Архив тегов | xatirə şeirləri

ANAMIN SƏSİ

Авг28

MƏMƏMLƏ

ölümünün ildönümünə

Qocalıq, qocalmaq cürbəcür olur,

Yaş həmin, görünüş ayrıdır ancaq.

Çoxlarında əldən, ayaqdan qabaq,
Yaddaş zəifləyir, tamam ya ölür.

 —

Qapıdan on addım aralananda,
Qayıdıb tapmırsan sonra evini.

Küçələr, binalar tanınmaz, yeni,

Üzləri naməlum adamların da.

 —

Ötüb-keçənlərdən qalırdı adlar,
Onlar da yaddaşdan indi silinir.

Daşıyır xəlvəti oğru elə bil,

Uzun ömür boyu yığdığın nə var.

 —

Dilinin ucuna eləsi gəlir,
Şütüyüb geriyə yenə qayıdır.

Qəlbini göynədir həsrəti adın,

Hikkədən gözündə yaş gilələnir.

 —

Qorxuram çıxmağa mən də qapıdan.

Sıxlıqda, dumanda qorxuram itəm,

Düşüb itə evin açarları həm,

Unudam qəfildən öz adımı da.

 —

Sonra küçə-küçə vurnuxaram mən,

Gəzərəm nəfəsdən düşənə qədər.

Ağappaq saçımı külək yellədər.

Şəhər dəlisinə bənzədər görən.

 —

Birdən qulağımda anamın səsi,

Dinər – tanıyaram onu bir anda,

Dinər — diksinərəm görüb dumanda, 

Anamım çıraq tək yanır çöhrəsi.

 —

Adımla çağırar, ürəyim əsər,

Xatırlaram kiməm və nədir peşəm.

Anamın səsini itirməmişəm,

İlahi, nə yaxşı indiyə qədər….

 

28 avqust 2022, Samara

 

ŞAPQA

Фев18

salyan 2009

         1960-cı illər

Salyanın abırlı küçələrində.

“Şapqa” dükanının neçəsi vardı,

Yanından kimin ki, yolu keçərdi,

Hökmən şapqalarda gözü  qalardı.

 

 

Dükan qabağından səhər ertədən,
Şapqa asılardı əlli də, yüz də.

Müxtəlif ölçüdə, diametrdə,
Bahalı da vardı, vardı ucuz da.

 

 

O vaxt şapqalıydı hamının başı,
Ciddi qınanardı şapqasız gəzən.

Kişinin belində gərək qayışı,

Başda da şapqası olaydı hökmən.

 

 

 

Bazarı gur idi şapqaçıların,

Sifariş il boyu, həmişə vardı.

Oğlan uşaqları ayaq açcağın,
Tumançaq gəzsə də, şapqa qoyardı…

 

 

Kişi qeyrətinə əsil rəmz idi,

Çoxuna əzizdi bəlkə başından.

Şapqaya nalayiq kim nə desəydi,

Bıçaq çıxacaqdı, axacaqdı qan.

 

Raykom katibləri, prokurorlar,
Hakimlər və  başqa vəzifəlilər —

Başa şapqa qoyan deyildi onlar,
Panama, şlyapa qoyub gəzirlər.

 

 

Dik furajka qoyur başına milis,
“Qırmızıpapaqlı” deyir ona xalq.

Kimə yaxın gəlsə, qızır şapqası,
Az qalır qayışı belindən sala…

 

 

Panamalı görür – çaşır şapqalı,
Yapışır ətinə köynəyi tərdən.

Boybuxunlu igid, bığı, saqqalı — 

Məmur qabağında titrəyir nədən…

 
Yolum oralara düşərdi bir vaxt,

Başaçıq gedirdim, ya da papaqlı.

Şapqa dükanları görmədim, ancaq,
Görən mənə baxdı əyri, qınaqlı….

 

18.02. 2020, Samara

HEÇ ZAMAN HEÇ NƏYİ ARZULAMADIM…

Фев16

U LENİ. KİNO

Pay ala bilməzdik özgə əlindən,

Qonşuda da çörək, çay qadağandı.

Ağlımız kəsəndən deyərdi lələm:

“Çox insan suyu da başa qaxandı”.

 

 

Kişinin zəhmi də elə ağırdı,

Qorxardım yay günü su alıb içim.

Elə bil hər yerdən mənə baxırdı,
Su da boğazımda olurdu pərçim.

 

 

Sonralar çıxmadı qorxu canımdan,
Daş kimi uduldu özgə tikəsi.

Mənə haram oldu doğma bacımdan,
Doğma qardaşımdan alıb nə yesəm…

 

 

Ayrı istəklər də içimdə qaldı,
Nə şöhrət dilədim, yüksəliş nə də.

Heç nəyi heç zaman arzulamadım,
Bəlkə təvazödür, qorxu bəlkə də.

 

 

Bunusa lələm yox, demişdi Tanrım:

“Dövlət də, övlad da fitnədir sənə…”

Çəkindim Tanrıdan, bəlkə utandım,

Yayındım ev-eşik, mal həvəsindən…

 

16. 02. 2000, Samara

KÖHNƏ BİLET

Фев11

U LENİ. KİNO

Nəsə axtaranda, təsadüfən ya,
Tapırsan lap köhnə bileti birdən.

Atmağa gəlməyib əlin haçansa,

Səfərdən yadigar bəlkə bilmisən.

 

 

Təyyarə bileti, ya da ki, qatar,

Saxlanıb əlfəcin əvəzi bəlkə.

Tapanda kitab da yadında çıxar,
Biletə baxarsan, gözün yol çəkər…

 

 

Dinər qulağında mühərrik səsi,
Uçuş həyəcanı yaşarsan yenə.

Diktorun qəribə ingiliscəsi,

Lirik nəğmə kimi yatar qəlbinə.

 

 

Ya da ki, vaqonun plaskartına,

Girərsən, itələr dal da, qabaq da.

Yerini düzəldib, başını atıb,
Yatarsan, bir gözün qalsa oyaq da…

 

 

Hər uzun yolun da sonu var axı —
Gəlib yetişirsən…Həminki ölkə…
Adamlar da həmin. Əlini sıxıb,

Hal-əhval soruşub çəkiləcəklər…

 
Baxıb boylanırsan həndəvərinə,
Bilmirsən dalınca gəldiyin nədir.

Yola çıxacaqsan sən ancaq yenə,
Belə səyahətlər hələ öndədir.

 

 

Cənnət guşələr var yer kürəsində,
Yolu oralara düşən — bəxtəvər!

Sarsıdar ruhunu, zəngin edər həm,

Köhnə biletlərə baş tutan səfər!

 

11.02. 2020, Samara

BƏYİM XALA (AĞ BƏYİM)

Янв9

U LENİ

Haçan kəndə getsəm yay aylarında,
Görərdim qonşumuz Bəyim arvadı.

Tez-tez özü bizə gələrdi, ya da,

Yol üstdəki arxda nəsə yuyardı.

 

 

Alnımdan öpərdi, ağlayardı da,
“Xeyrulla, gəlmədin niyə, ay bala,

Saçın, saqqalın da ağarıb daha,

Səni qəriblikdi qocaldan belə…”

 

 

Salyandan o yana getməyən arvad,
Bilirdi deyəsən qəriblik nədir…

Axı öz elin də bəzən olur yad,
Qəriblik çəkən var öz evində də…

 

 

Ürəyi yumşaqdı  Bəyim xalanın,
Qoşulub ağlardı dərdli görəydi.

Cibində  şirnini, ya da almanı,
Saxlardı bir uşaq sevindirməyə.

 

 

Səsi həm ürkəkdi, həm də hüznlü,

Quruyub getmirdi yaşı gözündən.
Deyirdi haçansa təklik üz verib,
Ağlayıb, şeir də qoşub özündən…

 

 

Bəyim xalanın dediyi şeir:

“Qaldım dağlar, daşdar arasında,
Kirpiklərim qannar, yaşdar arasında.

Mənə cəfalar oldu,
Qohumlar, qardaşdar arasında….”

 

08. 01. 2020, Samara

TƏZƏ EV

Дек28

U LENİ. KİNO

keç günahımdan, lələ…

O ev tikilmişdi üç ya dörd ilə,
Tikinti üstündə Kişi əsirdi,
Ömrünün sonuncu layihəsiydi,

Nə olub əvvəlsə, çevrilib külə…

 

 

Özülə alındı Qaradağ daşı,

Salyandan sementi, qumu daşındı.

Biçdilər damının qamışını da,
Saman gətirildi bir neçə maşın.

 

 

Dərələr qazıldı boy bərabəri,
Suvağa, kərpicə tutuldu palçıq.

İki kərpickəsən – peşəkar, qoçaq,
Qəlib oynadırdı mahir əlləri.

 

 

Taxta işində də qoşaydı usta,
Biri Tapdıq idi, biri də Eldar.

Çığırtma plovu yeyib hər nahar,

Baltanı, çəkici vurdular asta.

 

 

Kişi də yolunda girinc Salyanın.
Taxta gah çatışmır, gah da ki, mismar.

Yaxşı ki, şəhərdə adamları var,
Var hörmət qoyanı, var tanıyanı.

 

 

Gah işinə gedir, gah da vaxt tapır,
Ustanı fəhləni yoxlayır hərdən.
Hesabat istəyir evdəkilərdən,

Yarı eşitməmiş söyür, qarğıyır…

 

 

Sona yetişmədə ev tikintisi,
Təzə sütunlardan xələt asılır.

Xələfə vurulur, banı da hazır,
Qızarır qırmızı kirəmit üstü.

 

 

Hər gün əllərində yekə vedrələr,
Dikin torpağını daşıyır Kişi.

Görür əjdahalar görməyən işi:

Dolur zəhmətiylə dərin dərələr…

 

 

Payızda, heyvalar  yayanda ətir,
Narlar partlayanda ehtirasından,
Köçü durnaların başlayan zaman,

Köçüb təzə evə ailə gedir…

 

 

Gedir xalça-palaz, gedir qab-qacaq,
Gedir yorğan-döşək, paltar – hər nədir,
Gedir uşaqların kitab-dəftəri,

Uşağa da nə var – sevinir uşaq…

 

 

Canının ağrısı çıxır Kişinin,

Ocaq qırağında canı-qızınır.

Gözaltı seyr edir  oğul-qızını,
Sevinc əvəzinə oyanır kini…

 

 

Ev təzə, havası həmin yenə də.
Narahat gülürlər dodaq qaçanda.

Yenə qapı örtən, qapı açan da,
“Xaraba qalasan!” deyir ürəkdən.

 

 

 

Yenə künc-bucaqda var ağlayanlar,
Böyüklər kiçiyin içir qanını.

İnciyir, incidir Kişi hamını,
Ürəyi yaradır, əlləri qabar…

 

 

 

Qalxır ibadətə beş dəfə gündə,
Diz çökür, başını yerə endirir.

Yeyib çay-çörəyi işinə gedir,
İnanır var onu işə göndərən…

 

28. 12. 2019, Samara

LAQQO TUMU

Дек14

26 SENT 2019. 2

Tum dolu kisəni atıb dalına,
Gəzib-dolaşardı məhəllələri,

Seçib bir küçəni ya da dalanı,
Dayanıb qoyurdu kisəni yerə.

 

Düzürdü, ağzını açıb kisənin,
Müxtəlif ölçüdə stəkanları.

Yaxından-uzaqdan indi keçəni,

Qızarmış ağ tumun ətri çağırır.

 

 

Tumsatan kişisə özü danışmır,
Təbəssüm çəkilmir ancaq üzündən.

Bu dinməz kişiylə mehriban hamı,

Tumdan razıdırlar, həm də özündən.

 

 

Tum nə tum! Dadını demirəm hələ,
Elə şaqqıldayır, kefin düzəlir.

Onu Heyvalıqda çırtlasan əgər,

Səsi Köhnə bərə ağzına gəlir.

 

 

Hansı toy keçərdi tumsuz o zaman!

Laqqo toyxananın yaraşığıydı.
Yarımçıq kasadan doymayan insan,

Ağ tumla doyurdu əməlli-başdı.

 

 

 

O tumu cib dolu, düyünçə dolu,

Pay aparırdılar gedəndə qonaq,

Adaxlıbazlığa yollanan olub,
Qıza o ağ tumdan aparıb ancaq…

 

 

Salyanda çox idi tumsatan o vaxt,

Laqqo tumununsa şöhrəti vardı.

Popkorn-zad işi deyildi, vallah,

Çırtladın – getmirdi ağızdan dadı…

 

Bəstəboy, balaca, xoşsifət insan,

Əslində, deyəsən, Lətifdi adı.
Gözləri həmişə gülən, danışan,
Kişinin, təəssüf, dilisə laldı…

 

 

Taleyin işidir: məni apardı,
Bir dəfə bir dostla tumxanasına.

Gördüm teştləri də, ocaqları da,
Gördüm divarlardan qurum sallanır.

 

 

 

Əliylə, gözüylə danışdı kişi,

Ocaq necə yanır, teşt qızır necə.

Tum necə allanır, qovrulur, bişir,
Zay olar, gözünü bir an çəkincə.

 

 

Dedi tum ocaqda gərək qovrula,

Qazda ki, qovurdun, itəcək dadı…
Sənət sirlərini elə maraqla

Açırdı, deməzdin bu kişi laldı…

 

 

Çıxmır o ağ tumun dadı yadımdan,
Yaxşı yadımdadır tumçu kişi də.

Qəfildən bir şeir yazdığım anda,
Durur göz önümdə ocaq da, teşt də.

 

13-14. 12. 2019, Samara

MƏLİK DOVĞASI

Дек10

XEYRULLA автор Идельсон.jpg

 

Salyan, 60-cı illər

 

“Gəl, bala, gəl dovğaya,

Məlik dovğasına gəl!”

Səsdə yanğı, səs ağlar,
Gah ucalar, gah enər.

 

 

Yenə qələbəlikdir,
Həndəvəri bazarın.

Dədə qazan səkidə,
Buğlanır, ətir yayır.

 

 

Dirijor çubuğu tək,
Oynadaraq çömçəni,
İsti dovğanı Məlik,
Töküb verir içənə.

 

 

“Gəl bala, dovğaya gəl!

Şirin qatığı üzlü,

Göyərtisi təzə-tər,

Giləmərzəli, duzlu”.

 

 

Çömçəsini oynadır,

Tökür dovğanı Məlik.
Doymaq olmur dadından,
Fincanı da on qəpik…

 

 

 

Gəlir qazan başına,
Qulluqçu da, milis də,

Müəllim də yanaşır,
Qalstuk sinəsində…

 

 

 

Gəlir Salyan qoçusu,
Gəlir cibində bıçaq.

Məlik dovğası içsə,
Hirsi bir az yatacaq.

 

 

Gəlir qız, gəlir gəlin,
Dovğasına Məliyin.

Ağzı sulanır yəqin,

İndi  göydə mələyin…

 

 

 

Yanğılı səs dinirdi:

“Gəl, bala, gəl dovğaya!”

Bazar həndəvərində,
Balıqbazarında ya.

 

 

Kələkötür kişiydi,
Qıçı da, deyəsən, ləng.

Heykəl düzəldə indi,
Məliyə Salyan gərək.

 

 

Dovğası ad çıxardı,
Göylü, giləmərzəli.

Kiçik qızı da vardı,
Gözəllərin gözəli…

 

09-10. 12. 2019, Samara

ŞƏKİL

Окт11

1983 MOSKVA

Salyan, 1960-cı illər

 

Hərdən, iki ildə bəlkə bir dəfə,
Kənddə baş verərdi böyük hadisə.

Salyana gedirdik şəkil çəkdirək,
Həmişə bayramdı o vaxt şəkilsə.

 

 

 

Uzaqda əsgərlik çəkən qardaşın,
Şəkil istəyirdi qəribsəyərək.

Ya məktəbdə yaxşı gedirsə işin,
Şəklin vurulaydı lövhəyə gərək.

 

 

 

Axşamdan başımız sabunlanırdı,
Abra salınırdı nimdaş əyin də.

Gecə ilə dönür, hey uzanırdı,
Gözlərimiz elə pəncərədəydi.

 

 

 

Səbir tükənirdi keçincə Kürü,

Elə bil aşırdı  kolaz dənizi.

Alabaş avtobus yolda sürünür,
Ancaq çatdırırdı Salyana bizi.

 

 

 

Atelyeyə girib qayğılanırdıq.
Pərdələr asılıb, yerdə xalça var.

Dumandan süzülən işıq yanırdı,

Dayınıb ortada hazır aparat.

 

 

 

Keçib otururduq, əsir əl-ayaq,
Sinədən mühərrik səsi ucalır.

Şəkilçəkən usta yaxınlaşaraq,

Başını laxladıb  yerinə salır.

 

 

 

Boynunu gah sağa, sola gah burur,

Çəkilib gözünün içinə baxır.

Əlləri üstündə az qala durur,

Birdən çırtma çalır, otaqdan çıxır.

 

 

Qayıdıb başına atır örtüyü,
Silaha bənzəyir indi üçayaq.

Elə bil indicə çəkib tətiyi,

Fotoqraf sinənə güllə sancacaq.

 

 

“Qırpma gözlərini! — əmr edir usta,

Birdən ürəyinin kəsilir səsi.

Şaqqıltı…Alışma… Sən daha yoxsan,
Lentə düşüb qaldı xatirən, əksin…

 

 

 

Sonra kimin yolu Salyana düşsə,
Alıb gətirirdi şəklini kəndə.

Baxırdın – həm sənsən, deyilsən həm sən,

Əsərdin, müəllif  — şəkilçəkəndi.

 

 

 

Sanki vuruluruq çəkilən zaman,
Sinəni qurğuşun deşir elə bil.

Hər anda yaşayır, ölürük hər an,
Yaslı xatirədir çəkilən şəkil…

 

 

10-11. 10. 2019

Samara

UZAQ-YAXIN YUXULAR

Сен12

Yadımda beş-altı yaşımdan bəri,

Olanlar qalıbdır, o da lap azı.

Elə zəngin deyil xatrələrim,
Çoxu da qüssəli, ya da ki, acı…

 

 

Ailə böyükdü, otaqsa iki
Çox vaxt təpilirdik elə birinə.

Bəzən şam süfrəsi yığılan kimi,

Yataq salınardı evin yerinə.

 

 

 

Əvvəl sərirdilər neçə döşəyi,
Sonra balışları, mütəkkələri.

Balışım, döşəyim yadımda deyil,

Yorğan əvəzinə — kürkü lələmin…

 

 

 

Yuxuya getməyim deyil yadımda,
Yuxu görürdümmü – deyə bilmərəm.

Xoruldayırdımı kimsə yanımda? –

Yuxuda danışan? Bəlkə…  elə mən…

 

 

 

Gecə qarışırdı nəfəs nəfəsə,
Hava tükənirdi, qalan nəfəsdi.

Yatanlar cansızdı, xırda otaqsa,
Böyük ailənin məqbərəsiydi…

 

 

 

Böyüklər durardı hamıdan qabaq,
Bizi ayıldardı səsi Kişinin.
Verdiyi çörəyi xatıraladaraq,
Lələm yollanardı ağır işinə…

 

 

 

Otaq havasız və yarıqaranlıq,

Hamı əsəbidir, deyinir indi.

Elə bil cənnətdən qovulanlarıq,

Hamıya həyatdan yuxu şirindi…

 

 

 

Bəlkə elə həmin otaq boydadır,

Sonuncu ailə mənzili indi.

Daş mütəkkələrə baş qoyub yatır,

Ata, ana, qardaş çiyin-çiyindir…

 

 

 

Çağırıb oyatmaz heç kim heç kimi,
Tələsməz heç kim də namaza, işə.
Başına qaxılmaz yediyin tikə,
Daha nə gülüş var, nə də göz yaşı.

 

 

 

Hamı vurnuxardı xırda otaqda,
Min illik yol vardı elə bil öndə,

Bilmədik biz haçan mənzilə çatdıq,

Yuxuymuş çağıran, tələsdirən də.

 

 

 

Bir qərib ölkədə sovrular külüm,
Ruhumsa qayıdar yurduma hökmən,

Qısılıb ataya, qardaşa bir gün,
Anamın ruhuyla isinərəm mən…

 

11-12. 09. 2019
Samara