xeyrulla xayal

НА КАВКАЗЕ

Bizim rus Parnası elə qədimdən,
Naməlum ölkələr özünə çəkdi.

Qafqaz, müəmmalı dumanın hərçənd,
İlham oyatmaqda bəlkə də təkdir.

 

Puşkin duyğularla burda yananda,

Bəlalı ruhundan süzülüb gəlib:
“Gözəl qız, oxuma mənim yanımda,
Qəmli Gürcüstanın nəğmələrini”.

Lermontov qüssəylə olarkən girinc,

Açdı Əzəmətin macərasını.
Kazbiçin atına verirdi bu gənc,

Qızıl əvəzinə öz bacısını.

 

 

Səbəb üzündəki qüssə və kinmi
Qaynar sarı çaylar oldu qisməti?

O, bir şair kimi və zabit kimi

Dostun gülləsiylə susdu əbədi.

 

 

Burda basdırılıb Qriboyedov,
Bizdən fars toranı onu bac aldı.

Yatır böyük dağın yamacında o,
Zurnanın və tarın nalısi altda.

 

 

Özüm də bilmirəm hansı səbəbdən,

Axır mənzilinə  gəlmişəm bu gün.
Əziz cənazəyə yaş axıdım mən mən,
Öz ölüm anımı ya da düşünüm?

 

 

 

Mənimçin eynidir! O gedənləri,
Böyükləri indi düşünürəm mən.

Vəhşi çaylarının, vadilərinin,
Səsiydi onların ruhuna məlhəm.

 

 

Bura qaçırdılar düşmən əlindən,
Onlar dost əlindən qaçırdılar da,

Ki, addım səsləri tək eşidilə,

Kar düzlər görünə bir də ki, dağdan.

 

 

Elə həmin şərdən mən də qurtulub,
Qaçdım, bohemayla vidalaşaraq.

Mənim içərimdə epik mövzulu,
Şair yetişmişdi belə ki, artıq.

 

 

Şeirdə mənə xoş Rusiya odu,
Mayakoski var, başqaları var.

Baş ştabs-rəngsazı onların odur,
Mosselprom haqda yazar, oxuyar.

 

Klyuyev, Ladoqa dyaçoku da,
Sırıqlıdır onun şeiri elə bil.

Dünən bir şeirini əzbər oxudum,
Eşidib qəfəsdə gəbərdi bülbül.

 

 
Saymağa heç dəyməz qalanlarını,
Soyuq günəş altda yetişir onlar.

Kağızı götürüb qaralayalar –

Vallah, bacarmır heç bu işi onlar.

 

 

Qafqaz, bağışla ki, onlardan belə,
Qeyri-ixtiyari sənə söz açdım.

Mənim rus şeirimi sən öyrət elə,

Zoğal şirəsi tək süzülüb axsın.

 

 

 

Yenə Moskvaya qayıdan zaman,
Yaradım elə bir gözəl poema.

Gərəksiz qüssəni unudum tamam,
Yadıma düşməsin bir də bohema.

 

Və doğma ölkəmdə vida anımda,

Bircə bunları mən söyləyə bilim:

 “Gözəl qız, oxuma mənim yanımda,
Gürcüstanın qəmli nəğmələrini”.

1924

Ruscadan tərcümə

13-14.06. 19

Samara

 

Издревле русский наш Парнас
Тянуло к незнакомым странам,
И больше всех лишь ты, Кавказ,
Звенел загадочным туманом. Читать далее →

Мне осталась одна забава…

Mənə bir əyləncə qalıb, ağzıma

Salam barmağımı, fıştırıq çalam.

Haçandan hamının düşüb ağzına,

Guya ayıbçıyam, qalmaqalçıyam.

 

 

Gör necə gülməli itkidir bu, ah!

Gülməli itkilər çoxdur həyatda.

Utandım tanrıya inanmağıma,
İndi inanmıram – ağrıdır bu da.

 

Ah, qızıl üfüqlər nə qədər uzaq!
Yanır hər şey həyat qayğılarında.

Yanmaq istəyərək daha da parlaq,
Pozğun da olmuşam, qalmaqallı da.

 

 

Şair istedadı – həm əzizləmək,
Həm xarab eləmək – yazısı budur.

Qara qurbağanı ağ qızılgülə,

Calayıb sevdirmək arzum olubdur.

 

 

Nə qəm, alınmadı, tutmadı, nə qəm,

Gül kimi günlərin fikri, məramı.

Şeytanlar yuvası vardısa qəlbdə,
Mələklər, deməli, orda yaşarmış.

 
Elə bu hoqqanın kefinə görə,
Özgə bir diyara yollanan zaman,

Sonuncu dəqiqə elə ki gələr,
Yanımda kim olsa, istərəm ondan:

 

 

Tanrı nemətinə inamsızlığa,
Ağır günahlara görə məni həm.
Qoysunlar surətlər altda yatağa,
Əynimdə də rus köynəyi, öləm.

ruscadan tərcümə

12-13. 06. 2019

Samara

Мне осталась одна забава: 
Пальцы в рот — и веселый свист. 
Прокатилась дурная слава, 
Что похабник я и скандалист.  Читать далее →

 

Читать далее →

 

Я обманывать себя не стану…

 

Daha mən özümü niyə aldadım? –

Sönükdü ürəkdə qayğılar tamam.

Bəs niyə şarlatan çağrılr adım?
Bəs niyə deyirlər qalmaqalçıyam?

 

Mən nə bədəmələm, nə də yolkəsən,

Güllələməmişəm türmədə dustaq.

Kefimin bəyiyəm, tinləri güdən,
Baxıb gülümsərəm keçənə ancaq.

 

 

Adi birMoskva lotusuyam mən,

Bütün tverskoy həndəvərini

Dolaşan itlərin hər biri hökmən,
Qıvraq yerişimdən tanıyır məni.

 

Hər bir əfəlləmiş, üzülmüş at da,
Məni görən kimi başını əyir.

İndi hər heyvana vəfalı dostam,
Heyvana şəfadır yazdığım şeir.

 

Silindr qoymuram qadın eşqinə  —
Səfeh ehtirasa ürək dayanmır —

Silindr yaxşıdır, töküb içinə,
Yulaf vermək olar qoca madyana.

 

 

Adamlar içində yoxdu dostluğum,
Özgə səltənətə  təslim olmuşam.

Hazıram ən yaxşı qalstukumu,
Burda hər köpəyin boynuna asam.

 
Azarlı olmaram mən indən belə.

Çəkildi qəlbimdən rəzil toran da.

Onunçun şarlatan dedilər elə,
Qalamaqalçl çıxdı onunçun adım.

1922

Ruscadan tərcümə

09-10. 06. 2019

Samara

 

 

Я обманывать себя не стану,

Залегла забота в сердце мглистом.

Отчего прослыл я шарлатаном?

Отчего прослыл я скандалистом? Читать далее →

Не ругайтесь. Такое дело!

Məni danlamayın. Belə gəlib iş!

Uzağam həmişə söz alverindən.

Mənim qızıl başım elə bil şişib,
Dayanmır çiynimdə ağırlığından.

 

 

Nə kəndə sevgim var, nə də şəhərə,
Başımı götürüb aparım hara?

Saqqal uzadaram, atıb hər şeyi,
Rusu səfil kimi mən dolaşaram.

 

 

Tamam unudaram şeri, kitabı,

Torbam da dalımda bir dilənçi tək,

Çünki bu çöllərdə hamıdan artıq,
İçki düşgününə  oxuyar külək.

 

Gələr soğan iyi, turp iyi  məndən.
Gecə sükutunu pozub ucadan
Burnumu ovcuma arıtlaram mən.
Gicliyə qoyaram özümü hər an.

 

 

Elə mən istəyən uğurdur bu da:
Bayılım, boranı eşidim ancaq.

Yaşaya bilmərəm mən bu dünyada,
Hoqqalar olmasa çünki bu sayaq.

1922

Ruscadan tərcümə

09. 06. 2019, Samara

Не ругайтесь. Такое дело!
Не торговец я на слова.
Запрокинулась и отяжелела
Золотая моя голова.

Читать далее →

Пой же, пой. На проклятой гитаре

 

Oxu, oxu! Məl`un  bu gitarada,
Barmaqlar rəqs edir yarımdövrəli,

Yeganə, son dostum, elə burada,
Bu məstlik, bu dəmdən əcəb ölməli!

 

Zərif əllərinə baxma onun sən,
Çiynindən sürüşən ipəyinə də,

Səadət axtardım bu qadında mən,
Tapdım həlakımı gözlənilmədən.

 

Mən nə biləydim ki, sevgi – azardır,
Mən nə biləydim ki, sevgi – irin, qan.

Çıxdı qabağıma, gözünü qıydı,

Aldı xuliqanın ağlını başdan.

 

 

Oxu, dostum, oxu. Yada sal yenə,
Bizim o dəlisov gəncliyimizi.

Versin sevgisini qoy özgəsinə,
Cavandır, gözəldir, özüsə zibil.

 

 

Ah, dayan, Mən onu yamanlamıram,

Ah, dayan. Demirəm mən ona lənət.

Bas simi altında mən gitaranın,

Özümdən deyərəm sənə hekayət.

 

 

Yanır günlərimin qızıl günbəzi,

Qızıl yuxulardan kisə ürəkdə.

Çox qız əllərimdə mənin əzilib,
Künc-bucaqda neçə qadın təklədim.

 

 

Acı həqiqəti var bu dünyanın,
Oğrun, uşaq vaxtı, baxıb görmüşəm
Köpəklər növbəyə necə dayanıb,
Şirəsi tökülən dişiyə görə.

 

İndi nədən ötrü  qısqanım axı,
Mənim kimisinə nə ağrı, əzab.

Həyat – bir mələfə, bir də çarpayı,
Həyat – qızğın öpüş, sonrasa girdab.

 
Oxu! Gəlir məşum bəla sorağı,
Əllərin bu məşum zərbələriylə.
Mən də heç vecimə almıram axı…

Dostum, mən heç zaman ölən deyiləm.

1923

Ruscadan tərcümə

07-08. 06. 2019

 

Пой же, пой. На проклятой гитаре, 
Пальцы пляшут твои в полукруг. 
Захлебнуться бы в этом угаре, 
Мой последний, единственный друг. 

Не гляди на ее запястья 
И с плечей ее льющийся шелк. 
Я искал в этой женщине счастья, 
А нечаянно гибель нашел. 

 
Я не знал, что любовь — зараза, 
Я не знал, что любовь — чума. 
Подошла и прищуренным глазом 
Хулигана свела с ума. 

 

Пой, мой друг. Навевай мне снова 
Нашу прежнюю буйную рань. 
Пусть целует она другова, 
Молодая, красивая дрянь. 

Ах, постой. Я ее не ругаю. 
Ах, постой. Я ее не кляну. 
Дай тебе про себя я сыграю 
Под басовую эту струну. 

Льется дней моих розовый купол. 
В сердце снов золотых сума. 
Много девушек я перещупал, 
Много женщин в углах прижимал. 

Да! есть горькая правда земли, 
Подсмотрел я ребяческим оком: 
Лижут в очередь кобели 
Истекающую суку соком. 

 

Так чего ж мне ее ревновать. 
Так чего ж мне болеть такому. 
Наша жизнь — простыня да кровать. 
Наша жизнь — поцелуй да в омут. 

 
Пой же, пой! В роковом размахе 
Этих рук роковая беда. 
Только знаешь, пошли их на хер… 
Не умру я, мой друг, никогда.

Мне грустно на тебя смотреть…

 

Sənə ki baxıram, məni dərd alır,
Təəssüf hissindən ağrıyır ürək!

İndi bizə qalan sentyabrdır,

Söyüd yarpaqları misə dönəcək.

 

 

Dağılıbdır özgə dodaqlarında,
İstin, bədəninin titrəyişləri.

Ruhum öləziyir, soyuyur ya da,
Ordan elə bil ki, yağış çiləyir.

 

 

Qoy olsun! Qorxmuram ondan heç də mən,

İndi başqa sevinc açılmış mənə.
İndi çürüntüdən, bir də ki, nəmdən
Özgə bu dünyada qalmamış heç nə.

 

Mən də qorumadım özümü axı,
Sakit bir həyata, təbəssümlərə.

Yolların hələlik keçilib azı,
Səhvlərsə çətin hesaba gələr.

 

 

Həyat da gülməli, dava-dalaş da.

Həmişə belədir, belə də qalır.

Əsil məzarlığa bağı oxşadar,

Sümüyə  bənzəyən tozağacları.

 

 

Biz də bax beləcə solub gedərik,
Bağ qonaqları tək dinmərik artıq…

Qışın oğlan çağı yoxsa çiçəklər,

Onların dərdinə niyə qalırıq…

1923

Ruscadan tərcümə

06-07. 2019, Samara

QEYD: Şeir aktrisa Avqusta Miklaşevskayaya həsr edilib

 

Мне грустно на тебя смотреть, 
Какая боль, какая жалость! 
Знать, только ивовая медь 
Нам в сентябре с тобой осталась.  Читать далее →

Песня (Есть одна хорошая песня у соловушки)

 

Bülbüldə bir nəğmə var, elə ki dilə gəlir,
Matəm mərasimimdə səslənir o elə bil.

 

Çiçəkləndi – ərköyün, böyüdü – qan-qan dedi,

Boyun salladı birdən, sanki özündən gedib.

 

Gicgahı deşir ağrı fikir-düşüncələrdən,
Necə vaxtsız-vədəsiz gəncliyimi xərclədim.

 

Anlamıram özüm də nə baş verdi ya niyə,
Gecələr cod yastığı sıxıram ürəyimə.

 

Cingiltili nəğmə, ax, qüssəli cəhcəh yayıb,

Zülmətdə elə gəlir qucaqlayıram yarı.

 

 

Qarmon və ay işığı pəncərənin dalında,
Bilirəm mehribanım bir də çətin qayıda.

 

 

Ah, eşq — başınağacı, qan – albalı şəfəqi,

Necə köhnə gitara və necə təzə şərqi.

 

Həmin təbəssüm, həmin sevinc və iztirabla,
Babalar oxuyanı nəvələr oxuyurlar.

 

 

Gəncsiz, için, oxuyun, həyatdan yayınmayın –

Onsuz da çiçəkləri töküləcəkdir yarın.

 

Mən soldum. İçkidənmi? Ya şöhrətdən? Bilmirəm.

Gəncdim, bəyənirdilər, atdılar, indi təkəm.

 

 

Nəğməsi də bülbülün buna görə xoş gəlir,
Dinir mən zavallının matəmində elə bil.

 

Çiçəkləndi – ərköyün, böyüdü – qan-qan dedi,

Boyun salladı birdən, sanki özündən gedib.

 

Ruscadan tərcümə

05-06. 2019, Samara

QEYD: Şeir 1925-ci ilin aprelində Bakıda, xəstəxana palatasında yazılıb. Müasirlərinin yazdığına görə, Yesenin bu şeiri özü qoşduğu motivlə mahnı kimi, rəqs hərəkətləri ilə («приплясывая) oxuyurmuş.

 

Песня (Есть одна хорошая песня у соловушки)

Есть одна хорошая песня у соловушки —
Песня панихидная по моей головушке. Читать далее →