddia edilir ki, «ingilis və rus dillərini bilirdi». Ana dilində kolxoz naxırçısı kimi danışan insanın ingilis və rus dillərini bildiyinə inanmaq olar? Maraqlıdır ki, bir cümlə sonra bu iddia təkrar edilir: «Azərbaycan, Rus və ingilis dillərini bilirdi». Azərbaycan dili əlavə olunub, «Rus» böyük hərflə yazılıb — bizim Vikipediya belə qara gündədir, akademiyası naxçvanlılardan, əliyevlərdən paşayevlərdən ibarət millətin Vikipediyası başqa nə cür ola bilərdi?

Özü haqqında üçüncü şəxs kimi danışır: Mir Şahin Cəlal Əliyevə sataşır!…! Bəli, bu heyərə monarx ailəsinin üzvü olub və 30-40 il ərzində millətin mənəviyyatını pozub, yəni ölkəni ağlar günə qoyub. Bunu Mir Şahin eləməyib!

Və indi Qurban Məmmədli, daha bir naxçıvanlı, Mir Şahinə sözü olanda Londonda qıçını-qıçının üstünə qoyub, ingilis yeməklərindən gəyirə-gəyirə Cəlal Əliyevin videosunu “əziz həmvətənlərinə” göstərir. Naçıvanlı naxıçıvanlını ətini yesə də, sümüyünü atmaz… Qeyrət azarkeşi, hicab mücahidi Qurban Məmmədli Cəlal Əliytevin söyüşlərini “arvad-uşağın” eşidəcəyndən ehtiyat eləmir..

İndi də Mehman Hüseynov Cəlal babasını yad elədi, Mir Şahinə cavab vermək üçün onu 1-ci Fəxri Xiyabandan xortlatdı. Mənə elə gəlir ki, bu anda Mir Şahin, hər it də olsa, Mehmandan bir pillə yuxarı qalxdı… Və Mehmanı “gədə” adlandıranların o qədər də haqsısz olmadığı bilindi.

Bu günlər yenə müxalifətdə bir-birini rus, İran casusu adlandıranlar fəallaşıblar, elə bil bədənlərinə bit daraşıb. Qurban Məmmədli İsa Qəmbəri rus agenti adlandırdı. Ağlı lap çaşıb…(İsa Qəmbərin yox)…

Mənim casuslarla işim yoxdur, ancaq ruslarda bizə nümunə adamlar çoxdur. Baxın Navalnıya, Yaşinə, Kara-Murzaya… Bizim Qurbanların, Mehmanların harda olduqlarıı və kim olduqlarını aydın görərsiniz…

Mirzə Əlil

P.S. Mərhum Cəlal Əliyevlə Mir Şahin arasındakı dava ədəbiyyatda və kinematoqrafda çox işlənmiş süjeti xatırladır bu, intim xidmət göstərən şəxslə müştəri arasında yaranan konfliktdir. Müxtəlif variasiyalrı var – intim xidmət göstərən şəxsəin haqqı ödənilmir; müştəri xidmətiun keyfiyyətindən narazılığını bildirir; intim xidmət göstərən şəxs müştərini “impotent” adlandırır…

M.Ə.

02.05. 2023, Samara

CƏNUB AZƏRBAYCANLILARINA AZƏRBAYCAN MƏKTƏBİ LAZIMDIRMI?

Фев10

Bizim yeyib-içməyən, gəzməyən, ata, ana, ər, arvad, övlad sevgisni qəlbindən çıxarıb onu türkçülüyə qızğın, həris məhəbbətlə əvəz edən soydaşlarımız zarıyırlar ki, “…niyə cənubdakı 40 milyon azərbaycanlının öz dilində məktəbi yoxdiur”.

Hər şeydən əvvəl demək lazımdır ki, 40 milyon söhbəti yalandır. Bu, mərhum Heydər Əliyevin vaxtında 200-300 min ton pampıq yığıb Moskvaya bir milyon iki yüz min tonun raportunu vermək kimi bir şeydir. Yəni şişirtməyə, yalana bizi elə yoluxdurublar ki bu azardan çətin sağalaq. Cənubda lap 20 milyon azərbaycanlı varsa və onların öz dillərində məktəbləri yoxdursa, bu yalnız onların maymaqlığını və əfəlliyini göstərir. Bir həftənin içində bu məsələni üsyansız, qiyamsız həll etmək olar. İranda dərs ili nə vaxt başlanır? Həmin gün azərbyacanlı ailələrindən olan uşaqlar məktəbə getməyələr. Hamısı. Bir gün, üç gün, beş gün… Əgər əhalinin sayı 40 milyondursa, azərbaycanlı uşaqların sayı ən azı yeddi-səkkiz milyon ya daha çox olmalıdır. Bu qədər uşağın məktəbi, yəni fars məktəbini boykot etsəydi, Tehran hökuməti məcbur olardı ki, ən azından Azərbaycan dilində ibtidai məktəblərin açılmasına icazə versin. Azərbaycanlı isə hərəkətə gəlmir. Bir vaxt böyük Sabirin yazdığı kimi sızıldayır:

Ah, bu məşrutən şah neçin verməyir,
Gah verir filməsəl, gah neçin verməyir…

Ancaq daha ciddi sual var: cənub azərbaycanlılarına öz dillərində məktəb lazımdırmı? Belə məktəblər açılsa, çoxmu azərbaycanlı uşaqlarını fars məktəbinə yox, Azərbaycan məktəbinə göndərəcək?

Mən son vaxtlar cənublulara Tvitterdə baxıram. Azərbaycanca yazanlar var, ancaq çox deyil, əsasən entuziastlardır. “Türkcəyaz” həşteqi də hələ ki, az insanı ilhamlandrır. Cənublu Azərbaycan şairi ölüb, biri azərbaycanlı soydaşlarına başsağlığı bildirir, ancaq bunu farsca yazır…

Şimali Azərbaycanın nümunəsi bizə nə deyir? Çar vaxtından rus-tatar məktəbləri olub, bolşeviklər Azərbaycan dilində məktəblər açıblar, təhsil icbari olub. Otuz ildən çoxdur ki, müstəqil dövlətik. Bəs niyə indiyəcən vətəndaşların çoxu uşaqlarını rus məktəbinə verir ya vermək istəyir? Niyə indiyəcən Bakı əhalisinin çoxu özünü “rusdilli”adlandırır, yəni dövlət dilinə tüpürür? Niyə prezidentin öz uşaqları, nəvələri Azərbaycan dilini bilmirlər? Niyə Azərbaycan dövlətinin büdcəsi rus məktəblərinin saxlanılmasına milyardlara pul xərcləyir, halbuki Azərbaycanda cəmi 70-80 min rus qalıb…

Və buna görə də şimalda guya cənubluların dərdindən yaxalarını cıran cənablar və xanımlar özlərini ələ alsınlar, ətraflarına baxsınlar. Azərbaycan məktəbinin davasını eləyənlərin çoxu burda Azərbaycan dilinə müvəqqəti bir anlaşılmazlıq kimi baxır, onun osmanlı dili ilə əvəz olunacagünü səbirsizliklə gözləyirlər.

Biz yəqin ərəblərin vaxtından, yəni 1300 ildir ki, “zəlzələ” sözünü işlədirik və bu söz bizə doğma və halaldır. İndi Azərbaycan saytlarında türklərin qondardığı “deprem” sözünü oxuyanda istər-istəməz qarğışlayırsan ki, “vay, səni “deprem” qurbanı olasan”. “Ekib” sözünü gördüm, başa düşmədim. Sözə çox diqqət edəndən sonra başa düşdüm ki, bu, fransızların “equipe” sözüdür, osmanlılar çırpışdırıb salıblar öz dillərinə, bizim meymunlar isə yəqin bunu qədim türk sözü sayırlar…

Kül başınıza…

10. 02. 2023, Samara

P.S. Ev tapşırığı: Azərbaycan Respublikasında talış məktəbləri varmı?

QƏDİM İNGİLİS DASTANI “BEOVULF”UN AZƏRBAYCAN DİLİNƏ TƏRCÜMƏSİ HAQQINDA

Дек11

İLHAM TAHİROV

filologiya elmləri doktoru, professor, Dilçilik İnstitutunun Hind-Avropa dilləri şöbəsinin müdiri

The article deals with the first poetic translation into Azerbaijani of the Anglo-Saxon epic poem «Beowulf», written in Old English. The language of the poem «Beowulf» is a unique phenomenon, the main feature of which is alliteration. Alliteration is the repetition of identical or homogeneous consonants in a poetic text, giving it a special expressiveness. The distinctive nature of the alliteration in Beowulf made it difficult to translate into other languages. Since the phonetic-rhythmic picture of «Beowulf» is built on stress, it is necessary to pay attention to the syllabic stress in root morphemes. The syllables of Old English root morphemes had different stresses, and the quantitative expression of the stress was determined by the grammatical category of the word. In poetic translations of «Beowulf» into many languages, with the exception of the rhythmic structure of the language and alliteration, which has a semantic function, specific vocabulary, lexical syntactic structure, and expressive syntactic means are conveyed with high artistry. The translation of the epic into Azerbaijani can be considered an examlpe of poetic translation, allowed by the Azerbaijani phonetic-rhythmic structure. Keeping the adequate line number of the original, and finding the correct verse meter, the translator has also succeeded — with the help of means that can be considered successful — in transferring the phonetic-rhythmic structure of the epic, written in tonic meter, its lexical, syntactic, and stylistic features into the target language.

İLHAM TAHİROV

QƏDİM İNGİLİS DASTANI “BEOVULF”UN AZƏRBAYCAN DİLİNƏ

TƏRCÜMƏSİ HAQQINDA

XÜLASƏ

Məqalədə qədim ingilis dilində yazıya alınmış anqlo—sakson epik poeması “Beovulf”un Azər-

baycan dilinə edilmiş ilk poetik tərcüməsindən bəhs olunur. “Beovulf” poemasının dili unikal hadisə

olub, başlıca xüsusiyyəti alliterasiyadır. Alliterasiya poetik mətndə eyni və ya eynicinsli samitlərin

təkrarlanması ilə ona xüsusi ifadəliliyin verilməsidir. “Beovulf” poemasında alliterasiya fərqli xüsu—

siyyət daşıdığına görə, o, başqa bir dilə tərcümə edilməsi çətin olan poeziya nümunəsi hesab edilir.

“Beovulf”un fonetik-ritmik mənzərəsi vurğuya əsaslandığından kök morfemlərdə heca vur-

ğusuna da diqqət edilməlidir. Qədim ingilis kök morfemlərinin hecaları müxtəlif dərəcədə vurğu da—

şımış və vurğunun kəmiyyəti sözün qrammatik kateqoriyası ilə müəyyənləşmişdir.

“Beovulf”un bir çox dillərə poetik tərcümələrində, dilin ritmik strukturu və semantik funksiya

daşıyan alliterasiya istisna olmaqla, spesifik lüğət tərkibi, leksik-sintaktik strukturla əlaqəli məsələlər,

ekspressiv sintaktik vasitələr yüksək bədiiliklə tərcümə olunmuşdur. Eposun Azərbaycan dilinə tər-

cüməsi dilimizin fonetik-ritmik quruluşunun imkan verdiyi poetik tərcümə nümunəsinə aid edilə bilər.

Tərcüməçi tonik vəzndəyazıya alınmış poemanın fonetik-ritmik strukturunu, onun leksik, sintaktik,

üslubi xüsusiyyətlərini uğurlu sayıla bilən üsul və vasitələrlə tərcümə dilində verməyə nail olmuşdur.

O, originalın adekvat misra sayını saxlaya bilmiş, tərcümənin düzgün vəzn ölçüsünü tapmağa nail

olmuşdur.

Читать далее →

YADULLA MƏFTUN: «ALƏMDƏ QARANLIQLAR ƏGƏR BİRLƏŞƏ BAHƏM…»

Дек4

yadulla məftun

2022-ci il dekabrın 1-də azərbaycanlı şair Yadulla Məftun Amini Tehranda vəfat etmişdir. Şair doğulduğu Sayın Qalada dəfn edilib.

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Yadullah Məftun Amini (fars. یدالله مفتون امینی; 12 iyun 1926, Sayınqala, Qərbi Azərbaycan ostanı – 1 dekabr 2022, Tehran) — azərbaycanlı şair.

Yadulla Amini 1926-cı ildə Qərbi Azərbaycan ostanının Şahindej şəhərində anadan olmuşdur. İbtidai və orta təhsilini Təbriz şəhərində almışdır. Ali təhsilini almaq üçün Tehrana yollanmış və burada Tehran Universitetində hüquq təhsili almışdır.

Məftun ləqəbi ilə şeirlər yazan Yadulla Amini ilk dövrlərdə farsca klassib üslubda şeirlər yazmışdır. 1980-ci illərdən etibarən Yadulla Amini ritmik olmayan və müasir üslublu şerlər yazmışdır. Fars dili ilə yanaşı azərbaycanca da şeirlər yazan Yadulla Amininin bu dildə ilk şeirlər toplusu Aşıqlı karvan adlanır.

vikipediya

+++++++++++++++++

Şairin ayrı-ayrı şeirləridən bu iki fraqment Tvitterdən götürülüb. Sosial şəbəkədə çoxlu istifadəçi şairə böyük hormət və sevgisini ifadə edir.

Çox əlləşdin sənə aslan desinlər,
Qoç oğlan ya igid tərlan desinlər.

Əzizim, cəhd elə bunlardan artıq,

Sənə insan, fəqət insan desinlər.

yadullah

++++++++++++++++++

Həqq sel kimi dəryaya axıb yol tapacaqdır,
Daş atmağilən heç kim onu döndərə bilməz.

Aləmdə qaranlıqlar əgər birləşə bahəm,
Bir xırdaca şamın işığın söndürə bilməz.

+++++++++++++++++++++++++++++++++

Nə yazmışdln «baharın xoş!» əzizim,
Bu yerdə sən gedən gündən payızdır…

RÖVŞƏN RAHİB OĞLU MƏMMƏDSOYA: MƏN DEMİRƏM Kİ, SƏNİN ANAN…

Окт14

301855593_3079044272316269_9034785479592915019_n

Cənab Məmmədsoy!

Sən məqaləndə məni “həvəskar mərcüməçi» adlandırırsan. Razıyam. Həvəskaram. Yaxşı, bəs həvəskarın öz bloquna qoyduğu tərcümə niyə “elmi” məqalədə tədqiqat predmeti olmalıdır? Azərbaycanda «peşəkar»ların və sənin kimi ən qədim peşə sahiblərinin sayı-hesabı yoxdur. Niyə birdən bu «həvəskar» işi sənin diqqətni çəkdi? Məndən icazə almışdın? Yaxşı, indi ki, bu «həvəskar» tərcüməni təhli etmək qərarına gəlmişdin, niyə təhlil yoxdur? Mənə aid ya mənim tərcüməm barədə iki kəlmə var: 1. Tərcümə təhriflərlə doludur. 2. Tərcümə primitivdir.

Hansı təhriflər? Nə təhrif olunub? Leksika? Sintaksis? Məna? Kontekst? Bu, təhlildir ya mənə sataşmaq üçün bəhanə?

Heyvan oğlu heyvan! Bundan sonra bir şeyi iddia edəndə, sübut bazası hazırla! Mən desəm ki, Məmmədsoyun anası fahişə olub, oğlu Rövşəni kolxoz briqadirindən pambıq kolarınının arasında doğub, mən gərək bunu sübut edəm. Ona görə də mən demirəm ki, sənin ana fahişə olub, hərçənd sənin vələdəzzinalığından bilinir ki, olub. Və demirəm ki, başqa heyvanlar kimi sənin buynuzun iki yox, dörddür, çünki iki buynuzu da sənə ayağısürüşkən arvadın hədiyyə edib. Demirəm!

A kişi, iqtisdadi böhrandır, gərək hər sabirabadlı soğan əkə, qarpız əkə. Sən hara, elm hara? Sən poeziya nə qanırsan? Pasternak sabirabadlını ancaq göbələk növü kimi maraqlandıra bilər, o da Sabirabadda bitməz… Özünü ələ al. Hərdən güzgüyə də bax. Deyəsən, kolxozçu atan səni də soğan əkdiyi kimi əkib…

Mənimlə işin olmasın. Aramızda iki min kilometrlik məsafə var. Yan-yörəni qap, əgər quduzluq azarın varsa.

İstəsən, ünvanına çatdıra bilərsən: ədəbiyyatşünaslığı yox. qarpız alqı-satqısını xatırladan məqaləni konfransa buraxan və sonra çap edən şəxsləri də mən şərəfsiz, bastard, onların analarını isə «peşəkar», yəni ən qədim peşə sahibi sayıram.

X.X.

14. 10. 2022

++++++++++++++++

Господин Məmmədsoy!

Если статья, в которой беспардонно задет я, принадлежит не вам, а вашему полному тезке, то прошу извинить и забыть. Если автором статьи являетесь Вы, тогда, будьте добры, прочтите внимательно.

В своей статье вы меня называете «переводчиком-любителем». Хорошо, принимаю, но если я всего лишь любитель, то могу публиковать в собственном блоге все, что хочу, почему мой любительский перевод становится предметом обсуждения в статье, которую вы ничтоже сумняшеся «называете научной»?

Если вы уж взялись анализировать мой любительский перевод, то надо было анализировать. Где ваш анализ? Про мой перевод в вашей статейке два слова: «В этом переводе полно искажений. Он примитивный».

Где искажения? Какого типа, какого характера искажения? Форма? Смысл? Содержание? Подлец и подонок, скажи, что я исказил? Приведи хоть один пример! И в чем примитивность?

Если я стану утверждать, что у Ровшана Мамедсоя мама –вокзальная шлюха, я должен это обосновать это и доказать.. Если я стану утверждать, что мама Ровшана Мамедсоя зачала своего ублюдка от колхозного бригадира и произвела его на свет в колхозном поле, я это должен обосновать и доказать. Поэтому я не стану заявлять, что у Ровшана Мамедсоя мама шлюха и жена точно такая же.

Баран ты рогатый, в дальнейшем, прежде чем что-либо о ком-нибудь заявлять, имей доказательную базу. Иначе я всему честному народу сообщу, что у барана Ровшана Мамедсоя растут два дополнительных рога, которые ему наставила его жена.

14. 10. 2022, Самара

BÖYÜK SABİRDƏN SABİR RÜSTƏMXANLIYA: «QEYRƏTİN OLMUR-OLMASIN…»

Дек26

İlham Əliyevin 60 yaşı tamam oldu və onu həqiqətən sevənlərlə bərabər güzəranını, xoş gününü, mövqeyini, vəzifəsini, gələcəyini Əliyevdən asılı bilən hər kəs onu təbrik edir. Sevənlər qalsın, bu asılılar saysızdır. Hər brinin təbriki gedir Adminstrasiyaya, orda yəqin bir yerə toplayırlar, sonra bəlkə kitaba salacaqlar, prezident də, əlbəttə, başını ağrıdıb onları oxuyan deyil. Ancaq təbrik göndərənlərin hər biri istəyir ki, cənab Əliyev onun təbrikindən xəbər tutsun. Bəlkə bir il hazırlaşıb, bəlkə iki-üç il. Gecələr yatmayıb, yediyi boğazından keçməyib, bəlkə hətta stressdən müvəqqəti ya birdəfəlik kişiliyini itirənlər olub. Hər biri başqalarının ağlına gəlməyən bir təbrik, bir alqış, bir arzu kəşf etməyə çalışıb.

Sabir Rüstəmxanlı kəşf edib. Deyib ki, İlham Əliyev gərək Azərbaycan kimi xırda bir ölkəni yox, Hindistanı idarə edə.

Yəni Sabir Rüstəmxanlı demək istəyir ki, İlham Əliyev – Messidir, gəlib Keşlə komandasında oynayır…

Bu Sabir Rüstəmxanlının abrı-həyası yoxdr. Onun adını eşidəndə əsl Sabirin “Olmur – olmasın” şeiri yadıma düşür. Ata ilə oğulun deyişməsi. Yəni “qeyrətin olmur –olmasın”. Yəni Sabir Rüstəmxanlı elə bil ki, ailə tərbiyəsi əvəzinə valideynindən belə tövsiylər alıb: Əyil, sürün, tərif de, yala, sabunlu-sabunsuz gir – “qeyrətin olmur-olmasın…”

Hindistan…

Hidistan ölkə deyil, siilizasiyasır, ən qədim, zəngin sizulizasiyalardan biri…

Böyük Britaniyanin tərkbindən çıxandan dünyanın ən böyük demokratiyasına çevrilir. Aşağı palatası iki ildn bir təzələnən, hökuməti tam nəzarətində saxlayan parlamenti, anqlo-sakson məhkəmə sistemi var. Mətbuat üzərində dövlət monopoliyası və nəzarəti yoxdur. Yerli özünüidarəetmə hələ iyirminc əsrin əvvəllərində yaranıb. 1933-cü idə pançayatlar azad, birbaşa seçkilərlə formalaşır. 28 federal ştatdan hər birinin azad seçkilərlə formalaşan qanunvericilik orqanı var,

Belə dövlətin başında azərbaycanlını təsəvvür edirsiniz?

Bir ayın içində Hindistan olar zoğal dəyənəkli Xudayar bəyin rəhbərlik etdiyi böyük bir Danabaş.

Bir ayın içində azad mətbuatın işi iflic olar, qəzetlər, televiziya kanalları maliyyəsiz qalıb bağlanar, qalanlarını hökumət özünə tabe edər ya da hampazorluqla bağlayar.

Ştatların özünüidarəsi bir aya məhv olar, ştatlara Azərbaycanda olduğu kimi ofisinantlar, mal oğruları, Sədərək banditləri, prokuror qardaşları, hakim bacanaqları, gömrük qudaları rəhbər təyin olunarlar.

Partiyalar darmadağı edilər, ölkə əhalisinin yarıdan çoxu “antimilli ünsür” elan olunar…

Hindistan yüksək elektron avadanlığı, kosmik texnika, dərmanlar, avtomobillər istehsalı əvəzinə Belarus traktorları istehsal edər… Bütün iqtisadiyyat da bir neçə ailənin əlində…

Ölkənin mədəniyyəti də altı aya- bir ilə tənəzzüklə uğrayar, Rabindranat Taqor kimi yazıçıların əvəzinə Sabir Rüstəmxanlı kimi götöpənlər meydana çıxar.

Hind okeanının sahillərini prezidentin qudurtduğu adamlar hasara alarlar…

Və tezliklə Hindistanın axırı çatar…

Sabir Rüstəmxanlı kimi barbarlar öz güzəranı xətrinə nəinki Hindistanı, hətta dünyanın qalan yarısnı da məhv etməyə hazırdırlar. Keşlə miqyaslı, Keşlə təfəkkürlü arvadlar və kişilər o qədər harınlayıblar, o qədər qızışıblar ki, Hindistana rəhbər təyin edirlər…“Yaxşı ki, Allah dəvəyə qanad verməyib” məsəli burda yerindədir… Hərçənd bu «qanadsız dəvələr»in kiçik ölkəmizin iqtisadiyyatı qalsın, millətin əxlaqına, mənəviyyatına vurduğu ziyan hədsizdir.

Tərtərdə minlərlə hərbçini ermənilərə satılmaqda günahlandrıb öldürüblər, əlil ediblər, həyatlarını korlayıblar.

Millətin şərəfini, ləyaqətini, gələcəyini, ümidini satanlar isə oturublar qondarma parlamentdə, boyunlarını yoğunladırlar…

“Qeyrətin olmur – olmasın…”

Mirzə Əlil

26.12. 2021, Samara

MİLLİ QƏHRƏMAN ŞÜKÜR HƏMİDOVUN ATASINA: A KİŞİ, ÖZÜNÜ ƏLƏ AL, DÜNYANI BİZƏ GÜLDÜRMƏ…

Окт26

Müharibə iştirakçısı olmuş hər bir əsgər, hətta döyüşlərdə yüngül yara almayan belə, xüsusu hörmətə layiqdir. Həlak olanların xatirəsini əziz tutmaq borcdur.

Azərbaycan ordusuun necə komplektləşdirildiyi heç kim üçün sirr deyil. Son müharibədə həlak olanların minindən çoxu haqqında İnternetdən məlumat toplamışam. Bu gənclər hamısı fəhlə-kəndli ailələrindəndir, şəhidlər arasında hətta aşağı səviyyəli məmurların da uşaqları yoxdur. Bir vaxt həm qərbdə, həm şərqdə imtiyazlı siniflərin nümayəndələri hərbi elitanın əsasıını təşkil ediblər. İndi Azərbaycanın əslində bütün xalqa məxsus olan sərvətləini mənimsəmiş, üstəlik ən yüksək vəzifələr tutan insanların ailələrində bir nəfər zabit, bir nəfər əsgər yoxdur. Fəhlə-kəndli balası həm vətənin şərəfini, həm də o şərəfsizlərin firavan həyatını, milyardlarını qoruyur.

Mənim keçmiş şagirdlərimdən birinin yeganə oğlu Şuşada noyabrın 8-də həlak oldu. İndi oğulsuz, uşaqsız, nəvəsiz qalmış ər-arvad necə yaşamalıdr? Saatlarla torpaqla, mal-heyvanla çalışandan sonra evə girəndə onları nə sevindirə bilər?

Heç nə!

Belə valideynlər sevinə bilmirlər, ovunmurlar! Müharibədən sonra nə qədər şəhid atasının, anasının öldüyü buna sübutdur.

Onu da deyim ki, keçmiş şagirdimin xüsusi təyinatlı oğluna ölümündən sonra dəmir medal veriblər. Bir tərəfdən deyirlər əsgərlərimiz qəhrəmanlıq göstəriblər, digər tərəfdən, canlarından keçmiş bu uşaqlara bir orden də qıymırlar.

Deputatların, icra başçılarının sinələrinə baxın – hamısı qaraçı baronu kimi ordenlə bəzənib Yemlənməkdən buğaya dönmüş deputat Sabir Rüstəmxanlı bir ordeni özü üçün alanda, birini də arvadı üçün alır… Bu həmin Rüstəmxanlıdır ki, Aprel müharibəsinin çeyitləri yığılıb basdırılmamış qızına toy çaldırır, Ramiz Rövşənlə qol-boyun selfi çəkib paylaşırdı. Son müharibə bitməmiş Rüstəmxanlının özündəndə yoğun arvadına orden verildi. Yadınıza salıram ki, yeganə şəhid qadın Arəstə Baxışova həmin ordenlərdən birini qıymadılar!

Hanı mənim qəhrəman əsgərimin ordeni?

Niyə bu qəhrəman əsgərlərin beşinə, üçünə Milli Qəhrəman adı verilməyib? Bu ad yeganə oğlunu itirmiuş şagirdimi sevindirməsəydi də (nə sevnic…), bəlkə ovundurardı…

Ancaq sevinənlər var. Mərhum polkovnik Şükür Həmdovun atası. Oğluna Aprel döyüşlərinə görə Milli Qəhrəman adı verilib. Çox gözəl! Eşq olsun! Ancaq onu da deyim ki, bu döyüşlərə qədər uzun illər hərbi xidməti ərzində cəsurzabit Şükür Həmidov bircə orden də almayıb. Yəni verməyiblər. Sabir Rüstəmxanlıya, onun arvadına, Siyavuş Novruzova, indi tutulan ya hələlik iş başında olan quldur icra başçılarına veriblər, Şükür Həmidova verməyiblər. Çoxlu medal alıb. Medal fabrikimiz əla işləyir, söz yoxdur. Yəqin o ucuz medallara Sabir Rüstəmxanlı kimi ordenli şairlər ad verirlər…

Əlbəttə, yaxşıdır ki, Şükür Həmidov çoxdan layiq olduğu yüksək adı alıb. Ancaq bir məsələ də var. İndi Şükür Həmidovun atası Nəriman kişi nədənsə əmin olub ki, bundan sonra onun xüsusi statusu var, qəhrəman atası kimi xalqın adından danışmağa, hətta Konstitusiyaya (!) dəyişikliklər eləməyə tam ixtuyarı var. “Bizim qanunverici orqanımız olan Milli Məclisdən xahiş edirəm ki, Müzəffər Ali Komandan, Prezidentimiz cənab İlham Əliyevə “Azərbaycanın daimi Prezidenti” adı verilsin. Xahiş edirəm ki, xalqımız da, Milli Məclis də bunu qəbul etsin”.

Vallah, bu kişi başını itirib. Bəzi atalar oğullarının ölümündən sonra dərddən başlarını itirirlər, bu Nəriman kişi başını sevincdən itirib. Yəqin o qədər imtiyazlar verilib ki, kişi çaşıb.

A kişi, qəhrəman atasısan, bilirik. Lap qabağında baş əyməyə hazırıq. Sənin Konstitusiya ilə nə işin var? “Müzəffər ali komandan” nədir? Belə ad heç Stalində olmayıb. “Ömürlük prezident” nədir? Əslində bilirik ki, bu nədir, əslində Azərbaycanda elə belədir. Ancaq kim sənin başına yeridib ki, bu, yaxşıdır? Bəs prezident həyatını başa vurandan sonra nə olsun? Millət dəysin bir-birinə? Sən oğul itirmisən, mənim şagirdim də oğul itirib, onun itkisi səninkindən çox ağırdır, çünki onun subay və yeganə oğlu ölüb, bundan sora nəvə sevinci də dadmayacaq. Sən hansı şəhid atasından artıqsan ki, Konstitusiyanı dəyişdirmək isytəyirsən? Konstitisiya onsuz da o qədər dəyişilib ki, rus demişkən, yamaqlı yorğana dönüb… A kişi, belə bambılı hərəkətlərlə qəhrəman oğlunu da gözdən salarsan, ayıbdır, otur yerində…

Sən elə bilirsən prezident sənin məsləhətinlə oturub-duracaq? Birinci vitse-prezident vəzifəsi yaradılanda şəhid atalarıyla məsləhət eləmişdilər? Bəlkə parlament seçkilərində şəhid valideynlərinin rəyi nəzərə alınır? Otur yerində, Nəriman kişi, Olur, hamının ağlı çaşa bilər, özünü ələ al. Oğul itirmisən, sonra ad-filan, pul, mənzil, ora çəkirlər, bura çəkirlər… Buna hər beyin davam gətirməz…

Özünü ələ al, kişi! Oğlunun yasını saxla ölənəcən. Şah Davud oğlu Absalamın öldürüldüyünü eşidəndə yaxasını cırıb ağladığı kimi sən də ağla… Sənin Konstitusiya ilə nə işin var? Sən niyə öz xalqına hörmət eləmirsən? Sən Azərbaycan xalqıı naqis, mağmın, geri, yarımçıq sayırsan ki, ona demokratik idarəçiliyi yaraşdırmırsan. Yaxşı deyil!

Dişiylə-dırnağıyla, həyatı bahasına yurdu işğaldan, milləti rüsvayçılıqdan qurtaran soydaşlarımız öz kəndlərini, şəhərlərini, dövlətlərini idarə edə bilməzlər? Kiçik Neftçala rayonu Bakıdan on qat artıq şəhid verib, ancaq rayona ömrü boyu bir gün də ictimai-faydalı işlə məşğul olmamış bir tüfeyli gədəni başçı qoyurlar ki, onun da gözü ayağının altını görmür, qoyunları adama, adamı qoyunlara qatıb maşınla vurur. Bəlkə sən prezidentdən kindersürpriz Mirhəsən Seyidov haqqında soruşaydın? Neftçalallı Milli Qəhrəman Samid İmanov kimi oğullar cəbhədə öləndə onların yurdunu quldur icra başçısı, polis, deputat yağmalayır…

Şuşada canını qurban vermiş və dəmir medala layiq görülmüş qəhrəman kəndçimi Azərbaycanda kim tanıyır? Onu dünyaya gətirmiş, böyütmüş atanı, ananı tanıyan yoxdur, onlar prezidentlə Cıdır düzündə çay süfrəsinə dəvət olunmurlar…. Ancaq yüzlərlə lotu lotu-potunu, artisti, qafiyəbazı, oğru məmuru avtobuslara yükləyib daşıyırlar Şuşaya. Hamısı da deyir «qələbəmiz». Qəlbə hardan sizin oldu? Kiminiz o qələbə uğrunda qan axıtdı?

İndi Anar Şuşada yazıçı qurultayı keçirmək arzusundadır. Bəlkə Anarın kimisə Şuşada vuruşib? Bəlkə on min üzvü olan Yazıçılar İttifaqı şəhid verib? İndi bir neçə min cızmaqaraçı gedib fəhlə-kəndli balalarının qan axıtdığı torpağa işəyəcək..

Nəriman kişi, dövlət başçısından xahiş eləməyə fürsət düşmüşdü? Xahiş eləyəydin prezident xalqa icazə versin ki, heç olmasa, bələdiyyə deputatlarını özü seçə bilsin… Deyəydin ki, ay cənab prezident, niyə pulluların, vəzifəliləriun uşaqları cəbhəyə getmirlər, onlar ordudan necə yayınırlar — rüşvətlə? Niyə prezidentin öz ətrafından bir nəfərinin uşağının sorağı ordudan gəlmir?

Yox, yaxşısı budur ki, susasan. Ləyaqətlə…

Nəriman kişi, sənin oğlun qəhrəmandır. Mənim şagirdimin oğlu Şahlar da qəhrəmandır. Sənin oğlunun rəsmi adı onu Şahlardan yüksəyə qaldrmır. Və sənə də ixtiyar vermir ki, özünü sirk artisi kimi aparıb dünyanı bizim millətə güldürəsən.

Ukraynalıların dediyi kimi: Qəhrəmanlara eşq olsun!

Qəhrəmanlar yetirən fəhlə-kəndli atalara və analara eşq olsun!

Xeyrulla Xəyal

25.10. 2021, Samara

===============

27 SENTYABR 2020-Cİ İL

Dan yeri qızarıb, tələsmir ay da,
Çəkilib getməyə göydən hələ ki.

Bəlkə son yuxudan durub piyada,
Baxmır aya, günə, gözü yol çəkir.

—

Nizam-intizamla dayanmış əsgər.

Geyim mükəmməldir, təzədir yaraq.
Baxışdan, üzdənsə uşağa bənzər,

Oda atılacaq indi bu uşaq.

—

Yersizdir Şekspir tərəddüdləri,
Burda “olum” yoxdur, “ölüm” var ancaq.

Hamletin taleyi öz əlindədir,

Beş əsr düşünür qərardan qabaq.

—

Səninsə taleyin bir əmrə bənddir,
Sahibi deyilsən öz həyatının.

Komandir “İrəli” qışqırar indi,

Gedərsən, minadır ayağın altı…

—

“Can, bala!” deyərək ağlayan anan,

Tikan qanadanda ayaqlarını,
Duyar aparanda səni qızıl qan,
Əl atıb dağıdar yanaqlarını…

—

Ay və gün yox olar, yer və göy itər,

Son verər bu savaş gənc həyatına,

Artırar Bakıda çevik fəhlələr,

Dəmir medalların hasilatını…

—

Şəklinə baxıram, şəklin ağladır,
Baxışdan uşaqsan, üzdən uşaqsan.

Zirvə söhbətləri hoqqa və lağdır,
Ölmüsən, haqqın var möhtəşəm yasa.

—

Məzarın önünə gəlib baş əyə,
Parket generalı, vəkil və nazir.

Ölkəni hərləyən, xalqı hərləyən,

Gəlib torpağına üz qoya bir-bir.

—

Qara bağlanaraq ensin bayraqlar,
Balaban çalınsın, Albinoni də.

Ali baş komandan, dizini qatla!

Müzəffər əsgərin borcunu ödə!

27. 01. 2021, Samara

========================================

P.S.

“VƏTƏN MÜHARİBƏSİ QƏHRƏMANI” ADI HAQQINDA

“Vətən müharibəsi qəhrəmanı” fəxri adı yəqin heyvərə bir məmurun fantaziyasındn doğub. Ümumiyyətə belə təsəvvür yaranır ki, fəhlə-kəndli balalarını müharibəyə göndərib özləri Bakıda və ya daha yaxşı yerlərdə keflərindən qalmayan məmurlar cürbəcür dəmuir medallar, adlar uydurmaqla xalqla başaldatdı oynayırlar. Böyük ədəbiyyat məmuru Çingiz Abdullayev təklif edir ki, şəhid anaları üçün “Şəhid anası” medalı təsis olunsun. Yəni ürəyi dağlanmış, günü qara olmuş, yediyi-içdiyi zəhrmara dönmüş ana boynundan oyuncaq asıb gəzdirsin… Çingiz Abdullayev və onun kimi boynuyoğunlar belə “mükafatları” xalq üçün təsis edirlər, çünki özlərinin şəhidləri yoxdur, arvadları, anaları boyunlarından başqa şeylər asırlar…

“Milli Qəhrəman”la yanaşı ikinci oxşar ad nəinki dolaşıqlıq yaradır, hətta onların hər birini şübhəli edir: “milli qəhrəman”ın qəhrəmanlığı “vətən müharibəsi qəhrəmanı”nın qəhrəmanlığından nə ilə fərqlənir? “Vətən müharibəsi qəhrəmanı” fəxri adı həm də 44 günlük müharibədə canlarından keçmiş və yalnız dəmir medala layiq görülmüş əsgər və zabitlərin şücaətini gözdən salır. Füzulinin, Ağdamın mina sahələrini adlamış, Şuşanı almış əsgərin hər biri qəhrəman deyilmi? Niyə iki-üçü nəfəri seçib sonralar rəsmi görüşlərə çəkmək, teleşoulara dartmaq üçün üçün ad verirlər, qalanlarına isə dəmir medal? Deyirlər əsgərlərimiz fövqəladə qəhrəmanlıq göstəriblər. Fövqəladə qəhrəmanlığa görə dəmir medal? Dəmir medalı təlimdə özünü yaxşı göstərənə, üsy-başını təmiz saxlayana verərlər, həyatını itirənə yox…

Əlbəttə, fəxri adların və orden və medalların verilməsində həm təsadüfilik, həm də korrupsiya elementi var. Bizdə hərbi bürokratiya da başdan-ayağa korrupsionerdir, korrupsiya olmasaydı, ordu ümumxalq ordusu olardı, fəhlə-kəndli ordusu yox. Polad Həşimov, onu tanıyanların, onunla xidmət etmiş əsgər və zabitlərin dediyinə görə, doğrudan da yaxşı insan və yüksək səviyyəli hərbçi , komandir olub, ailə üzvləri də özlərini ləyaqətli aparırlar. Ancaq ona “Milli Qəhrəman” adının verilməsi sitüativ qərar idi, ermənilərin vurduğu ağır yaranı soyutmaq cəhdi idi. Polad Həşimovun qəhrəman zabit olduğuna şübhə yoxdur, ancaq vurulduğu epizodda nə qəhrəmanlıq? O ki qaldı ölkəıni rüsvayçılıqdan qurtarmış, sağlamlıqlarını, həyatlarını itirmiş gənclərinizin yalnız dəmir medalla təltif olunmağına, bu həm sağ qalanlara, həm də ölənlərin xatirəsinə təhqirdir.

QƏHRƏMANLAR VƏ LOTULAR

GÜLMƏLİ ŞEİRLƏR. SÜLEYMAN RÜSTƏM. «TƏBRİZİM»

Июл5

Təbriz, Cənubi Azərbaycanın mərkəzi olan qədim şəhər sovet vaxtı Azərbaycanın rəsmi poeziyasının ən gəlirli sahələrindən olub. Ancaq sovet dövründə də, bazar iqtisadiyyatı olmasa da, monopolizim var idi, o cümlədən rəsmi ədəbiyyat sahəsində. Təbrz mövzusu əsasən əslən Cənubi Azərbaycandan olanlara məxsus idi, “demokrat” qardaşlar hər il “ayrılıq” mövzusunda bir-iki kitab çıxardıb çax-çux edir və yaxşı dolanırdılar. Bir şairin təxəllüsü “Tudə” idi, yəni siyasi partiyanın adı. Balaş Azəroğlu, Mədinə Güllgün Təbriz üçün göz yaşı tökə-tökə xalq şeiri adını aldılar. Düzdür Cənubdan olmayanlar da Təbriz bazarına girməyə can atırdılar, məsələn, mərhum Xəlil Rza. Ancaq belələrinə çox məhəl qoymurdular, onların Təbrizdən ötrü tökdüyü göz yaşları yol tapıb partiya rəhbərliyinin qəlbinə axa bilmirdi.

Cənubdan olmayanlardan cəmi bir nəfər cənubluların Təbriz ədəbiyyatı monopoliyasını sarsıdıb və ədəbiyyatda az qala birinci təbrizçi olub, Məmmədhüseyn Cavadzadə birinci uroloq olan kimi. Bu, məsələn, sallyanlı plastik kütlə generalı Vaqif Axundovun naxçıvanlıların, ermənistanlıların və kürdlərin içərisində baş çıxarmağı kimidir. Süleyman Rüstəmiun “Təbrizim” şeiri indi də məktəb proqramındadır. Bu günlərdə təzədən oxudum, az qaldım gülməkdən öləm.

“Baxdıqca hüsnünə doymayır gözüm,
Təbrizim, Təbrizim, gözəl Təbrizim!”

Burda şəhər bir qadın surəti kimi göz önünə gəlir. Hüsn, yəni ərəbcədən çevirsək, gözəllik kimdə ya nədə olur? – Əlbəttə, qadında!

Qoymaram yadları girsin qoynuna,
İzin ver qolumu salım boynuna!

Burda da Təbriz qadındır – Süleyman Rüstəm qolunu kişinin boynuna salmaz ki…Şair deyir ki, “qoymaram yadlar girsin qoynuna”. Necə qoymarsan? Əgər Təbriz fars idarəsindədirsə? Yox, mənə başa salın ki, necə qoymur? Yadlar çoxdan Təbrizin qoynundadır, bu da deyir “qolumu salım boynuna”…

Vallah, bu, pozğunluğa oxşayır…

“Sən çıxdın qarşıma duzla, çörəklə,
Bağından dərdiyin güllə, çiçəklə…”

Yadınızda yaxşı saxlayın: burda şəhər həm qadın, həm də kişi kimi təsəvvür edilə bilər. Şəhər-adam öz bağından dərdiyi güllə çıxıb şairin, yəni özünə “inqilab oğlu inqilab” deyən Süleyman Rüstəmin qabağına.

Bir neçə bənd sonra şair deyir:

“Başına gül-çiçək səpim, Təbrizim”.

Hansı gül-çiçəyi? Bir az əvvəl şəhərin öz bağından dərib ona verdiyini?

Burda mənim yadıma… Yox, Leyli-Məcnun əhvalatı tox, Salyan cavanlarının sədərəkli bandit Tahir Kərimlinin başına gül səpməyi düşür…

Salyanım, Salyanım, gözəl Salyanım…

Haşiyə çıxaraq deyim ki, Xəlil Rza müstəsna olmaqla Təbrizdən ötrü dallarını cıran şairlər Salyana, Hacıqabula şeir yazmırdılar. Salyana, Hacıqabula hökumət pul vermirdi…

Qayıdaq cəfəng “Təbrizim”şeirinə.

“Nə qəşəngdir yol boyunca söyüdlər…”

Mən yazıq ədəbiyyat müəllimini gözümün qabağına gətirmək istəyirəm. Bu misranı şagirdlərə necə izah edir? Niyə Təbrizin söyüdləri qəşəngdir? Təbriz söyüdləri Salyan söyüdlərindən fərqlənir? Vallah, nə ədəbiyyat müəllimi… Azərbaycanda onlarla şarlatan ədəbiyyatçı elə bu şeiri tərifləyə-tərifləyə professor olub, arvad-uşaq dolandrlb. Hələ tələbələrdən alıdlqları rüşvətləri demirəm…

“Söyüdlərin kölgəsində igidlər…”

Təsəvvür edirsiniz? Təbrizdə söyüdlərin kölgəsində igidlər… Yatışıblar? Salyanda söyüdlərin kölgəsində qoyunlar baş-başa verib yatardılar…

Yox, igidlər yatmayıblar!

“Babalardan dinləyirlər öyüdlər…”

Bildiniz? Burda babalar dərs keçirmişlər. Qoyunlar qalıb al günün altında, dillərini çıxarıb nəhləyirlər, kölgəliyi babalar tutub igidlərə öyüd verirlər…

Hə, maraqlıdır, öyüd almış gənclər neyləyirlər? Bu sualın da cavabı var:
“Coşur damarlarda qanı, Təbrizim..”

Allah, sən saxla! Yaxşı ki, Salyanda söyüd kölgəsində igidlərə öyüd vermək ənənəsi yoxdur. Yoxsa bıçaq soxulmamış qarın qalmazdı…

“Ağlasan ağlaram,gülsən, gülərəm…”

Burda Təbrizin hansı xırda bir cizgisi görünür?

“Varımı səninlə yarı bğölərəm…”

Gəlirinə görə sovet milyonçusu olmuş Süleyman Rüstəmin kiməsə beş manat verdiyini eşitməmişəm. Təbrizə o, var verərdi? Təbrizlə spekulyasiya edə-edə bir ətək pul qazanıb…

“Nədir o mənalı dərin baxışlar?”

Şair bu baxışları nədə görür? Bunu İmişli haqqında da demək olar, Kasıb İsmayılov… pardon, Goranboy haqqında da . Bu cəfəng şeirdə Təbriz yoxdur – yoxdur onun relyefi, arxitekturası, dili, ləhcəsi…

“Vətəninə qurban, elinə qurban!…”

Rustam bek nə yazdığının fərqinə varmır, çünki oxucusunu lox, yəni hərif sayır. Necə yəni “vətəninə” qurban? Şəhər özü yer deyil, vətən, el deyil? Vətənin vətəninə qurban?

Yazıq uşaqlar! Yazıq Azərbaycan uçaqları! Prezidentin öz ailəsi bu cəfəngiyyatı oxumur, onlar urusu, ingilisi oxuyurlar. Azərbaycan uşaqlarının qabağlna isə atırlar sovet lotularının bu cəfəngiyyatını…

“Girim qoynuna…

Salım boynuna…”

Rəzalət!

05.07. 2021, Samara

ƏDƏBİYYAT VƏ GƏDƏBİYYAT: ANAR BƏY BABASI İLƏ ÖYÜNÜR, ANCAQ QIRX İLDİR Kİ, GƏDƏ-GÜDƏ TÖRƏDİB YIĞIR BAŞINA…

Май5

GİRİŞ

Əvvəlcə Yazıçılar İttifaqı barədə mülahizələrimi deyim.

Rusiyanın iki qüdrətli nasiri: Dostoyevski və Lev Tolstoy. Onları hər hansı ittifaqın üzvü kimi təsəvvür etmək olarmı? Bir dövrdə, bir ölkədə yaşamış bu iki dahi heç vaxt görüşməyiblər də!

Dostoyevski Tyrgenevə açıq-aşkar niftər edib və “Cinlər” romanında onun karikaturik surətini yaradıb.

Çexovu, doktor Çexovu, yazıçılar ittifaqında necə təsəvvür etmət olar? Qılığa (yəni gündəyməz yerə) girir, quyruq bulayır, donos yazır, ev istəyir, alır, birini də istəyir… Ramiz Rövşən kimi…

Belə şey mümkündürmü?

Bəs Puşkin? Lermontov hansı Yazıçılar birliyinə sığardı? Lermontov Anarın at başına oxşayan başına güllə vurmazdımı? Çingiz Abdulayevin “morda”sını şillələməzdimi?

Bəs Füzuli Yazıçılar birliyində? Bu necədir? Dədə Qorqudu yaradan dahi? Mümkündürmü?

Yazıçılar İttifaqı və azad yaradıcılıq bir araya sığmayan şeylərdir. Yazıçılar ittifaqını totalitar rejim yaradır ki, yazanların ağzını dövlət axuruna dayamaqla onları özündən asılı eləsin, kişilikdən, qeyrətdən salsın.

Yazıçılar İttifaqı yaranandan sonra gözəl şair Müşfiq kombayna, traktora, pambığa, Amerika imperializminə şeirlər yazır. Yazıq Müşfiq…

İndiki Yazıçılar İttifaqı iyrənclikdə sovet dövründəkini də keçib. Burda Anarın başına yığılan gədə-güdənin dövlət maliyyəsini necə yediklərini, necə vaxtaşırı mənzil aldıqlarını və fəaliyyətlərinin ədəbiyyata dəxli olmadığın nəzərə alsaq, Yazıçılar birliyini “mütəşəkkil cinayətkar dəstəsi” adlandırmaq olar.

Rusca detektiv yazan Çingiz Abdullayevin Azərbaycan ədəbiyyatı ilə hansı əlaqəsi var və Azərbaycan ədəbiyyatına rəhbərliyi hansı şəkildə həyata keçirir? Əgər Azərbaycanda rus ədəbiyyatı varsa, niyə Yazıçılar İttifaqında rus katib yoxdur? (Azərbaycanda ruslar heç yerdə yoxdurlar — biznesdə, Akademiyada, dövlətə rəhbərlikdə. Tezliklə Azərbaycanda rus qalmayacaq, yalnız özünü «rusdilli» elan edən, milli ruuhdan və mili təəsübdən məhrum seqment qalacaq…) Bu adam, yəni Çingiz Abdullayev, harın həyatdan o qədər qızışıb ki, şəhid analarına «Şəhid anası» adlı oyuncaq dəsti verməyi təklif edir ki, başları qarışsın…

Ədəbiyyat – humanitar sahədir, insan mənəviyyatı ilə bağlı çox süvər sahədir. Yazıçılar birliyinə yığılanlar isə xalqa əxlaqsızlıq, prinsipsizlik, şərəfsizlik nümunəsi göstərir, şəxsi mənfəətin, pulun, qazancın, dolanışığın bütün mənəvi dəyərlərdən üstün olduqunu nümayiş etdirirlər. Xalqın pulu ilə yağlana-yağlana. 2016-cı ilin aprel müharibəsi vaxtı Sabir Rüstəmxanlı qızına toy çaldırırdı və Ramiz Rövşənlə qol-boyun selfi çəkib İnternetdə yayırdı. Bu adamların başı güllə istəmirmi?

Vətən müharibəsi vaxtı Ramiz Rövşən ikinici mənzili aldı. Çoxlu şəhid ailəsinin, yəni fəhlə-kəndli ailələrinin necə evlərdə yaşadığını sosial şəbəkələrdə hamımız görürük…

Ramiz Rövşənin kimi cəbhədə ölüb ya əlil olub?

Bəs Çingiz Abdullayevin?

Bəs Rəşad Məcidin?

Yazıçılar İttifaqı və ya hər hansı İttifaq heç bir ədəbiyyart yarada bilməz. Anar qırx ildir ki, otuurb onun rəhbərliyində. Ancaq 1970-ci ildən bəri, yəni «Molla Nəsrəddin-66» məcmuəsindən və «Ağ liman»dan sonra bir dənə dəyərli şey yazmayıb. Özü yaradıcılıq impotensiyası halına düşən adam istedadlı insanların ədəbiyyata gəlməsində maraqlı ola bilərmi?

Son qırx il ərzində əxlaqi monstra çevrilmiş bu adam Cəlil Məmmədquluzadənin adını və xatirəsini dayanmadan istismar edir. Cəlil Məmmədquluzadəni məmur kimi, pul, əzifə hərisi kimi, özündən mərtəbəcə böyüklərin yanında ikiqat təsəvvür edirsiniz? Cəlil Məmmədquluzadənin başındakı adamları yadınıza salın: Ömər Faiq Nemanzadə, Sabir… Anarın ətrafında: Rauf Aslanov, Rəşad Məcid, Çingiz Abdullayev… Belə adamın Cəlil Məmmədquluzadə irsinə ata malı kimi yiyə durmağı ən böyük və ən təmiz azərbaycanlılardan birinin xatirəsinə təhqir deyilmi?

Yazıçılar birliyi yuxarıda sadaladığım səbəblərə görə yalnız totalitar dövlətə və oranın axuruna ağzını dayamış tüfeylilərə lazımdır. Qırx ilə yaxın vaxt ərzində ən vecsiz bir vəzifəni tutan Anara və onun başının dəstəsinə dövlət, yəni xalq milyonlarla pul sərf edir…

Haçana qədər?

UORHOL BAKIDA

2013-cü ilin yayında Azərbaycana gələndə həmişəki kimi yolüstü Bakıda oldum və küçələrdə diqqətimi ən çox çəkən Endi Uorholun sərgisinin banerlər oldu.

Rəssam, dizayner, kinorejissor, yazıçı, jurnal naşri, pop-art hərəkatında və bütövlükdə müasir incəsənətdə görkəmli şəxsiyyət – Uorhola həsr olunmuş booqrrafiq məqalələr belə başlanır.

Həmçinin: “homo universale” ideologiyasının banisi!

Sonuncu çox vacibdir – “homo universale” və Azərbaycan!

2013-cü il. Azərbaycanda kommunist-feodal idarəçiliyi zirvə həddinə çatıb. İndi “icra hakimiyyəti” adlanan sovet raykomları korrupsioner sprutun şaxələri olmaqla hər hansı demokratik idarəçiliyə kökündən ziddir və bu cür idarəçilik şəraitində nəinki “homo universale”, hətta şəxsi ləyaqət hissini qorumağa və yeri gələndə ifadə etməyə çalışan hər bir vətəndaşi yad ünsür və hətta düşmən sayılır.

2013-cü il – Salyana sədərəkli bandit Tahir Kərimli, Biləsuvara keçmiş kafe ofisiantı, daha br yaxın rayona keçmiş mal oğrusu rəhbərlik edir.

Azərbaycan iqtisadiyyatı və təbii resursları bir neçə ailənin əlindədir.

Bütün televiziya dövlət adamlarına məxsusdur. Dövlətə, rəhbərliyə yaxın insanlara məxsus olmayan qəzetlər dilənçi günündədir.

Azərbaycan parlamentindəki deputatların heç biri demokratik yolla seçilməyib.

Müstəqil məhkəmə sistemi yoxdur.

Maraqlıdır: belə bir ölkəyə saf Amerika produktu olan Endi Uorholu niyə gətirirlər? Onun sərgisini Heydər Əliyev mərkəzində yox, Kürdəxanı türməsində keçirmək düzgün olmazdımı?

Uorhol ilk növbədə ona görə saf Amerika produktudur ki, onun valideyinləri Slovakiyadan gəlmiş rusin mühacirləridir. Anası ingiliscə bilməyib, pəncərə yumaqla, konserv bankələrindən düzəltdiyi çiçəkləri satmaqla dolanıb.

Uorhol konserv bankələrini sənətə çevirib, sənəti isə konserv bankələrinə, sənayə məhsullarına köçürüb.

Uorhol ənənələrlə mübarizə aparmayıb, belə mübarizə əks-məhsuldardır, Uorhol özü yeni ənənələr yaradıb. 20-ci əsrin ortaları Amerikanın ictimai, siyahi həyatının hər sahəsində yeni ənənələrin yarandığı, ideoloji sərhədlərin dağıldığı, estetik stereotiplərin sarsıldığı dövrdür. Çox çəkməyəcək ki, vətəndaş hüquqları uğrunda mübarizə Martin Lüter Kinqi meydanlara çıxaracaq, əllinci illər Kennedinin prezident seçilməsi ilə bitəcək.

Uorhol bu qaynaşmaların, dinamizmin, şəxsiyyət azadlığının azad da ifadəsinin rəmzi idi. Demək olmaz ki, Uorhol kosmik sürətlə gedən dəyşiklikləri əks etdirməyə çalışırdı. Yox, Uorhol özü dəyişiklikləri yaradanlardan idi, o, yeni sənət yaradır, sənətə baxışı dəyişirdi.

Uorhol kimi adamlar Azərbaycandakı oliqarxik-feodal rejim üçün düşməndir.

Hələ bunlar qalsın: Uorhol gey idi və gey olduğunu heç vaxt gizlətmirdi!

Uorhol nisbətən cavan ölüb, 1987-ci ildə. Elə həmin vaxtdan Anar Azərbaycan Yazıçılar İttifaqına rəhbərlik edir. Anar Uorholdan bir qədər kiçik olsa da, onunla eyni nəsildəndir. Bəlkə də redaktoru olduğu “Qobustan” jurnalında haçansa Uorhol haqqında da məqalə gedib. Ancaq Anar gəncliyində qərbin müasir sənətinə vurğunluq göstərsə də, çoxdan Uoorholun antipoduna çevrilib.

Uorholu məmur kimi, otuz beş il heç bir əhəmiyyəti olmayan, tüfeyli kimi dövlət hesabına dolanan bir idarənin, yəni Yazıçılar ittifaqının rəhbəri kimi ancar “horror” filmdə təsəvvür etmək olar…

84 yaşlı gədəbiyyat məmurunu Uorhol necə təsvir edərdi? Konserv bankəsinin üstündə? İçində? “Vaxtı keçib” yazısı ilə?

Mən Allahşükür Paşazadənin, Ramiz Mehdiyevin, Anarın, Artur Rəsizadənin, Kəmalədiin Heydərovun qol-qola girib Uorholun sərgisinə gəldiklərini təsəvvür etməyə çalışdım. Uorhol üslubunda bir performans olardı…

Maraqlıdır: Anar Uorholun sərgisinə doğrudan da gedibmi? Otuz ildən bəri törədib başına yığdığı gəgə-güdənin, mənzil oğrusu Rəşad Məcidin, şişib yoğunlamış Çingiz Abdullayevin müşayiəti ilə… Kəmaləddin Anarın qulağına deyir: “Bizim Tale bu amerikalıları yaxşı tanıyır, deyir bu rəssam …verən olub? Anar müəllim, düzdür?”…

Bu da maraqlıdır: Azərbaycanın özünü Uorhol necə təsvir edərdi? Konserv bankəsi kimi? İçində on milyon əhali olan konserv bankəsi kimi…

GƏDƏBİYYAT: ANAR AİLƏSİNDƏ FƏXRİ ADLAR, FƏXRİ HƏYAT, FƏXRİ DƏFNLƏR

1985-ci ildə Azərbaycandan həmişəlik gedəndə özümlə üç kitab götürmüşdüm: Nəsimi (Cahangir Qəhrəmanovun hazırladığı nəşr), Xudadad bəy Əzizbəyovun “Azərbaycanca-rusca lüğəti”. Üçüncü kitab dəqiq yadımda deyil. Mən uzun illər Azərbaycan ədəbiyyatını yalnız yayda məzuniyyətə gedəndə oxuyardım — əsasən Cəlil Məmmədquluzadəni və Sabiri. Mənim güclü yaddaşım yoxdur, az şeir əzbər bilirəm, hərdən Həsən Əblucun səsi ilə dəniz haqqında bir şeiri xatırlayırdım. Tamam yox, misraları da yox, ayrı-ayrı ifadə və sözləri. Nədənsə mən bu şeiri Rəsul Rzanın bilir və elə təkcə bu şeirə görə Rəsul Rzanı istyedadlı şair sayırdım. İnternet vaxtı gələndən sonra bu şeiri Quqlla köməkləşib tapdım. Nazim Hikmətin imiş…

Denize dönmek istiyorum!
Mavi aynasında suların:
boy verip görünmek istiyorum!
Denize dönmek istiyorum!

Gemiler gider aydın ufuklara gemiler gider!
Gergin beyaz yelkenleri doldurmaz keder.
Elbet ömrüm gemilerde bir gün olsun nöbete yeter.
Ve madem ki bir gün ölüm mukadder;
Ben sularda batan bir ışık gibi
sularda sönmek istiyorum!
Denize dönmek istiyorum!
Denize dönmek istiyorum!

Həsən Əbluc, əlbəttə, şeiri azərbaycanca oxuyurdu, ancaq yaxşı yoxuyurdu, şeir də yaxşıdır. Mən sərbəst şeirləri sevmirəm, sərbəst şeirlərin əksəriiyyətini şarlatanlıq sayıram, ancaq Nazim Hikmətin sərbəst vəzndə ən azı beş-altı gözəl şeiri var.

Rəsul Rzanın yüksək poeziya sayıla biləcək bircə şeiri də yoxdur. Təəssüf ki, belədir. Çox zirək adam olub, harda aş, orda baş, yəni əsil mənada baş, rəis, nazir… Ensikloprdyanın baş redaktoru!

Və vaxtında “Lenin” poenası yazıb, Stalin mükafatı alıb, güzəranını əlli il qabağa təmin edib. İki nəsil azərbaycanlı şagirdlər bu “Lenin” poemasını əzbərləyiblər,, buraxılış, qəbul imtahanı veriblər, nə qədər məzun ali məktəbə imtahandan bu şoğərib poermaya görə kəsilib. Yəni Rəsul Rza iki nəsil azərbaycanlı şagirdlərinin anasını, türkün məsəli, zad eləyib.. Ayrı şey fikirləşməyin, yəni demək istəyiəm ki, analarını mələdib…

Anar Ramzan Kadırova xatırladır, qırx ildən bəri atasını Azərbaycan ədəbiyyatı və ədəbiyyatçılarının atası, anası Nigar Rəfibəylini isə şairlərin anası elan edir.

Xalq şairi Nigar Rəfibəyli…

Blirsinizmi Nigar Rəfibəyli ömrünün neçə ilini “xalq şairi” olub”? Bəlkə ayla?

Yox, nə il, nə də ay. Cəmi iyirmi gün. Nigar Rəfibəyliyə “Xaq çairi” adını Heydər Əliyev 19 iyun 1981-ci ildə verib. Bu vaxt bir neçə ay idi ki, Nigar xanım ölüm yatağıında idi və hətta ərinin ölümündən də xəbəri olmamışdı. Təbii ki, ona “xalq şairi” adının verildiyindən də. Bu adın verilməyi o vaxt Bakıda, xüsusən ədəbiyyat adamları arasında ən aktual mövzu idi. Rəsul Rza apreldə ölmüşdü və Fəxri xiyabanda basdırılmışdı. Deyirdilər ki, arvadına da gərək təcili “xalq şairi” adı verilə ki, ərinin yanında basdıra bilələr. Danışırdılar ki, bu məsələ yüksək kabinetlərdə həll olunur, Heydər Əliyev özü məşğuldur…

Bir də çoxdan danışırdılar ki, Anar Heydər Əliyevin çıxışlarını bədii şəklə salır…

İndi Fəxri xiyabanda ər-arvad yanaşı yatır. Bizdə hamə özünü müəslman və vətənpərvər saysa da, müsəlman qaydası ilə,dəd-baba qəbiristanlığında yox, dəbdəbə ilə, fəxri qəbiristanlıqda basdırılmaq istəyir. Hamımızı Qiyamət gözləyirsə, harda basdırıldığımızın nə fərqi var?

İndi Fəxri xiyabanı ziyarət edənlər iki “xalq şairinin” qəbrini yanaşı görürlər. Biri “Lenin” poeması yazıb millətin gənclərinə əqidə ciddi ziyanı vurub. O biri isə…

Nigar Rəfibəyli nə yazıb? Bilən var? Mahnı sözlərində başqa?

“Gözəl mənzərələr qalır geridə.

Şirindir vətəndə hər acı tüstü,

Şirindir vətənin küləkləri də!”

Bu, Nigar Rəfibəylinin şeirindəndir. İkinci misra Qriboyedovun «И дым отечества нам сладок и приятен” misrasının (Qriboyedovdan qabaq Derjavində, ondan da çox əvvəl Ovididə olub) yöndəmsiz tərcüməsidir. Yöndəmsiz ona görə ki, “acı” sözü artıqdır! “Tüstü” sözü “hər” əvəzliyini də qətiyyətlə rədd edir!

Qriboyedov tüstünü demişdi. Külək hardan şirin oldu? Külək sərin olar, soyuq olar, isti olar… Şirin?

Anarın öz valideynlərini sevməyində qınaqlı heç nə yoxdur. Ancaq Anar çoxdan valideynlərinin şişirdilmiş ad-sanını rentaya çevirib. Anar həm də ona görə heç kəsə lazım olmayan, ancaq dövlətə baha başa gələn vəzifəni tutur ki, iki “xalq şairi”nin oğludur…

Bəlkə “xalq şairi” adı zadəgan titulu kimi Anarın bütün övladlarına, nəvələrinə, nəticələrinə də verilsin? Vaxtları gələndə hamısı da fəxri dəfn olunsunlar. Fəxri xiyabanda. Belələri qəbiristanlığı bəyənmirlər. Bunları gərək Xiyabanda basdırasan…

Anar bəy babasıyla çox öyünür. Ancaq Anarın öz ailəsindən bir nəfər əsgər, zabit çıxıb? Vuruşublar? Şəidləri var ya elə kasıb-kusub uşağını ölüm getməyə ruhlandırır?

Bəylikdən dəm vuuran insan Rəşad Məcid kimi oğru gədələri yığıb başına oturub…

Yəqin Qiyamət gününü elə vəzifə başında qarşılayacaq.

«Qiyamət» — «qalxım» deməkdir. Gec-tez qalxmalı olacaq…

Bəlkə elə kreslodan qaldırıb Fəxri Xiyabana aparacaqlar…

28.04. 2021, Samara

P.S.

“Nigar xanım dünyasını dəyişəndə Mərkəzi Komitə onun ikinci Fəxri xiyabanda dəfn olunması barədə qərar qəbul etmişdi. Anar Vəfa Quluzadə vasitəsilə MK-nın birinci katibi Kamran Bağırova çatdırmışdır ki, anam ya atamın yanında, ya da ümumi qəbiristanlıqda — anası Cəvahir xanımın yanında dəfn olunacaq”.

Bunu filologiya elmləri doktoru professor Qəzənfər Paşayev yazır. Bu adam doktor deyil, bu adam xəstədir, əxlaqi xəstə, çünki şərəfi yoxdur, utanıb-qızarmadan manipulyasiya ilə məşğul olur. 1981-ci ilin yayında Mərkəzi Komitənin birinci katibi Heydər Əliyev idi! H. Əliyev Moskvaya il yarım sonra gedib! Bizim bütün tariximiz bu cür saxtadır, çünki onu Qəzənfər Paşayev kimi şarlatanlar yazırlar!

Q. Paşayev görün necə gündəyməz yerlərə girir: “Vaxtilə Anarın, ictimaiyyətin böyük marağına səbəb olan «Sizsiz» əsərini oxuyanda incə bir məsələyə görə ürəyimin dərinliyində ona etiraz səsimi ucaltmışdım. Xalq şairi Nigar Rəfibəylinin yubileyinə məqalə yazmaq arzum gerçəkləşəndə bu əvəzsiz, örnək əsəri yenidən oxudum…”

Əvəzsiz…örnək…

Bu adamın dünya ədəbiyyatından xəbəri var? Dünya ədəbiyyatı cəənnəm, Bayram Bayramovu, Manaf Süleymanovu oxuyub? Bu adamda bir qram ləyaqət hissi, namus, qeyyrət duyğusu var?

X.X.

GƏDƏBİYYAT: ANAR MƏNƏ BAKIDA YÜKSƏK «BOMJ» STATUSU TƏKLİF EDİRDİ…

Gənclik illərində Anara böyük rəğbətim olub. “Ağ liman” povesti, “Molla Nəsrəddin-66” məcmuəsi, kənd müəllimi işləyəndə “Qobustan” jurnalının təsadüfən əlimə keçən nömrələri Anarı mənim nəzərimdə nəslinin bütün nümayəndələrindən fərqləndirir və mən onun hətta bir vaxt Azərbaycanda Mirzə Cəlil, Sabir kimi mənəvi oriyentr olacağına ümd edirdim. Vaxt keçdikcə, xüsusən nəsr sənəti haqqnda təsəvvürüm genişlənib dəyişdikcə Anar nəsri, nə gizlədim, gözümdən düşürdü, onun bütün qüsurlarını görürdüm. Həm də görürdüm ki, bu adam bildiyi şeylərdən yox yox, bilmədiyindən və uydurduğundan yazır. Onun ən yaxşı bildiyi şey, məsələn, öz zümrəsinin, ilk növbədə öz atasının bolşevik riyakarlığı, bolşevik günahları ilə dolu həyatı idi. Yəni öz ailəndə monstr var, Təpəgöz “Lenin” poeması adı ilə Təpəgöz yaradıb, salıb Azərbaycan övladlarının canına, bu Təpəgöz poema onların beynini yeyib- dağıdır. Sən monstrla yaşayırsan, monstrdan doğulmusan, ancaq o sənin atandır, sən onu sevirsən. Bu kolliziyadan yaz… Ol Şopenhauer, Dostoyevski… Tolstoy mənsub olduğu zümrədən aman bilmədən yazıb, Çexov, Dostoyevski də elə. Anar isə elə gəncliyindən öz ailəsi ətrafında həqiqətə uyğun olmayan mif yaradır, yaxın gələcəkdə bu mifi rentaya çevirəcəyini planlayırdı. Bunu, əlbəttə, mən sonralar başa düşdüm. 1980-ci ilərin əvvəllərində başa düşdüyüm o idi ki, məsələn, avstriyalı Robert Muzil böyük nasirdir, Anar- yox. Sellincer nasirdir – Anar yox. Müriel Spark nasirdir, Anar – yox. Ancaq Anar mənim üçün oriyentirə çevrilə biləcəyinə hələ də inandığım xadim olaraq qalırdı. Və elə bu barədə mən ona, səhv etmirəmsə, 1987-ci ildə o vaxt Kuybışev adlanan Samaradan yazmışdım. Və minnətdarlıqla deyə bilərəm ki, Anar mənə makinada çap olunmuş üç səhifəlik cavab vermişdi və Azərbaycan nəsri və nasirləri barədə mənim tənqidi fikirlərimlə razılaşmadığını bildirib öz mülahizələrini ətraflı, həm də təmkinli, hörmətli tonda yazmışdı. Sonralar Anardan qısa da olsa, daha iki ya üç məktub aldım. O mənə özünün iki kitabını da – rus və Azərbaycan dillərində — göndərmiş və Azərbaycana gələndə onunla görüşməyi təklif etmişdi.

Dəqiq yadımda deyil ki, bu görüş haçan olub. Günü yadımdadır – 4 aprel, çünki məni Bakıda müşayiət edən qardaşoğlunun doğum günüydi. İl 1989 ya 1990 olub. Çox güman ki, 1990. Mən məzuniyyətdən qayıtmalıydım, Salyandan Bakıya bilet dalınca gəlmişdim. Qərara gəldim ki, Anara dəyim. İttifaq sədrinin gözləmə otağında çoxlu kişi oturmuşdu, onlar Leninin yanına gələn “xodok”lara bənzəyirdilər – hamısı üzülmüş, yorğun görkəmdə, qaşqabaqlı. Sonra mən katibənin dəvətiylə Anarın kabinetinə girəndə Anar mənimlə salamlaşan kimi bu “xodok»lardan şikayət etdi: “Gün ərzində bir dənə müsbət emosiya almıram. Hamı bura şikayətə gəlir. Başa düşmürlər ki, bura Yazıçılar ittifaqıdır, şikayətləri başqa yerdə eləmək lazımdır…”

Anar o vaxt SSRİ xalq deputatı süçilmişdi, yəni təyin olunmuşdu. Ermənistandan qovulmuş, polisin, məmurun incitdiyi bu yazıqlar bəs kimin yanına getməliydilər? Sən onda niyə deputatsan, özü də bütün Sovet İttifaqının? Moskvaya havayı kefə getməyə?

Anar özü də “xodoklar” kimi qaşqabaqlı idi. Mənə belə görüşlər üçün ənənəvi və hətta zəruri olan bir sual da vermədi, yəni Kuybışevdə vəziyyət necədir, zavodda nə iş görürsən, haçan gəlmisən. haçan gedirsən. Mən onun üçün “xodok”lardan biriydim. Elə qaşqabağı açılmadan və mənə yox, yana baxa-baxa dedi ki, qayıtsan, burda təzə açılmış tərcümə mərkəzində işləyə bilərsən. Tez də əlavə elədi ki, “ancaq Bakı qeydiyyatın olmayacaq…”.

Mən Anara yazdığım məktublarda bir kəlmə də qayıtmaqdan yazmamışdım, heç nə istəməmişdim, sadəcə illərlə rəğbət bəslədiyim bir müəlliflə ünsiyyətə ehtiyacım vardı, bu ehtiyac əslində qəriblikdəki təklikdən yaranmışdı… Bu mənə deyir Bakı qeydiuyyatın olmayacaq. Yəni kim bura gəlir ki?

O vaxt demədiyimi indi deyirəm: Ay Anar mmüəllim, siz mənim haramda “dəli” möhürünü gördünüz? Mənim milyonçu şəhər olan Kuybışevdə daimi qeydiyyatım var, yataqxanada, kiçik də olsa, ayrıca otağım var. İndi siz mənə təklif edirsiniz ki, gəlim Bakıda bomj kimi yaşayım? Məni hər tində qırmızıpapaqlılar saxlayıb şöbəyə aparsınlar? Ayıb deyil? A kişi, sənin adın-sanın var, necə yəni qeydiyyatın olmayacaq? Mənim Kuybışevdə gül kimi işim var, zavodda yükçüyəm, yükü vurdum – azadam, yükü boşaltdım – azadam, bir xəlvətə çəkilib Rembonu oxuyuram, Frostu oxuyuram, Sellinceri oxuyuram, Folkneri, Sparkı oxuyuram…Heç sənin bəy babaların belə kef görməyiblər. İndi gəlim Bakıda qeydiyyatsız-zadsız bomj kimi yaşayım?

İnandırıcı olmasa da, mən onda Anardan qətiyyən incimədim, çünki onsuz da mənim Azərbaycana qayıtmaq fikrim yox idi. Anar özü isə, əlbəttə, gözümdən düşdü. Bu insandakı bürokrat təbiəti görmək, ilan soyuqluğunu duymaq üçün on dəqiqəlik görüş kifayət imiş. Ancaq ona qarşı heç bir düşmənçilik hissi duymamışam. Son yeddi-səkkiz il bundan qabağa qədər. Yəni bu adamdakı şəxsiyyət deqredasiyası özünün kamillik fazasına çatana qədər. İndi isə Anar mənim üçün Azərbaycan əxlaqında, Azərbaycan mənəviyyatında, Azərbaycanın bütün humanitar həyatında olan deqradasiyanın baş simvoludur. Ətrafına yığdığı adamlara baxın! Abırlı adam Rəşad Məcid kimi pox parçası ilə bir yerdə oturar? Bu insan yüksək mövqelərdə və yüksək vəzifələrdə olduğu uzun illər ərzində heç vaxt əzilənlərin, istər torpaqda, istər cəbhədə tər və qan tökənlərin, incidilənlərin, haqqı yeyilənlərin, gələcəkdən mərhum edilənlərin müdafiəsinə qalxmayıb, həmişə hakimiyyətin yanında, hakimiyyətin tərəfində olub, yalnız özünün, ailəsinin, həm ölənlərinin, hən törətdiklərinin qayğısını çəkib. Bir vaxt “Yaxşı padşah” nağılında Anar hakimiyyət hərislərini, çənələri yerə dəyənəcən, son nəfəslərinəcən vəzifədən qopmayanları ələ salırdı. O vaxt hamı “yaxş padşahda” Brejnevi görürdü. Maraqlıdır ki, o hekayə yazılanda Brejnevin heç yetmiş yaşı da yox idi, yəni indiki Anarın oğlu yerində idi! İndi vəzifə hərisliyində Afrika diktatorlarını geridə qoymuş Anar doxsan yaşın kandarında and-aman edir ki, vəzifədən getsə, ədəbiyyat məhv olar.

Hansı ədəbiyyat? Yazıçılar ittifaqı ədəbiyyat yaradır? Hansı ədəbiyyatı? Keçəl çarə bilsə, öz başına elər: sədr olandan Anar nə yazıb?

Anarla görüşdən bir neçə gün sonra Kuybışevə qayıtdım, tezliklə şəhərə qədim adını qaytardılar, mən isə 1993-cü ilin oktyabrına qədər zavodda işlədim. Bəlkə indiyəcən işlərdim, kadrlar şöbəsinin müdiri üstümə qışqırdı, mən də qışqırdım və dərhal ərizə yazdım. Sex rəisi buraxmırdı, deyirdi öz hesbına məzuniyyət götür, iş axtar, tapanda, çıxarsan, çətin vaxtdır.

Qulaq asmadım. Çıxdım. Doğrudan da çətin vaxt idi. Ancaq yaxşı adamlar məni tezliklə vilayət kitabxanasında işə düzəltdilər. Və bu kitabxanada elə nadir kitablar əlimə düşdü ki, elə keflər çəkdim ki, Anarın bəy babalarının da belə kef çəkmədiyinə yüz faiz əminəm…

29.04 2021, Samara

SON QIRX İLDƏ ANAR XUDADAT BƏYİN NƏVƏSİNƏ YOX, XUDAYAR BƏYİN NƏVƏSİNƏ BƏNZƏYİR…

19 dekabr, 2019-cu il. Leonid İliç Brejnevin doğum günüdür. Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının 85 illiyi keçirilir. Anar Rəsul oğlu Rzayev çıxış edir.

“Doqquz il əvvəl mən yazıçılar üçün ev tikilməsi barədə müraciət etsəm də, müəyyən səbəblərdən həll edilməmişdi. Bunu da Prezidentə dedim, bu da öz həllini tapdı”.

Gurultulu və sürəkli alqışlar. Hamı qalxır.

“Nəhayət, Şabranda yaradıcı insanlar üçün şəhərcik salınmasını da ölkə başçısından xahiş etdim. Bu da müsbət həll olundu. Artıq orada tikinti işləri aparılır”.

Hamı çəpik çalır.

Yaradıcı insanlar üçün şəhərcik? Yəni yazarlar ayrı şəhərcikdə yaşayacaqlar? Sovetin axırına yaxın korlar üçün ya Tula ya da ora yaxın bir vilayətdə korlar üçün ayrı şəhər salırdılar. Orda ancaq korlar yaşayacaqdılar. Kor kişilər, kor kişilərin kor arvadları, onların kor uşaqları… Bilmirəm, bu layihə başa çatdırıldı ya yox… Deyəsən, Putin bütün Rusiyanı belə bir şəhərə çevirmək istəyir. Heç kim heç nə görmür…

Yazarlar şəhəri…Yazar kişilər, onların yazar arvadları, yazar oynaşlar… yazar oğr…

Gurultula alqışlar…

Anarın ilhamlı çıxışı davam edir:

“Güman edirəm ki, 85 il yaşamışıqsa, şərəflə yaşamışıq”.

Yalançının lap… Nə güman, a kişi, danılmaz faktlar var. 85 il bir-birinin ətini yeyiblər. on minlərlə donos yazıblar, bir-birini edama, sürgünə göndəriblər. Şərəf hardaydı, rəhmətliyin oğlu, kimə gəlirsən…

“Lenin” poeması yazıb Stalin mükafatı almaqda nə şərəf? A kişi, heç olmasa, bu yaşında ürəyində Allah xofu olsun, dörd yol ayrıcında diz çöküb Yaradana yalvar ki, atanın da, sənn də günahlarından keçsin…

“Yazıçılar Birliyi Azərbaycan dilini, ədəbiyyatını, mənəviyyatını qoruyub…”

Yəni ambar sıçovulu kimi büdcə pulunu və əmlakını içəri ötürən Rəşad Məcid mənəviyyat qoruyur?

Mənəviyyat Cəlil Məmmədquluzadədir, Sabirdir – onların vaxtında Yazçılar ittifaqı vardı? Yazıçılar İttifaqı Müşfiqi nə günə qoydu? Hələ Yazıçılar İttifaqı yaranmamış bolşeviklər Cəfər Cəbbarlını nə hala saldı? Şiller talantı ilə doğulmuş insan cəfəng pyeslərlə öz reputasiyasını məhv elədi…

“Bu ilin may ayında Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü olan üç şairə Xalq şairi adı verildi…”

Kimdir o üç şair? Füzuli, Nəsimi, Vaqif?

“Üç yazıçıya Xalq yazıçısı…”

M.F. Axundov, C. Məmmədquluzadə, Çəmənzəminli?

Anar məruzəsində nədənsə demir ki, bir yazıçıya, yəni Yazçılar İttifaqında onun müavini, mənzil komitəsinin(!) sədri Rauf Aslanova “Əməkdar idman ustası”, Anarın özünə isə «Əməkdar məşqçi» adı verilib. Xüsusi nailiyyətinə görə. Anarın qoçaq və qoçu müavini Rauf Aslanov şair Fəzail İsmayılı elə Anarın qəbul otağında salıb təpiyinin altına, qol-qabırğasını sındırıb. Bu xəbər prezidentə çatan kimi dərhal sərəncamla ona “Əməkdar idman ustası” adı verib. Guya Rauf Aslanovun bu şücaəti Anarı elə vəcdə gətirib ki, evə gələndə qapıdan girən kimi çəpik çala-çala şeir deyib: «Müavinim, ay Xansənəm, bir yekə pəlvan imiş, Bəxtəvər olsun başım, soy adı Aslan imiş!» Deyirlər ki, hələ Rauf Salmanova əməkdar bankir adı da veriləcək, çünki faizlə pul buraxır. Rauf Aslanov “Əməkdar dəllal” adı da ala bilər, İnternetdə onun mənzil fırıldaqlarından da yazırlar…

Bir sözlə, Anar ədəbiyyatımızın Leninidirsə, Rauf Aslanov onun vuran sağ əli, Stalinidir…

Yox, necə yəni “mənzil komitəsi”? Belə komitələr təbii fəlakətlər vaxtı, müharibədən, kütləvi dağıntılardan sonra yaradılır. Bu yazıçıların hamısının birdən başına nə gəlib ki, dövlətdən ev istəyirlər? Bəs müəllimlərə, rəssamlara, səs rejissorlarına, tibb bacılarına, rəsədxana işçilərinə ev lazım deyil? Bu yazıçı ailələrində nə qədər müharibə iştirakçısı, nə qədər şəhid var? Bu Rauf Aslanov hardan çıxıb? Anarın müavini… Yox, burda Lenin-Stalin bənzətmələri şişirtmədir. Bu yazıçılar ittifaqı Danabaş kəndi kimi bir şeydir. Anar qlavadır, Rauf Aslanov isə Xudayar bəy. Xudayar da ona görə bəydir ki, Qlava bunun anasını siğə eləyib…

Belə çıxır ki, Anar da bunun anasını…

Lənət şeytana! Min lənət!

Bütün bu bulvarlara, göydələnlərə və başqa müasir hoqqalara baxmayaraq, Azərbaycan vəhşi feodal ölkə olaraq qalır. Böyük bir Danabaş kəndi. Cəlil Məmmədquluadənin vaxtında ümid vardı, 1905-ci ilin OKtyabr manifestinin verdiyi azadlıqlar vardı, mədəni paytaxtımız Tiflis vardı, kapitalist Bakı vardı…

İndi hər şey, mədnəniyyət də o cümlədən, aqressiv nadanların əsarətindədir.

Ədəbiyyat isə yoxdur. Gədəbiyyat var.

Anar isə qırx ildir ki, Xudadat bəyin nəvəsinə yox, Xudayar bəyin nəvəsinə bənzəyir…

30.04. 2021, Samara

EV VERİN YENƏ DƏ RAMİZ RÖVŞƏNƏ…

Yenə ev verilib Ramiz Rövşənə,

Çətin ki, şairin doya gözləri.

Durmur ata verən, oğul verənə,
Yəqin nəvədən də bir ev gözləyir.

—-

Əbədi uyudu neçə min əsgər,
Getmir gözlərinə yuxu şairin,
Güdür, daha kim nə hədiyyə verər,
Verin, gözü doysun, yenə də verin!

—-

Verin, otaqların çox olsun sayı,
İki min yeddi yüz səksən üç olsun.

Verin, əl uzadıb, dilənçi payı,
Pul verin üstəlik, cibi də dolsun.

—-

Mətbəxdə, hamamda suyun yerinə,
Bütün kranlardan qızıl qan axsın.

Sayı bilinməsin pəncərələrin,
Şəhid məzarına hamısı baxsın.

——

Yatır əsgərimiz, yatır əbədi,
Yatdığı nəm torpaq ikicə arşın.

Bilmir həya nədir, bilmir ar nədir,
Şair ev istəyir yas yığışmamış.

—-

Ev verin şairə, yenə ev verin,

Təntənə qurulsun, gəlsin izdiham,

Ya Cəngi çalınsın, çalınsın ya himn,

Versin açarını Əliyev İlham.

——-

İki min yeddi yüz səksən üç otaq,
Verilsin şairin ixtiyarına.

Susayıb kranı açanda ancaq,
Təpədən dırnağa bürünsün qana…

———

İki arşıın yerdə əsgərim yatır,
Çəkilib yuxusu ərşə ananın.

Duyur yaxındadır hələ də qatil,

Hardasa oğlunun qurumur qanı…

20. 12. 2020, Samara

RƏSUL RZANIN GÜLMƏLİ ŞEİRLƏRİ: “İNDİ YEKƏ KİŞİ OLMUSAN, HƏR GÜN ÜZÜNÜ QIRXIRSAN…”

3-cü dərəcəli Stalin mükafatı laureatrı Rəsul Rza təkcə Leninə və Stalinə yox, hən də öz ailə üzvlərinə çoxlu şeirlər həsr edib – bacılarına, arvadına, oğluna, qızlarına, nəvələrinə. Rəsul Rza tez-tez səfərlərdə və SSRİ kurortlarında istirahətdə olduğundan yaxınları üçün qəribsəyir, ürəyini şeirlə boşaldırmış. Oğluna 1962-ci ildə yazdığı şeirin orijinal adı var, “Oğul” adlanır. Deyim ki, o vaxt indiki Azərbaycanın ədəbiyyat marşalı Anarın iyirmi dörd yaşı olub.

Rəsul Rza yazır:

“Mən səni yeni ayaq açanda,

yeni dil açanda,

top kimi yumalanıb qaçanda görmüşəm”.

Rəsul Rza demək istəyir ki, oğlunu təsadüfən görüb, çünki evdə tapılmırmış – İndoneziya, Paris, Hindistan…

“İlk dəfə məktəbdən gələndə

bağrıma basmışam səni, qucaqlamışam…”

Özünü çatdırıb sentyabrın birinə, birbaşa Çindən uçub gəlib…

“sən böyümüsən hər gün…”

Stalin mükafatını mən yesəydim, mən hər saat böyüyərdim, bu boyda olmazdım…

“İndi yekə kişi olmusan, maşallah!

Gündə üzünü qırxırsan…”

Bunu gərək yazmamaydı, Anar bunu oxuyan kimi üzünü qırxmağı tərgidib saqqal saxlamışdı, çünki aralarında atalar-oğullar problemi vardı…

“İndi qadınlar sənə

Həsədlə, məhəbbətlə baxır…”

Burda, zənnimcə, səhv var. Qadınlar Anara həsədlə baxmazdılar, Anara həsədlə kişilər baxardılar. Qadınlar yəqin Anara həsrətlə baxardılar, dərdindən ölərdilər…

“Uşaqlardan sənə dayı deyənlər var…”

Ay rəhmətlik Rəsul Rza, indi görəydin uşaqlar Anara nə deyirlər! Anarın ətrafındakı uşaqlar özləri çoxdan dayı olublar, Anara isə ustad deyirlər, boss deyirlər, rəis deyirlər, arxadağ deyirlər, dahi deyirlər…

O uşaqlar elə bir əcayib tayfaya çevriliblər ki, işlərinin düzəlməyi üçün eşşəyə də dayı deyərlər…

Deyəsən, burda eşşəyin xətrinə dəydim…

Mən, nə gizlədim, özgə cibində pul sayanam, fikirləşirəm ki, görəsən Rəsul Rza ailə üzvlərinə yazdğı şeirlərdən nə qədər pul qazanıb… Doğrudan da o vaxt kommunizm imiş, sən arvadına, oğluna şeir yazırsan (sözləri alt-alta düzürsən), sövet hökuməti də camaatın boğazından kəsib sənin cibini doldurur…

Sovet hökuməti yıxılandan sonra bu müftə yemək qurtardı. Ona görə nəinki şairlər öz ailə üzvlərinə şeir yazmadılar, onların çoxu heç evlənmədi də. Hara evlənəsən ki, hökumət nəinki qonorar, hətta uşaq pulu da vermir…

Sovet hökumətini yıxanlar şeytan lənətinə gəlsin!

23.12. 2018, Samara

ƏDƏBİYYAT VƏ GƏDƏBİYYAT: ANAR QIRX İLDİR Kİ, XUDADAT BƏYİN YOX, XUDAYAR BƏYİN NƏVƏSİ KİMİ YAŞAYIR…

Май2