SABİRƏ NƏZİRƏ: “BEOVULF”UN TƏZƏDƏN ÇEVRİLİB İNGİLİS DİLİNƏ QAYTARILMAĞI

Мар28

2

İ. Əliyev: Nə xəbər var təzə, görkəmli Anar?

            İndi bəs şanlı yazarlar nə yazar?

Anar: Yatmayır indi yazarlar gecələr,
           Həsr edir şəninizə hər biri bir ölməz əsər.

İ. Əliyev: Mövzu seçmək bacarırlar bu yazarlar, görünür,
            Təcili artıraram mən də təqaüdlərini.

            Bu xəbər çox gözəl, istəkli Anar,

            Ədəbiyyatda yeni hansı daha hadisə var?

Anar: Bəli, var, ali komandan, daha bir,
          Amma bu, hadisədən çox üzücü  faciədir…

İ. Əliyev: Nədir, o faciə, gizlətmə, oğul!

           Danış ətraflı bilim mən nə olub!

           Yoluxub bəlkə qəfil virusla,

           Fani dünyamızı tərk etdi Kamal Abdulla?
 

Anar: Yox, Kamal lap buğa tək sağlamdır,
           Mən deyən faciəsə hər cür ölümdən də ağır.          

          Ölkənin arxa çevirmiş biri rəhbərliyinə,
          Çevirib dastanı o, Azəribaycan dilinə.

İ. Əliyev: Hansı dastan?

Anar: İngilis dastanı məşhur “Beovulf”!

          Çevirb almadan icazə…ah… uf…

İ. Əliev: Kim çevirmiş? Nəçidir? Varmı onu bir tanıyan?

Anar: Yaşayır Rusiyada guya bu ünsür çoxdan.

İ. Əliyev: Ünsürün antimillisindənmi?

Anar: Xalisindən. Ötürür düşmənə vacib xəbəri,

         Satmaq istər təzədən erməniyə Kəlbəcəri.

İ. Əliyev: Sübutu varmı fəaliyyətinin?

Anar: Versək işgəncə deyər niyyətini.

İ. Əliyev: Adı haqqında məlumatlar var?

Anar: Adı Xeyrulla, təxəllüssə Xəyal.  

İ. Əliyev: Şübhə yox, antimillidir, bu, adından bilinir!

Anar: Çox fəsadlar törər, əlbəttə, görməsək tədbir.

İ. Əliyev: Boynuna ip keçirib heyvan tək,
                Ünsürü ölkəyə gərək gətirək.

Anar: Bəs nə olsun “Beovulf”?

İ. Əliyev: Ah, o dastan! Ah… uf…

                Bir sürü tərcüməçi tər axıdıb səy eləsin
                Tez çevirsinlər o dastanı yenə ingilisə!

28. 03. 2021, Samara

DANTE. CƏHƏNNƏM. 16-CI NƏĞMƏ

Июн6

(FRAQMENT)

1 Gəldiyimiz yerdə başqa çevrəyə

Düşən suyun səsi eşitdik gəlir.

Oxşayır arılar qaldıran küyə.

 +

4 O zaman üç gölgə işgəncələrin,

Yağışı altında keçən dəstədən,
Qoparaq  yeridi birgə irəli.

 +

7 Çığırdılar bizə yetişən zaman:

 “Dayan! Paltarından bilinir ki, sən,

Gəlmisən əxlaqsız bizim məkandan”.

 +

10 Ah, nə qədər köhnə, təzə yara mən,
Gördüm od yaradıb bədənlərində!

Yenə sarsılıram xatırlayarkən.

 +

13 Qışqırıq saxladı rəhbərimi də,

Dönüb mənə sarı dedi: “Hələ dur,

Onlara ehtiram göstərək həm də”.

 +

16 Ox kimi səpilib buranın odu

Əgər yaxmasaydı, deyərdim ki, mən,
Tələsən onlar yox, sən olmalıydın”.

 +

19 Biz dayandıq, köhnə şeiri yenidən,
Oxudular; biz sarı yüyürən zaman,

Üçü düşdü təkər şəklinə birdən.

 +

22 Necə mübarizə başlamamışdan,

Soyunub yağlanmış güləşçilər də,
Hərlənib gözləyir əlverişli an,

 +

25 “Doğurursa miskin bu qumluq ikrah, —
Biri dedi, — biz, həm yalvarışımız,

Qaralıb üzlər də axı yanaraq,

 +

28 Nəzərə alaraq kim olmuşuq biz,

De kimsən, ki, sağ və sağlam olaraq,
Cəhənnəmdə belə açırsan sən iz…

italyancadan tərcümə

iyun 2023, Samara

AH, HEYVAN SEVGİSİ ŞİRİNDİR NƏDƏN…

Июн5

1

Nə qədər it sevən, pişik sevən var!
Kimsə ilan sevir, tısbağa kimsə,

Az deyil meymuna mehr salanlar,

Quşlar da çox evdə verir səs-səsə.

 +

İndi adamlardan it-pişik artıq
Ulduzdur sosial şəbəkələrdə.

Milyon izləyici baxır, layk atır

Gətirir it-pişik gəlir bəlkə də.

 +

Heyvana məhəbbət adiləşsə də,
Heyrətə gətirir heyvana qulluq.

İt-pişk üstündə əsir yiyəsi,
Yutubda görəndə biz quruyuruq.

 +

Şəraitləri var kefin istəyən,
Ulduza yaraşan geyim, yatacaq.

Onlar yeyənləri bəlkə də sən-mən,
Bəxt ola, cənnətdə yeyərik ancaq.

 +

Başları ağrıdı – həkimi gəlir,

Professor özü dişlərə baxır.

Manikürü bitir, pedikürlənir,

Hər birini şəxsi dəlləyi qırxır.

 +

Çəkilir onların nazı anbaan,
Öpülür, quculur, sığallanırlar.

Belə nəvazişi görmür hər insan,
Bir sığal ömründə dadmayan da var.

 +

Gör necə şirindir bu ölmüşlər, ah

Özünəməxsus da gözəl hər biri.

Onların ömrünə, gününə baxcaq,
Adamın özündən zəhləsi gedir…

 +

Ah, heyvan segisi şirindir nədən,

Gözəldir ünsiyyət, dostluq, aşnalıq?!
Ucadır azı bir mərtəbə məndən,

Kim itə, işiyə mehrini salır.

 +

Üstündür, əlbəttə, məndən o insan,
Kim sevir bu dilsiz-ağızsızları.

Can eşitməsə də can deyir hər an,
Nə vaxt əsirgəyir, nə də ki, varı.

 +

Bircə şey dolaşıq hələlik qalır:

İt-pişik, tısbağa sevən elə ki,
Sütül ət eşqylə iştaha gəlir,

Quzu boğazına bıçağı çəkir…

 

05.06. 2023, Samara

 

SALYANLI ÇƏKMƏÇİ CƏFƏRAĞAYA HƏSR OLUNMUŞ ŞEİRİN TARİXİ

Июн2

xeyrulla _xəyal

Bu şeirin düz əlli yaşı var, onun yazıldığı dəftəri itirilmiş sayırdım, onu haçansa Azərbaycandan gətirib hara qoyduğumu unutmuşdum. Bir il əvvəl başqa evə köçərkən dəftər üzə çıxdı.

1973-ci iyun ayında mən Salyanda dərzi Bahadıra kostyum tikdirirdim. O, Səməd Vurğun küçəsində, köhnə univermağa yaxın yerdə çəkməçi Cəfərağa ilə şərikli dükan işlədirdi. Kostyum tikilincə mən o dükana çox getmişəm, çünki dərzi Bahadır uzağı bir aya tikməli olduğu şeyi bəzən altı aya da başa çatdırmırdı. Mənim kostyumumun nə qədər yubandığı yadımda deyil, onu bilirəm ki, mənim yerimə Nizami Gəncəvi olsaydı bir şeir yox, aLtıncı dastanını yazar, yeddicisini də başlardı…

Dərzi Bahadırdan ayrı danışmaq lazımdır, Allah ona rəhmət eləsin. Keçək usta Cəfərağaya.

Şərikli dükan çox kiçik idi. Uzağı bir müştəri qapının ağzına pərçim olub otura bilərdi. Oturan kimi usta Cəfərağa kimliyini soruşar, harda oxuduğunu ya hansı peşə sahibi olduğunu bilən kimi yəqin qabaqcadan hazırladığı sualını verir və heç vaxt aldığı cavabdan razı qalmır, cavabını özü verir, gedib mözunu yaxşı-yaxşı öyrənməyi tapşırardı. Mənə Firdövsidən sual verdi. Mən də dərslikdən oxuduqlarımı kəkələyib danışanda sözümü kəsib bizini mənə uzadıb zəhmlə dedi: “Elə deyil!”. Mən çox imtahanlar vermişdim, çox qəddar müəllimlər görmüşdüm, ancaq heç birinin əlində ucu küçədən düşən gün işığında parlayan biz olmamışdı. Sarımı udub gözlədim ki, ustad öz sualının cavabınl özü versin. Çəkməçi Firdövsünün türmədə çobanla bir kamerada oturmağndan, vargəl edib şeir oxumağından, şeiri eşitdikcə çobanın zar-zar ağlamağından danışdı və danışdıqca kövrəldi də. “Başa düşürsən çoban nöş ağlayırdı? Çünki Firdövsü şeir oxuduqca saqqalı yellənirmiş və dustaq çobanın yadına sevimli təkəsini salırmış…”

Bunu eşidəndə mən də az qaldım ağlayam…

Mən o vaxt hərdənbir Sabirə bənzətmələr, satirik şeirlər yazırdım. Birdən həvəsə düşüb çəkməçi Cəfərağaya bu şeiri yazdım. Özünə verməyə ehtiyat edirdim. Bizi gözümün qabağında idi. Nəhayət, özümü toplayıb dəftər vərəqini ustaya verdim. Oxuyub qurtaranda gördüm ki, çox təsirlənib, bir az da çaşan kimidir. Gözləmirmiş…

Sonra Sabir dayıma da Qələbə bağında bu şeri göstərdim. Oxuyub güldü. “Bacıoğlu, sən bu salyanlılardan özünü gözlə, səni döyərlər”, — dedi…

Allah hamısına rəhmət eləsin…

02. 06. 2023 Samara

 

 

ÇƏKMƏÇİ CƏFƏRAĞAYA HƏSR OLUNUR

 

Çəkməçi sənətini eyləyərək bir peşə sən,

Mərhaba, salmısan öz adını çox dil-dişə sən.

 +

Baxma ki, çəkməçisən, elmə də çoxdur həvəsin,
Olmusan sahib əzəldən bu gözəl vərdişə sən.

 +

Kim şeirdən aça söhbət, bilirəm, könlün açar,
İstəməzsən bu zaman əl vurasan bir işə sən.

 +

Bu səbəbdən yubanıb çox sifarişlər gecikir,
Qorxuram, vallah, axırda düzü çaş-baş düşəsən.

 +

Suala, sorğuya az tut gələn ər müştərini,
Nə gərək hər dəfə bir qovğa açıb sözləşəsən.

 +

Xəyalın şeri əgər ruhunu oynatmadısa,

Usta, gəl onda dayım Sabir ilə döş-döşə sən.

 

14. 06. 1973, Salyan

SALYANLI ŞAİR ZABİL PƏRVİZİN BİR ŞEİRİNƏ NƏZİRƏ

Июн1

20230601_184459

                                   Başqa bağçalardan gül ətri gəlsə,

                                  Sizin bağçanızdan naz

ətri gələr…

                                                                       Z. Pərviz

Hər il Kür üstünə payız gələndə,

Şoran ətri gələr, duz ətri gələr.

Salyan küçələri bənzəyər gölə,
Ördək ətri gələr, qaz ətri gələr.

+

Təpələr od tutar, düzlər alışar,

Dil-dodaq pörtülər, sözlər alışar.

Pambıq tarlasında qızlar alışar,
Kabab ətri gələr, köz ətri gələr.

 +

Bülbüllər bu yerdə gəlməz həvəsə,
Köhnə traktorlar verər səs-səsə,
Başqa şəhərlərdən gül ətri gəlsə,
Salyan şəhərindən toz ətri gələr.

29. 12. 1979, Bakı

DANTE. CƏHƏNNƏM. 15-Cİ NƏĞMƏ

Май28

canto 15

(FRAQMENT)

1 Çox qaba sahillə gedirik indi,

Buxar göyü tutur duman tək elə,
Alovdan qoruyur suyu və bəndi.

 +

4 Necə arasında Guizzant ilə

Bruccianın da tikilib dayaq,
Dəniz həmləsinə saxlaya bilə;

 +

7 Necə qala və mülk qorunsun deyə,

Tikir Brenta boyu paduyalılar,

Bürkü düşənəcən Karentanaya,

 +

10 Bu da tikilmişdi onlara oxşar,

Elə uca, geniş deyildi,  hərçənd,

Görünürdü onda usta əli var.

 +

13 Biz elə uzaqdıq indi meşədən,

Anlaya bilmirdim haradır bura,
Geri dönüb necə baxırdımsa mən.

 +

16 Rast gəldik dəstəylə gələn ruhlara,

Baxırdılar, çıxıb dayaq dalından,
Sanki ilkaxşamdır, qaralır hava,

 +

19 Və bizi süzürlər ay doğan zaman;

Baxanın dartılır qaşları, bənzər,

Qoca bir dərziyə, iynə saplayan.

 +

22 Belə bu ailə baxarkən bizə,

Məni tanıyaraq biri qəfildən,

Tutdu ətəyimdən: “Ah, nə möcüzə!”

 +

25 Mənə uzananda onun əli, mən,
Elə baxdım onun yanmış üzünə

Ki, qarsımışsa da çöhrəsi hərçənd,

italyancadan tərcümə

May 2023, Samara

Ora cen porta l’un de’ duri margini;
e ’l fummo del ruscel di sopra aduggia,
sì che dal foco salva l’acqua e li argini.

Читать далее →

İNŞALLAH

Май25

U LENİ. KİNO

Vardır hər əmələ Tanrıda hünər,

Yetir iradəsi hər şeyə, hökmü,

Bircə “Ol” deməyi kifayət edər,

Olar istədiyi an ötən kimi.

 +

İstəsə göyləri yerə endirər,

İstəsə, qaldırar yeri, əksinə.

Qurudub duzlağa həm də döndərər,

Bütün dənizləri, gəlsə fikrinə.

 +

Dağları düzlədər ovuc içi tək,
Mum kimi qranit əriyib gedər.
Ayın əvəzinə yapar ayrı peyk,
Günəşi Başına Yerin hərlədər.

 +

Hamını bir boyda eləyə bilər,

Eyni gözəllik də verər hər kəsə,

Hər kişi Van Dammdır, hər qadın Loren,
Bilən olmaz nədir paxıllıq, həsəd.

 +

İstəsə, hər xəstə sağalıb durar,
Xəstəlik qalmazdı, əgər istəsə,
Kor görə bilərdi, eşidərdi kar,

Yox, istəmir Tanrı, istəmir nəsə…
+

Uşaq çığırtısı gəlirdi indi,
Üzülüb əbədi susdu deyəsən,

Bir uşaq xilası əlində nəydi? –

Tanrı, bilmirik nə fikirdəsən sən…

 +

“Dur!” desə, dayanar müharibələr,
Silah götürənin əli quruyar,

“Ol!” desə, su, torpaq elə bar verər,
Bütün bu dünyanın acları doyar.

 +

Hələ su yerinə qan axır ancaq,
Qurdu ulamaqda müstəbidlərin.

Beşimiz yeyəndə onumuz acıq,
Susur yaradanı göyün və yerin.

 +

Bir cavan xərçənglə əlbəyaxada,
Bir sütül yollanır müharibəyə.

Nə qədər ümidlər qalıb Allaha,

O bəlkə “Ol”, deyə, ya da “Öl” deyə…

25. 05. 2023, Samara

“NƏSİL KƏSİLMİRMİ KƏSİLƏNDƏ DİL?..”

Май20

U LENİ. KİNO

Xəbəri uzlaşmır mübtədasıyla

Zamanı, cinsi də dəyişik salır.

Bacarmır nəinki sifətlə, sayla,
Burcudur, əl vermir ismin halları.

 +

Dilini ağzında güclə hərlədir,
Tərini əliylə silir üzündən.

Xam yeri şumlayır xışla elə bil,
Gedir məşəqqətlə, getsə də üzdən.

 +

Hakim qarşısında deyil bu kişi,

Nə də müstəntiqə verir ifadə.

Doğma balasıyla cənab danışır,
Danışır nədənsə urus dilində.

 +

Atası azəri, həm də anası,
Uşaq azəricə danışa bilmir.
Valideyn özü nəslini kəsir! —

Nəsil kəsilmirmi kəsiləndə dil?

 +

Deyən yox danışma ana dilində.

Yox qadağan qoyan, yox sıxışdıran,
Üstəlik səni öz evində güdən,

Zorla rus dilində yox danışdıran.

 +

Kölə təbiətli, nökər xassəli,
Yadın əyilirsən qabağında sən.

Ayıb, ar sayırsan dili və əsli,
Nəslin ayıbı da, arı da sənsən…

 +

Bitirir övladla cənab söhbəti,

Deyir üç-dörd dəfə “davay” və “ladna”.

Bir vaxt öz atası ona deyərdi:
“Allah amanında,  qadanı allam…”

20. 05. 2023, Samara

DANTE. CƏHƏNNƏM. 14-CÜ NƏĞMƏ

Май19

Inferno_Canto_14_verses_37-39

(FRAQMENT)

1 Yurd eşqi sövq etdi məni bu işə:

 Yığıb səpələnmiş yarpaqları mən,

Onları qaytardım  əfəllimişə.

 +

4 Sonra çatdıq uca, o, ikincidən,
Ayırır üçüncü dövrəni, divan

Burda qurulurdu dəhşət törədən.

 +

7 Təzə olanları edərək bəyan,
Deyirəm yetişdik elə düzə ki,
Vermir torpağı bir toxuma da can.

 +

10 Hüznlü meşədir onun dövrəsi,
Meşəsə xəndəklə əhatələnib.

Durduq, qırağına yaxın gələsi.

 +

13

Örtüyü qalın qum bütün düzənin,
Bir zaman Katonun ayağı altda, bir zaman

Yaranan şəkillər indi də həmin.

 +

16 Tanrı intiqamı! Nə qədər insan,
Səndən qorxmalıdır, burada indi,

Gözlə gördüyümü oxusa haçan.

 +

19 Çılpaq ruhlar orda sürü kimiydi,

Yazıq, miskin halda ağlayır onlar,

Hökmlər, deyəsən, müxtəlif idi.

 +

22 Yerdə  dalı üstə var uzananlar,

Bəzisi qısılıb oturub elə.

Dayanmadan var-gəl edənlər də var.

 +

25 Gəzənlər üstündü sayları ilə,

Uzananlar azdı, ancaq onların,
Daha güclü idi çəkdiyi nalə.

 +

28 Yağırdı üstünüə bu qumluqların

Ağır-ağır enən odlu lopalar.

Küləksiz necə ki, Alpa qar yağır…

italyancadan tərcümə

may 2023, Samara

Poi che la carità del natio loco
mi strinse, raunai le fronde sparte
e rende’le a colui, ch’era già fioco.

Читать далее →

“SƏN DƏ O FİTƏ BƏNDDİN, MƏN DƏ…”

Май14

U LENİ. KİNO       

Cəfər Mehdiyevə

Bethovenin beşinci simfoniyası necə,
Başlananda ürəyi, sinirləri titrədir,
Vağzalda ya yolüstü qatar fiti dinincə,
Ürək elə çırpınır, bəzən qarışır fikir.

 + 

Kimsə ayrılıb gedir, özün gedirsən ya da,

Vaxt yetişir, fit dinir, çaşırsan, duruxursan.

Tale qapını döymür, durub artıq yanında,
Qulaqlarını dələn onun səsidir bu an…

 +

Qaynar yay gecələri, zəbt edib sərin zalı,
Səhər açılanacan çay içər, danışardıq.

Sağlam fikri və elmi elmikommunizmlə,

Uzlaşdırmağa cəhdlə tər töküb çalışardıq.

 +

Gecənin bir aləmi  qatar fiti dinərdi,
Çaşardıq, duruxardıq, yaranardı pauza.

Sən də bu fitə bənddin, mən də bu fitə bənddim,

Getməliydik elə bil biz haçansa, harasa…

 +

O gecə qatarınıın yolu uzaq deyildi:

Bakıdan Astaraya, Bakıya Astaradan,
Mükaliməni kəsən qatarın fiti idi,

Tale çağırışıydı sanki səslənən o an…

 +

Dahi Trevitikin ixtirası yoldadır,

Relslərdən krujeva toxunub kürəmizdə,

Dəyişılib ölkələr, dəyişilib adları,

Yox daha SSRİ, elmi kommunizm də.

 +

Qatar fiti eşitsəm harda, kinoda belə,

Duruxuram. Elə bil taleyin öz səsidir,

Qulaqlarımı dələn Bethoven qüdrətiylə.

Yola səsləyir, ancaq vaxtını saxlayır sirr.

 

14.05 2023, Samara

 

 

DANTE. CƏHƏNNƏM. 13-CÜ NƏĞMƏ

Май10

(FRAQMENT)

 1 Gəlib çatmamışdı ora Ness hələ,

Biz qalın meşəyə gedib girəndə,

Ondasa cığır da yox idi belə.

 

4 Yarpaqlar qaramtıl, yox yaşıl  heç nə,

Düyün ya əyrilik var hər budaqda,

Meyvə əvəzinə zəhərli iynə.

 

7 Yox bu pöhrəlikdə, çox azdır ya da,
Rəzil heyvanlar ki, nifrət edirlər,

Həm Çeçinoda, həm Kotenoyada.

 

10 Yaxın fəlakətdən verərək xəbər,

Strofaddan qovan troyalıları,
Harpiyalara bu meşə xoş gələr.

 

13 Pəncələr caynaqlı, tüklüdür qarın,

İnsan sifətlidir,  qanadı gendir,
Uçarkən meşəyə qıyıltı yayır.

 

16 Ustadım: “İrəli gedənəcən bil,

İkinci çevrənin içindəsən sən, —

Belə başladı o: “O davam edir,

 

19 Müdhiş bir qumluğun əvvəlinəcən;

Baxıb görəcəksən sən elə şeylər,
Bəlkə inanmazdın, desəm əgər mən”.

 

22 Yoxsa da ətrafda kimsədən əsər,4
Nalə eşidirdim mən hər tərəfdən

Durdum çaşqın halda orda bir qədər.

 

25 O yəqin düşündü düşünərəm mən,

Kimin boğazından çıxır bu səslər,

Hardasa gizlədir özünü bizdən.

 

28 Onda mən dikəlib əl uzadaraq,
Göyəmdən bir budaq  qıranda, gövdə

Qışqırdı: “İncitmə məni bu sayaq!”

 

31 Sonra qan axıtdı qəhvəyi rəngdə,

Ded: “Axı məni niyə soyursan,

Yoxmu heç mərhəmət duyğusu səndə?….

 

italyancadan tərcümə

may 2023, Samara

++++++++++++

CANTO 13

Non era ancor di là Nesso arrivato,
quando noi ci mettemmo per un bosco
che da neun sentiero era segnato.

Читать далее →