DANTE. CƏHƏNNƏM. 12-Cİ NƏĞMƏ

Май3

the-inferno-canto-12-2.jpg!Large

(fraqment)

1 Qayadan düşməyə gəldiyimiz yer.
Elə dik idi ki, çaşardı hətta,

Kim ordan baxsaydı aşağı əgər

 +

4 Görürdük Trentin bəri yanında,

Uçqun; Adiçedə onu yaradan,

Ya daş uçqunuydu, zəlzələ ya da.

 +

7 Qaya dağ başından qopub, çox güman,

Elə dağılmışdı düzə ki, indi

Yol vardı, gəlsəydi kim yuxarıdan.

 +

10 Yarğanın enişi burda beləydi.

Çatlaq uçurumun qıraqlarında

Sərilən Kritin ayıbı idi.

 

13 O, saxta inəkdən mayalanandı;

Dişlədi özünü bizi görərkən,

Qəzəb qaynayırdı yəqin qanında.

 +

16 Müdrikim qışqırdı ona: “Bəlkə sən,
Afina hersoqu, düşündün, gəlib,

Sənə yuxarıda ölüm gətirən?

 +

19 “Çəkil, vəhşi! Çünki bu gələni, bil,
Bacın öyrətməyib, cəzaya baxmaq,

İstəyir o, fikri ayrı şey deyil”.

 +

22 Ölümcül bir zərbə necə ki, alcaq,
Öküz ciyəsini qırıb tullanar

Yerində, qaçmağa halı yox ancaq.

 +

25 Gördüm o haldadır indi Minotavr,
Sayıq rəhbər dedi: “Tələs keçidə,
O qəzəbli ikən, enməyə şans var.

 

28 Beləcə üz qoyduq enişə biz də.
Daş qalağı üstdən, ağırlığımdan,
Daşlar az qalırdı dəbərib gedə.

 +

31 Fikirli gedirdim; “Daş qalağında,
Fikrin qalıb, — dedi, — onu qoruyan,
Vəhşini susdurdum sözlə bir anda.

 +

34 Gərək biləsən ki, endiyim zaman,

Mən alt cəhənnəmə indiyə qədər,
Yoxdu daşdüşümü o qayalıqdan.

 +

37 Birinci çevrəyə, düzəmsə əgər,

Enib çoxlu ruhu Ditedən alan

Kəsin gəlişindən bir qədər əvvəl

 +

40 Gərək biləsən ki, endiyim zaman,

Mən alt cəhənnəmə indiyə qədər,
Yoxdu daşdüşümü o qayalıqdan…

italyancadan tərcümə

may 2023, Samara

Era lo loco ov’ a scender la riva
venimmo, alpestro e, per quel che v’er’ anco,
tal, ch’ogne vista ne sarebbe schiva.

+

Qual è quella ruina che nel fianco
di qua da Trento l’Adice percosse,
o per tremoto o per sostegno manco,

Читать далее →

MİR ŞAHİNDƏN AŞAĞI ENMƏK OLARMI? QURBAN MƏMMƏDLİYƏ, MEHMAN HÜSEYNOVA BAXIN…

Май2

Без имени-1

Mir Şahin və Mir Şahin kimi qazanc üçün özünü satmaqla məşğul olan tiplərdən də aşağı enmək olarmı? Mərhum Cəlal Əliyevin “parlament”də Mir Şahinin ünvanına etdiyi çıxışa baxan hər kəsə aydın olar ki, “akademik”  üçün aşağılığın sərhədi yoxdur. Mir Şahin əqidəsizliyi, şərəfsizliyi ilə yalnız ikrah, uzağı nifrət yaradırsa, Cəlal Əliyevin ağzından tökülən çirk axını  dəhşət doğurur. Bu insanın layiq olmadığ akademik və deputat adlarını daşımağı bir yana. Bu insan 1969-cu ildən, yəni Heydər Əliyev Azərbaycana 1-ci katib təyin ediləndən hakim, əslində monarx ailəsinin ən yaxın üzvü olub. Yəni səni, məni idarə edib. Sən, mən nədir ki! Ölkəni, xalqı idarə edib, yəni sürüyüb, süründürüb, mələdib, istəyəndə oynadıb, istəyəndə dolayıb, istəyəndə kötəkləyib.

Bu insanın bioqrafiyası əməlli-baçlı məzhəkədir. Rus Vikipediyasında oxuyuruq: “В 1944 году окончил факультет естествознания Нахичеванского учительского Института”. Yəni 16 yaşında müəllimlər institutunun təbii elmlər fakultəsini bitirib. 16 yaşında! 1944-cü ildə Nxçıvanda təbiət eləməri fakultəsi?

Nəzərə almaq lazımdır ki, maharibədən sonra böyük qardaş Həsən Əliyev Akademiyada sürətlə qalxır, torpaqşünaslıq bölməsinin rəhbəri olur. Tezliklə Cəlal Əliyev Azərbaycan dövlət universitetində işə başlayır. Hansı illərdə oxuduğu göstərilmir. Ancaq ən qəribəsi elmi fəaliyyətidir. Azərbaycan Vikipediyası: “Cəlal Əliyev 1955-ci ildə fəlsəfə doktoru, 1971-ci ildə elmlər doktorluğu dissertasiyalarını müdafiə etmişdir”. Fəlsəfə doktoru? Biologiya fakultəsindən sonra?

Heydər Əliyev hakimyyətə gələnə qədər Cəlal Əliyevin elmi fəaliyyəti barədə məlumat yox kimidir. 1959-cu ildə Riqada məqaləsi çap olunb. Niyə Moskvada, Peterburqda yox, Riqada? Heydər Əliyev 1-ci katib olan kimi Cəlalın alimliyi ağcamaya vurulmuş kimi şişib-daşır.  “1976-cı ildə Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü, 1980-ci ildə isə həqiqi üzvü seçilmişdir.”. 1976-cı ildə Heydər SovİKP MK Siyasi Bürosuna namizəd seçilmişdi və qılıncınnın dalı da, qabağı da kəsirdi. Ailə üzvləri də bütün adları, ordenləri, mükafatları alırdılar. Əliyevlər ailəsinin və bu ailəyə yaxın olanların adına yazılan “dissertasiya”ların sayı-hesabı yoxdur!

Sovet vaxtı Mir Şahin kimi “yazar”ların xidməti sayəsində mətbuatda Cəlal Əliyevin elmi şücaətləri barədə əfsanələr yayılırdı, guya elə bir buğda növü yaradıb ki, İncil rəvayətində olduğu kimi, onun bir çörəyindən beş min adam doyur, hələ artıq da qalır…

Və Cəlal Əliyev müstəqil Azərbaycanın “parlamentində” ağzını açanda içindəki girdabı xalqa göstərdi, bu giurdabdan tökülən üfunətli çirkdən iybilmə qabiliyyətini itirməmiş, gigiyena məsələlərində həssas insanların başı gicəlləndi…

Cəlal Əliyevin işlətdiyi leksikanı taksi dayanacağında, bazarda ya xəstəxanalarımızın qəbul yerlərində eşidəndə narahat olsaq da, dəhşətə gəlmirik. Həm də öyrəşikliyik. Dəhşəti yaradan Cəlal Əliuyin daşıdığı adlarla onun tərbiyəsi arasındakı uçurumdur. Bazarda bu tipli tərbiyənin yiyəsinə “heyvərə” deyirik. Cəlal Əiyev, əlbəttə, heyvərədir. Ancaq bazar heyvərəsi deyil. Cəlal Əliyev monstrdur, “Deputat”lığı, “akademik”lyi bir yana. Siz onu akademiyada şöbə müdiri kimi təsəvvür edin. Bir qoşun adam onun əlinin və … dilinin altındadır. Qadınlar, xüsusən qadınlar! Arvadları bu heyvərə, pozğun başlı adamın əli altında işəmiş ərlər! Kül sizin başınıza!

Vikipediyadakı məqalədə iddia edilir ki, «ingilis və rus dillərini bilirdi». Ana dilində kolxoz naxırçısı kimi danışan insanın ingilis və rus dillərini bildiyinə inanmaq olar? Maraqlıdır ki, bir cümlə sonra bu iddia təkrar edilir: «Azərbaycan, Rus və ingilis dillərini bilirdi». Azərbaycan dili əlavə olunub, «Rus» böyük hərflə yazılıb — bizim Vikipediya belə qara gündədir, akademiyası naxçvanlılardan, əliyevlərdən paşayevlərdən ibarət millətin Vikipediyası başqa nə cür ola bilərdi?

Özü haqqında üçüncü şəxs kimi danışır: Mir  Şahin Cəlal Əliyevə sataşır!…! Bəli, bu heyərə monarx ailəsinin üzvü olub və 30-40 il ərzində millətin mənəviyyatını pozub, yəni ölkəni ağlar günə qoyub. Bunu Mir Şahin eləməyib!

Və indi Qurban Məmmədli, daha bir naxçıvanlı, Mir Şahinə sözü olanda Londonda qıçını-qıçının üstünə qoyub, ingilis yeməklərindən gəyirə-gəyirə Cəlal Əliyevin videosunu “əziz həmvətənlərinə” göstərir. Naçıvanlı naxıçıvanlını ətini yesə də, sümüyünü atmaz… Qeyrət azarkeşi, hicab mücahidi Qurban Məmmədli Cəlal Əliytevin söyüşlərini “arvad-uşağın” eşidəcəyndən ehtiyat eləmir..

İndi də Mehman Hüseynov Cəlal babasını yad elədi, Mir Şahinə cavab vermək üçün onu 1-ci Fəxri Xiyabandan xortlatdı. Mənə elə gəlir ki, bu anda Mir Şahin, hər it də olsa, Mehmandan bir pillə yuxarı qalxdı… Və Mehmanı “gədə” adlandıranların o qədər də haqsısz olmadığı bilindi.

Bu günlər yenə müxalifətdə bir-birini rus, İran casusu adlandıranlar fəallaşıblar, elə bil bədənlərinə bit daraşıb. Qurban Məmmədli İsa Qəmbəri rus agenti adlandırdı. Ağlı lap çaşıb…(İsa Qəmbərin yox)…

Mənim casuslarla işim yoxdur, ancaq ruslarda bizə nümunə adamlar çoxdur. Baxın Navalnıya, Yaşinə, Kara-Murzaya…  Bizim Qurbanların, Mehmanların harda olduqlarıı və kim olduqlarını  aydın görərsiniz…

Mirzə Əlil

P.S. Mərhum Cəlal Əliyevlə Mir Şahin arasındakı dava ədəbiyyatda və kinematoqrafda çox işlənmiş süjeti xatırladır bu, intim xidmət göstərən şəxslə müştəri arasında yaranan konfliktdir. Müxtəlif variasiyalrı var – intim xidmət göstərən şəxsəin haqqı ödənilmir; müştəri xidmətiun keyfiyyətindən narazılığını bildirir; intim xidmət göstərən şəxs müştərini “impotent” adlandırır…

M.Ə.

02.05. 2023, Samara

DANTE. CƏHƏNNƏM. 11-Cİ NƏĞMƏ

Апр27

CƏHƏNNƏM 11-Cİ NƏĞMƏ

(FRAQMENT)

1 Bir uca sahilin  qırağında lap,

Nəhəng kəsəklərin topu üstünə,

Çıxdıq, altda isə qorxulu girdab.

 +

4 Və orda girdabdan göyə yüksələn,
Dəhşətli üfunət məcbur elədi,
Qapağı dalına keçib gizlənək.

 +

7 Böyük məqbərənin. Yazılı idi

Üstü: “Fotin doğru yoldan azdıran,
Papa Anastasi burdadır indi”.

 +

10 “Yavaş-yavaş düşək aşağı burdan,

Burnumuz tədricən alışar onda

Pis iyə, bilmərik onu sonradan”.

 +

13 Ustad belə didi. Mən cavabında:

Vaxtımız boş keçməz, məşğələ tapsaq”.

Və o: “Düşünürdüm bu haqda mən də”.

 +

16 “Oğlum, içəridən bu daşlığa bax, —

Dedi o, — Orda üç xırda çevrə var,

Silsilə tək, əvvəl gördüyün sayaq.

 +

19 Məlun ruhlar ilə doludur onlar;

Bircə baxışın da bəs elər yəqin,
Biləsən nə üçün cəzalanıblar.

 +

22 Göylərdə nifrətə layiq hər kinin

Sonu inciklikdir; və belə son ya,

Zorun nəticəsi, ya da kələyin.

 +

25 Kələk insana xas ayıbdır amma,

Tanrıya xoş deyil; lap dibə enər,
Kələkbaz, ağırdır əzabları da…

aprel 2023, Samara

«EŞŞƏKARISININ UÇUŞU»

Апр26

(«POLYOT ŞMELYA»)

Qəribə rekordlar dünyada çoxdur,
Onların ayrıca bir kitabı var,

Nə vaxtdan Rimski-Korsakovu da,
Çalıb yeni-yeni rekord vururlar.

 + 

“Arı uçuşu”nu səkkiz ya doqquz,
Saniyəyə biri deyirlər çalıb.

2000 bhm olub tempi düz,
Birinci yerdədir amerikalı.

 +

Çalınır nonstop və antraktsız.

İndi Rusiyada xırda bu əsər,

Gecı-gündüz dinər, vaxtlı ya vaxtsız,
Əgər yata bilsən, yuxuna girər.

 +

Rimski-Korsakov sanki himn idi.

Putinin Kiyevə həmləsinə də,
Tempi bir neçə min bhm idi,
Rekordsuz, uğursuz qayıtdı hərçənd.

 +

Uçur qoşun-qoşun eşşəkarısı,
Tutur vızıltısı şəhəri, çölü,
Arzular ölkənin bəlkə yarısı,
Çalına tezliklə “Sonalar gölü”.

 +

Bu himnlə gedir cəbhəyə əsgər,

200 nömrəli yük olub dönür.

Yox ölənə yanıb ağı deyənlər,
Arı vızıltısı nonstop dinir.

 +

Tutub aparırlar gündüz, həm gecə,

Dolu avtozaklar anbaan gedir
İyirmi ildir ki, ölkədə təkcə,

Eşşəkarısının səsi leqaldır.

 

26. 04. 2023, Samara

DANTE CƏHƏNNƏMİ: TİBB PROFESSORU VƏ HAZIRIN NAZİRİ

Апр25

“İlahi Komediya”nın ilk tam tərcüməsi Dmitri Yeqoroviç Minə məxsusdur. D. Y. Min peşəkar ədəbiyyatçı yox, tibb professoru olmuşdur.  Üzərində 40 il işlədiyi tərcümə tam halda ölümündən sonra çap olunmuş, 1907-ci ildə isə tərcümə müəllifiniə (ölümündən sonra) tam Puşkin mükafatı verilmişdir.

Sovet dövründə edilmiş, indi də mötəbər sayılan tərcümə Mixail Lozinskiyə (1886—1955) məxsusdur. Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, Lozonskinin tərcüməsində artırılma sözlər cəmi 15 faiz təşkil edir.

Ancaq iki tərcüməni misra-misra tutuşdurduqca, Lozinskinin dönə-dönə Minin tərcüməsindən ayrı-ayrı misraları, ifadələri götürdüyünü görürük. Məsələn, 10-cu nəğmə, 112-114cü misralar.

Orijinal:

e s’i’ fui, dianzi, a la risposta muto,
fate i saper che ’l fei perché pensava
già ne l’error che m’avete soluto».

Minin tərcüməsi:

Я лишь затѣмъ не отвѣчалъ ему,

Что было мнѣ въ то время непонятно

То, что теперь ты разрѣшилъ уму.»

Lozinskinin tərcüməsi:

Я лишь затем не отвечал ему,
     Что размышлял, сомнением объятый,
     Над тем, что ныне явственно уму».


Orijinalda demir ki, “cavab vermirdim”, deyir ki, özümü lal kimi aparırdım (a la risposta muto), yəni bu, tamam cavab verməmək  deyil. İki tərcümənin sözbəsöz eyniliyi təsadüfi ola bilməz.  Qafiyələr də eynidir: уму, ему...Yəni Lozinski hazırın naziri olub…

Demk lazımdır ki, Quranın tərcümələri də belədir. İndi kim Quranı ruscaya çevirirsə, Sablukovun və Kraçkovskinin tərcümələrini qoyur qabağına, başlayır “çevirməyə”… Bu, Quranın azərbaycancaya tərcümələri üçün də xarakterikdir…

Ədəbiyyata və bütövlükdə sənətdə özgə malını yemək var və yeyənlərin heç birinin boğazında qalmır…

 

25. 04. 2023, Samara

DANTE. CƏHƏNNƏM. 10-CU NƏĞMƏ

Апр21

)Без названия (10)

(fraqment)

1 İşgəncə yeriylə şəhər divarı,

Arasında xəlvət cığırla Ustad
Gedir, arxasınca məni aparır.

 +

4 “Ali qüvvə! Məni keçirən bu bəd

Çevrələrdən,- dedim, — istədiyi tək,

Cavab ver, arzuma həm də əməl et.

 +

7  İndi yatanlaırı olarmı görmək,

Bu məqbərələrdə? Bütün qapaqlar,

Artıq qaldırılıb, qorunmur da bərk”.

 +

10

Və o mənə: “ Bunlar qapanacaqlar,
Əvvəki bədənlə İosafatdan,
Haçan ki, buraya qayıdacaqlar.

 +

13 Ruhu da bədən tək öləri sayan,

Epikur və onun kimilərinə,

Ayrılıbdır burda bu qəbiristan.

 +

16 Ancaq bu sual ki, verirsən mənə,
Razı salınarsan cavabıyla sən,
Həm də gizli qalan arzun öədnər”.

 +

19  Və mən: “Nəcib ağa, sənə nəyisə,
Demirəm ki, artıq danışmayım mən.

Özünüz etmisiz mənə tövsiyə”.

 +

22  “Toskanlı! Diri od şəhəriylə sən,
Gedirsən, sözündə təvazö də var

 Bir az yavaş yri bu yerdə lütfən.

 +

25 Danışmaq üslubun  özü anladar,

Bu nəcib vətəndə doğlumusan sən

Məni indiyəcən yəqin ki, qınar.

 +

28 Bu səs eşidildi gözlənilmədən
Məzarın birindən;  qorxaraq,
Daha yaxın getdim Rəhbərimə mən

 +

31 O mənə: “ Nə oldu sənə? Ora bax,

Farinata qalxır, özün görərsən,
Necə durur orda döş qabardaraq”….

italyancadan tərcümə

Aprel 2023 Samara

CANTO 10

Ora sen va per un secreto calle,
tra ’l muro de la terra e li martìri,
lo mio maestro, e io dopo le spalle. Читать далее →

XRİSTOS DİRİLDİ!

Апр18

U LENİ. KİNO

Pasxa təntənəsi. İnkivizitor,
Başdadır, əlində şam tutub durur.

FSB, FSO həndəvərində

Dayanıb, şamı var hər birinin də.

“Xristos dirilib!” deyilən anda.

Deyir “həqqətən dirilib!” o da.

Deyib xoflu baxır həndəvərinə,
Yoxdur şübhəlisi, yad görünəni.

“Xristos dirilib!”  — zilə çəkir xor,
İlhamla qoşulur inkivizitor.

Xorda oxuyan da özünkülərdir,
Ciddi yoxlanılıb hamısı bir-bir.

Burda keşişlər də poqonlulardır,
Hərbi rütbələri yəqin ki, vardır.

Yüz faiz əmindir inkivizitor,
Ona bu məbəddə təhlükə yoxdur.

Dirilib Xristos gəlsə də birdən,
Burda qamarlanar o, əlli yerdən.

Hər iki nəfərdən biri İuda,
Göstərib satarlar hələ qapıda.

Gedər məhkəməyə qolları bağlı,
Hökm çıxarılar təcili, ağır.

Kimliyi boynuna qoyular, yəni:

Xarici agent və vətən xaini…

Çarmıx etibarlı sayılmır indi,
Çəkərsən – çəkilər, dönər yenə də…

Ən etibarlı yer türmədir amcaq,
Müddətin üstünə müddət alacaq…

Gedir kilsədəsə hələ təntənə,
“Xristos dirildi!” – oxunur yenə.

Xiristos dirildi!” – zilə çəkir xor,
“Həqiqətən! – deyir inkivizitor.

 

18. 04. 2023 Samara

TANRI VERGİSİ

Апр16

 Bağban tingi sancmır hara gəldisə,

Toxum əkən seçər torpağı əvvəl.

Eləcə verilər Tanrı vergisi,
Seçər Yaradan da, götür-qoy elər.

 +

Milyonun onundan, yüzündən biri
Seçilir, bilinmir amma niyəsi.

Səbəbi Yaradan tək özü bilir,

Yükü yüngül deyil seçiləninsə.

+
Hara toxum düşə, sancıla ya ting

Oranın torpağı yuxudan olar.

Bellə, yalın əllə bağban, əkinçi,
Onunla əlləşər yetirincə bar.

+

Seçilib Tanrıdan vergi alan da,
Elə toxum düşən torpağa bənzər.

Onu Yaradanın əli hər anda,
Silkələr, nə gecə, nə gündüz bilər.

 +

Tələb də çox olur çox veriləndən,

Tanrı tələsdirir səbri yox kimi.

On illər yaşanır bir ilə bəzən,
Yaşadı Mozart ya Şubert necə ki.

 

16. 04. 2023, Samara

DANTE. CƏHƏNNƏM. 9-CU NƏĞMƏ

Апр15

Без названия (9)

(FRAQMENT)

1 Geri bələdçimi dönən görərək,

Elə rəngə düşdüm qorxudan ki, mən,
Silindi ustadın üzündəki rəng.

 +

4 Qulaq asır kimi durdu o bir an,
Baxışı getmrdi çünki çox uzaq,

Keçib qara hava, ağır dumandan.

 +

7 “Bizə yaxşı olar bu işi udsaq”, —

Başladı o, -“Yoxsa… Vəd eləyiblər,

Kaş o kömək indi gələydi ancaq!”,

 +

10 Görürdüm ki, bir fikri bitməmiş hələ,.

Yenisi üstünü alır, çataraq.

Və həm uzlaşmır o, birinci ilə.

 +

13 Qorxu yaradırdı sözləri ancaq,
Bəlkə də olmayan təhlükəni də,
Tapırdım, fikrini araşdıraraq.

 +

16 “Bu qəm çanağının dibinə gedən

Birinci pilləni olurmu enən,

Yeganə ağrıyla itmiş ümiddən?”

 +

19 Belə sual verdim, dedi: “Çox hərdən,

Keçdiyim yollarda qarşıma çıxan

Kimisə görərəm biz kimilərdən.

 +

22 Doğrudur, mən özüm burda bir zaman

Olmuşam; cadugər Erixto, zalım,

Təzədən verirdi kölgələrə can.

 

25 O zaman təzəcə bədənsizi idim.
Ruhu İudanın dairəsindən,

Zor etdi divarı keçib gətirim…

italyancadan tərcümə

aprel 2023, Samara

QOVQUNLAR

Апр11

U LENİ. KİNO

 Qəriblər içində çoxdur eləsi:

Nə köçgün sayılar, nə də ki, qaçqın
Düşmən işğalında deyil ölkəsi,
Nə yanğın baş verib, nə də ki, daşqın.

 +

Süfrənin üstündən öz evindəcə,
Bəzən qaldırılıb qovulur insan.

Deyirlər baxışla, himlə, çox incə,

Ağrısa çox olur  ilan vurandan.

 +

Eləcə qovulur insan ölkədən;
Əyri baxışlardan kimsə yorulur,

Var himlə gedən də, təpiklənən də.
Kim nəyə layiqsə, o cür qovulur.

 +

Ağzından vururlar əgər dinərsə,

Susmağa tədricən insan alışır.
Danışmaq hüququ bir nəfərsinsə,
Səsindən bezilir, sərhəd aşılır.

 +

Ölkədə yanğın yox, sular da daşmır,
Çökür zəlzələdən başqa ölkələr.

Götürüb qaçan çox amma başını,
Var könüllü gedən, var təpiklənən.

 +

Çıxıb orbitindən evin və elin,
Gedir, sığınacaq verər yad ölkə.

Qatarın, uçarın, avtmobolin,
Yük yerində dönər haçansa bəlkə.

 +

Dinib-danışmağa yox daha şansın,

Ölkə əlindəsə uzurpatorun.

Nə qaçır, nə köçür — qovulur insan,

Qovulub gedənin var adı: qovqun!

 

11.04. 2023 Samara