GİRİŞ

Əvvəlcə Yazıçılar İttifaqı barədə mülahizələrimi deyim.

Rusiyanın iki qüdrətli nasiri: Dostoyevski və Lev Tolstoy. Onları hər hansı ittifaqın üzvü kimi təsəvvür etmək olarmı? Bir dövrdə, bir ölkədə yaşamış bu iki dahi heç vaxt görüşməyiblər də!

Dostoyevski Tyrgenevə açıq-aşkar niftər edib  və “Cinlər” romanında onun karikaturik surətini yaradıb.

Çexovu, doktor Çexovu, yazıçılar ittifaqında necə təsəvvür etmət olar? Qılığa (yəni gündəyməz yerə) girir, quyruq bulayır, donos yazır, ev istəyir, alır, birini də istəyir… Ramiz Rövşən kimi…

Belə şey mümkündürmü?

Bəs Puşkin? Lermontov hansı Yazıçılar birliyinə sığardı? Lermontov Anarın at başına oxşayan başına güllə vurmazdımı? , Çingiz Abdulayevin “morda”sını şillələməzdimi?

Bəs Füzuli Yazıçılar birliyində? Bu necədir? Dədə Qorqudu yaradan dahi? Mümkündürmü?

Yazıçılar İttifaqı və azad yaradıcılıq bir araya sığmayan şeylərdir. Yazıçılar ittifaqını  totalitar rejim yaradır ki, yazanların ağzını dövlət axuruna dayamaqla onları özündən asılı eləsin, kişilikdən, qeyrətdən salsın.

Yazıçılar İttifaqı yaranandan sonra gözəl şair Müşfiq kombayna, traktora, pambığa, Amerika imperializminə şeirlər yazır. Yazıq Müşfiq…

İndiki Yazıçılar İttifaqı iyrənclikdə sovet dövründəkini də keçib. Burda Anarın başına yığılan gədə-güdənin dövlət maliyyəsini necə yediklərini, necə vaxtaşırı mənzil aldıqlarını və fəaliyyətlərinin ədəbiyyata dəxli olmadığın nəzərə alsaq, Yazıçılar birliyini “mütəşəkkil cinayətkar dəstəsi” adlandırmaq olar.

Rusca detektiv yazan Çingiz Abdullayev in Azərbaycan ədəbiyyatı ilə hansı əlaqəsi var və Azərbaycan ədəbiyyatına rəhbərliyi hansı şəkildə həyata keçirir? Bu adam harın həyatdan o qədər qızışıb ki, şəhid analarına «Şəhid anası» adlı oyuncaq dəsti verməyi təklif edir ki, başları qarışsın…

Ədəbiyyat – humanitar sahədir, insan mənəviyyatı ilə bağlı çox süvər sahədir. Yazıçılar birliyinə yığılanlar isə xalqa əxlaqsızlıq, şərəfsizlik nümunəsi göstərir, şəxsi mənfəətin, pulun, qazancın, dolanışığın bütün mənəvi dəyərlərdən üstün olduqunu nümayiş etdirirlər. Xalqın pulu ilə yaölana-yağlana. 2016-cı ilin aprel müharibəsi vaxtı Sabir Rüstəmxanlı qızına toy çaldırırdı və Ramiz Rövşənlə qol-boyun selfi çəkib İnternetdə yayırdı. Bu adamların başı güllə istəmirmi?

Vətən müharibəsi vaxtı Ramiz Rövşən ikinici mənzili aldı. Çoxlu şəhid ailəsinin, yəni fəhlə-kəndli ailələrinin necə vlərdə yaşadığını sosial şəbəkələrdə hamımız görürük…

Ramiz Rövşənin kimi cəbhədə ölüb ya əlil olub?

Yazıçılar İttifaqı və ya hər hansı İttifaq heç bir ədəbiyyart yarada bilməz. Anar qırx ildir ki, otuurb onun rəhbərliyində. Ancaq 1970-ci ildən bəri, yəni «Molla Nəsrəddin-66» məcmuəsindən və «Ağ liman»dan sonra bir dənə dəyərli bir şey yazmayıb. Özü yaradıcılıq impotensiyası halına düşən adam istedadlı insanların ədəbiyyata gəlməsində maraqlı ola bilərmi?

Yazıçılar birliyi yuxarıda sadaladığım səbəblərə görə yalnız totalitar dövlətə və oranın axuruna ağzını dayamış tüfeylilərə lazımdır. Qırx ilə yaxın vaxt ərzində ən vecsiz bir vəzifəni tutan Anara dövlət, yəni xalq milyonlarla pul sərf edir…

Haçana qədər?

I

UORHOL BAKIDA

2013-cü ilin yayında Azərbaycana gələndə həmişəki kimi yolüstü Bakıda oldum və küçələrdə diqqətimi ən çox çəkən Endi Uorxolun sərgisinin banerlər oldu.

Rəssam, dizayner, kinorejissor, yazıçı, jurnal naşri, pop-art hərəkatında və bütövlükdə müasir incəsənətdə görkmli şəxsiyyət – Uorhola həsr olunmuş booqrrafiq məqalələr belə başlanır.

Həmçinin: “homo universale” ideologiyasının banisi!

Sonuncu çox vacibdir – “homo universale” və Azərbaycan!

2013-cü il. Azərbaycanda kommunist-feodal idarəçiliyi zirvə həddinə çatıb. İndi “icra hakimiyyəti” adlanan sovet raykomları korrupsioner sprutun şaxələri olmaqla hər hansı demokratik idarəçiliyə kökündən ziddir və bu cür idarəçilik şəraitində nəinki “homo universale”, hətta şəxsi ləyaqət hissini qorumağa və yeri gələndə ifadə etməyə çalışan hər bir vətəndaş nəinki yad, hətta düşmən ünsür sayılır.

2013-cü il – Salyana sədərəkli bandit Tahir Kərimli, Biləsuvara keçmiş kafe  ofisiantı, daha br yaxın rayona keçmiş mal oğrusu rəhbərlik edir.

Azərbaycan iqtisadiyyatı və təbii resursları bir neçə ailənin əlindədir.

Bütün televiziya dövlət adamlarına məxsusdur. Dövlətə, rəhbərliyə yaxın insanlara məxsus olmayan qəzetlər dilənçi günündədir.

Azərbaycan parlamentindəki deputatların heç biri demokratik yolla seçilməyib.

Müstəqil məhkəmə sistemi yoxdur.

Maraqlıdır: belə bir ölkəyə saf Amerika produktu olan Endi Uorholu niyə gətirirlər? Onun sərgisini Heydər Əliyev mərkəzində yox, Kürdəxanı türməsində keçirmək düzgün olmazdımı?

Uorhol ilk növbədə ona görə saf Amerika produktudur ki, onun valideyinləri Slovakiyadan gəlmiş  rusin mühacirləridir. Anası ingiliscə bilməyib, pəncərə yumaqla, konserv bankələrindən düzəltdiyi çiçəkləri satmaqla dolanıb.

Uorhol konserv bankələrini  sənətə çevirib, sənəti isə konserv bankələrinə, sənayə məhsullarına köçürüb.

Uorhol ənənələrlə mübarizə aparmayıb, belə mübarizə əks-məhsuldardır, Uorhol özü yeni ənənələr yaradıb. 20-ci əsrin ortaları Amerikanın ictimai, siyahi həyatının hər sahəsində yeni ənənələrin yarandığı, ideoloji sərhədlərin dağıldığı, estetik stereotiplərin sarsıldığı dövrdür. Çox çəkməyəcək ki, vətəndaş hüquqları uğrunda mübarizə Martin Lüter Kinqi meydanlara çıxaracaq, əllinci illər Kennedinin prezident seçilməsi ilə bitəcək.

Uorhol bu qaynaşmaların, dinamizmin, şəxsiyyət azadlığının azad da ifadəsinin rəmzi idi. Demək olmaz ki, Uorhol kosmik sürətlə gedən dəyşiklikləri əks etdirməyə çalışırdı. Yox, Uorhol özü dəyişiklikləri yaradanlardan idi, o, yeni sənət yaradır, sənətə baxışı dəyişirdi.

Uorhol kimi adamlar Azərbaycandakı oliqarxik-feodal rejim üçün düşməndir.

Hələ bunlar qalsın: Uorhol gey idi və gey olduğunu heç vaxt gizlətmirdi!

Uorhol nisbətən cavan ölüb, 1987-ci ildə. Elə həmin vaxtdan Anar Azərbaycan Yazıçılar İttifaqına rəhbərlik edir. Anar Uorholdan bir qədər kiçik olsa da, onunla eyni nəsildəndir. Bəlkə də redaktoru olduğu “Qobustan” jurnalında haçansa Uorhol haqqında da məqalə gedib. Ancaq Anar gəncliyində qərbin müasir sənətinə vurğunluq göstərsə də, çoxdan Uoorholun antipoduna çevrilib.

Uorholu məmur kimi, otuz beş il heç bir əhəmiyyəti olmayan, tüfeyli kimi dövlət hesabına dolanan bir idarənin, yəni Yazıçılar ittifaqının rəhbəri kimi ancar “horror” filmdə təsəvvür etmək olar…

84 yaşlı gədəbiyyat məmurunu Uorhol necə təsvir edərdi? Konserv bankəsinin üstündə? İçində? “Vaxtı keçib” yazısı ilə?

Mən Allahşükür Paşazadənin, Ramiz Mehdiyevin, Anarın, Artur Rəsizadənin, Kəmalədiin Heydərovun qol-qola girib Uorholun sərgisinə gəldiklərini təsəvvür etməyə çalışdım. Uorhol üslubunda bir performans olardı…

Maraqlıdır: Anar Uorholun sərgisinə doğrudan da gedibmi? Otuz ildən bəri törədib başına yığdığı gəgə-güdənin, mənzil oğrusu Rəşad Məcidin, şişib yoğunlamış Çingiz Abdullayevin müşayiəti ilə…  Kəmaləddin Anarın qulağına deyir: “Bizim Tale bu amerikalıları yaxşı tanıyır, deyir bu rəssam …verən olub? Anar müəllim, düzdür?”…

Bu da maraqlıdır: Azərbaycanın özünü Uorhol necə təsvir edərdi? Konserv bankəsi kimi? İçində on milyon əhali olan konserv bankəsi kimi…

Читать далее →