Архив | Декабрь 2021

ALEKSANDR PUŞKİN. “TƏLƏS XİLASIMA MƏNİM, TALİSMAN”

Tələs xilasıma mənim, talisman,

Təqib olunanda, burunnlananda,

Peşmanlıq, həyəcan bürüyən anda:

Küskündüm sən mənə verilən zaman.

Müdhiş nərələrlə birdən okean,

Mənim ətrafımda əsib-coşanda
Qara buludlardan tufan qopanda,
Tələs xilasıma mənim, talisman.

Özgə ölkələrdə qəriblik yaman;

Çat dada qəlbimi qüssə didəndə,

Qızğın və amansız döyüş gedəndə,
Tələs xilasıma mənim, talisman.

Həm müqəddəs, həm də şirin bir yalan,

Qəlbə işıq saçan sehrli çıraq…

Qapandı, örtüldü, döndü o ancaq…

Tələs xilasıma mənim, taıisman.

Qəlbdə yaraları açan, qanadan,

Xatirə əbədi qalsın arxada,

Arzu, uyu daha; ümid. əlvida;

Tələs xilasıma mənim, talisman.

1825

ruscadan tərcümə

31.12. 2021, Samara

===========

АЛЕКСАНДР ПУШКИН

Храни меня, мой талисман,
Храни меня во дни гоненья,
Во дни раскаянья, волненья:
Ты в день печали был мне дан.

Читать далее

İQOR SEVERYANİN. ŞAİRƏ

Dahilər sayğılıdır kütlə yanında ancaq!

Bütün dahilər isə axı şair deyildir!

Məqsədindən dönmə, get yolunu axıracan,
Və xatırla: hardasan, kimsən, vəzifən nədir.

Nəğmə demə kütləyə! Ooxuma heç kəsə də

Oxu həvəs gələndə, düşünmə: varmı yeri!…

Sənin nəğmən bəlkə də bir anın boş səsidir,
Qiymətini onun da, inan, tapılar verən.

Kütlə damğalasın qoy necə istəsə fərdi,

Kütlə kobud, vəhşidir, cəhalət içindədir.

Ona tərif söyləmə — tərif  köləyə yemidir.

Sultanlığa ümid var axı səndəsə, şair…

1907

Ruscadan tərcümə

30.12. 2021, Samara

===========

Игорь Северянин

Поэту

Лишь гении доступны для толпы!

Ho ведь не все же гении — поэты?!

Не изменяй намеченной тропы

И помни: кто, зачем и где ты. Читать далее

İVAN KRILOV. KƏNDLİ VƏ ÖLÜM

Əməkdən, ehtiyacdan üzülmüş əfəl qoca,
Şaxtalı bir qış günü odun yığıb bir şələ,

Tüstülü komasına yol gedirdi astaca,

Yükün ağırlığından tez-tez “ah, uf” deməklə.

Birdən elə yoruldu,
Qoca dayandı, durdu.

Ağır şələni yerə kürəyindən düşürdü,

Üstündə oturaraq qoca belə düşündü:

“Tanrım, necə kasıbam! Bu nə həyatdır belə!

Möhtacıyam hər şeyin; üstəlik arvad-uşaq.

Boynumda töycü, biyar, vergi də vardır hələ…

Haçan bəs bu dünyada bircə xoş gün olacaq?”

İtirdi ümidini, qocanı aldı qüssə,
Ölümü səslədi o, yaxındaymış ölümsə.

Yetişdi yubanmadan, bir göz qırpımındca,

Dedi: “Nə işdir, məni niyə çağırdın, qoca?”

Heybətli vücuduna onun salan tək nəzər,
Kişi elə karıxdı, danışa bildi güclə:
“Çox yorulmuşam, sənə zəhmət deyilsə əgər,
Belimə qaldırmağa şələni kömək elə”.

—————

Burda mətləb var incə,
Onu anlayan gərək:

Ağırsa həyat necə,
Daha ağırdır ölmək.

Ruscadan tərcümə

29.12. 2021, Samara

===================

Иван Крылов

КРЕСТЬЯНИН И СМЕРТЬ

Набрав валежнику порой холодной, зимной,
Старик, иссохший весь от нужды и трудов,
Тащился медленно к своей лачужке дымной,
Кряхтя и охая под тяжкой ношей дров.
Нес, нес он их и утомился,
Остановился,
На землю с плеч спустил дрова долой,
Присел на них, вздохнул и думал сам с собой:

Читать далее

İVAN KRILOV. GÜZGÜ VƏ MEYMUN

Özünü güzgüdə Meymun görərək,
Söylədi, Ayını dürtmələyətək:

“Zəhmət olmasa, bax, sevimli kirvə,

Nə sir-sifətdədir bir gör ordakı,

Əzdirir özünü, ttullanır, qaçır.

Qüssədən ölərdm, eləmə şübhə,
Ona oxşasaydım əgər bir gilə.

Kirvə, bilirsən ki, beş-altı belə,
Bambılı tanışım  özümün də var,
Yəqin tanışdılar sənə də onlar.”
Çatb qaşlarını söylədi Topal:

Əzizim, özünün qeydinə sən qal!

Özgənin fikrini çəkirsən nahaq”.

Qulaq asılmadı sözünə ancaq.

————-

Dünyada az deyil nümunə bu cür:

Heç kim satirada özünü görmür.

Mən belə bir şeyi görmüşəm dünən:

Bəllidir Klimıç əyridir əldən,
Bunu üzünə də deyirlər hətta,

Pyotru göstərir xəlvəti o da.

Ruscadan tərcümə

28. 12. 2021, Samara

=================

ЗЕРКАЛО И ОБЕЗЬЯНА

 Мартышка, в Зеркале увидя образ свой,
Тихохонько Медведя толк ногой:
«Смотри-ка»,- говорит,- «кум милый мой!
Что это там за рожа?
Какие у нее ужимки и прыжки!
Я удавилась бы с тоски,
Когда бы на нее хоть чуть была похожа.
А ведь, признайся, есть
Из кумушек моих таких кривляк пять-шесть:
Я даже их могу по пальцам перечесть».-
«Чем кумушек считать трудиться,
Не лучше ль на себя, кума, оборотиться?»-
Ей Мишка отвечал.
Но Мишенькин совет лишь попусту пропал.

——

Таких примеров много в мире:
Не любит узнавать никто себя в сатире.
Я даже видел то вчера:
Что Климыч на руку нечист, все это знают;
Про взятки Климычу читают,
А он украдкою кивает на Петра.

PREZİDENT FƏRMANIYLA GENERALLANANLARIN ÇOXU GENERALLIĞA O DÖRD YAŞLI UŞAQDAN ARTIQ LAYİQ DEYL…

İlham Əliyevin Qarabağ səfərlərindən çəkilən şəkillər və videolar  sürrealist filmlərdən kadrlara bənzəyir. Cıdır düzündə arvadıyla çay içir — ətrafda bir insan yoxdur, elə bil bu çay dəsgahı göydən nazil olub. İlham əliyev ailəsiylə məscidə girir – məsciddə heç kim yoxdur, molla da yoxdur. Axı məsciddə molla olmalıdır! Bəlkə onu da it kimi qovublar?

Xudayar bəy mərhum dostu, indi dul arvadını alıb var-ryxuna sahib olmaq istədiyi Heydərbəydən nitq deyir və guyahətta ağlayır da. Mirzə Cəlil yaır ki, diqqətlə baxan görərdi ki, Xudayar katdanın gözləru qupqurudur… İstəyirsiniz vurun, doğrayın. kəsin – İlham Əlieyin müsəlmanlığına inanmaq olmur! Əgər bunlar belə müsəlmandırsa, niyə hamıyla birgə namaza durmurlar?

Və İlham Əliyev hara gəlirsə, adamlar elə bil yerin deşiyinə girirlər. Ya da beş-altı qalstuklu, yekəqarın kişi, ənlikli-kirşanlı arvad – ictimaiyyətin nümayəndələri olur. Arvadlar İlham Əliyevin yanında elə ehtiraslanırlar ki, onun dəmir yumruğunu ağızılarına almaq istəyirlər. Birini İnteretdə gördüm, prezidentlə süpürləşirdi…

Əlbəttə, bu xalq Əliyevə, xüsusən onun ailəsinə yaraşmır. İham Əliyev gərək Böyk Britaniya kimi ölkənin kralı olaydı, bir şəhərə gələndə də başına ingilislər yığılaydı. Şekspirdən, Bayrondan  danışaydılar. Azərbaycanlı ilə nə danışasan? Ağzını açan kimi deyəcək «dolana bilmirəm». İngilis acından ölsə də deməz ki, dolana bilmir…

Ancaq prezident, onun ailəsi xalqdan nə qədər iyrənsə də, onun səfərlərini elə təşkil etmək lazımdır ki, uzaqda da olsa, adamlar görünsünlər… Aktyorları bəzəyib onunla gəzdirmək olar. Özümüzkülərin ləyaqəti yoxdursa, gürcü aktyorlarını dəvət etmək olar…

İndi də bu dörd yaşlı general-leytenant!

Bu uşaq hardan çıxıb? Şuşada uşaq hardandır? Bunun atası yoxdur? Deyək ki, atası yoxdur, İsa kimi ilahi ruhdan əmələ gəlib, bəs axıı bunun anası olmalıdır. Hardadır bu ana? Necə gedib çıxıb bu arvad Şuşaya? General paltarını dörd yaşlı uşaqlara Şuşada tikirlər?

Mən bu dörd yaşlı generalla görüşün ssenarisini yazmış soydaşımın gözünün içinə baxmaq istərdim. Əlbəttə, çoxları bu adamın gözünün içinə tüpürmək istərdilər. Mən – yox. Ancaq baxmaq. Sonra dönüb getmək. Və Azərbaycan adlı dövlətin, azərbaycanlı millətinin olduğunu unutmaq…

Çünki bu uşaq genaral, bu görüş xəcalətdir.

Ancaq bu uşağın generallığında dərin simvolizm var. Yəni bu, general adının, rütbəsinin necə ucuzlaşdığını göstərir. Həmyerlilər, bacanaqlar, yeznələr, kürəkənlər, oynaşlar – hamısı general olur. Kiçik bir ölkədə generalların say-hesabı yoxdur. Vətən müharibəsində birinin burnu qanamayıb.

Ruslar Napoleonla mharibəyə Vətən müharibəsi deyirlər. Təkcə Borodino döyüşündə dörd rus generalı ölüb. İkisi —  Tuçkov qardaşlarıdır. Ataları da general olub. Beş olğunun beşi də general rütbəsiтə yüksəlib. Dördü Vətən müharibəsində iştirak edib.

Napoleon Borodino döyüşündə 25 generalını itirib.

Rus dvoryanlığı, ölkənin imtiyazlı sinfi müharibələrdə bu imtiyazın haqqını qanı ilə ödəyib. Azərbaycanda bütün sərvətlərə sahib olan, hətta dənizi hasarlaamış ailə və ailələrdən bir döyüşçü də çıxmayıb.

18-19 yaşında həyatlarını itirmiş fəhlə-kəndli balalarının qəbirləri üstünə dəmir medallar atırlır. Burnuna barıt qoxusu dəyməmiş harınların çiyninə qızıl poqonlar taxılır…

Uşaqla söhbət…

Uşaq söhbəti…

Uşaq-muşaq söhbəti…

Yəni prezidentin fərmanla general rütbəsi verdyi insanların əksəriyyəti o rütbəyə dörd yaşlı uşaqdan artıq layiq deyil..

Mirzə Əlil

27.1. 2021, Samara

BÖYÜK SABİRDƏN SABİR RÜSTƏMXANLIYA: «QEYRƏTİN OLMUR-OLMASIN…»

İlham Əliyevin 60 yaşı tamam oldu və onu həqiqətən sevənlərlə bərabər güzəranını, xoş gününü, mövqeyini, vəzifəsini, gələcəyini Əliyevdən asılı bilən hər kəs onu təbrik edir. Sevənlər qalsın, bu asılılar saysızdır. Hər brinin təbriki gedir Adminstrasiyaya, orda yəqin bir yerə toplayırlar, sonra bəlkə kitaba salacaqlar, prezident də, əlbəttə, başını ağrıdıb onları oxuyan deyil.  Ancaq təbrik göndərənlərin hər biri istəyir ki, cənab Əliyev onun təbrikindən xəbər tutsun. Bəlkə bir il hazırlaşıb, bəlkə iki-üç il. Gecələr yatmayıb, yediyi boğazından keçməyib, bəlkə hətta stressdən  müvəqqəti  ya birdəfəlik kişiliyini itirənlər olub. Hər biri başqalarının ağlına gəlməyən bir təbrik, bir alqış, bir arzu kəşf etməyə çalışıb.

Sabir Rüstəmxanlı kəşf edib. Deyib ki, İlham Əliyev gərək Azərbaycan kimi xırda bir ölkəni yox, Hindistanı idarə edə.

Yəni Sabir Rüstəmxanlı demək istəyir ki, İlham Əliyev – Messidir, gəlib Keşlə komandasında oynayır…

Bu Sabir Rüstəmxanlının abrı-həyası yoxdr. Onun adını eşidəndə əsl Sabirin “Olmur – olmasın” şeiri yadıma düşür. Ata ilə oğulun deyişməsi. Yəni “qeyrətin olmur –olmasın”. Yəni Sabir Rüstəmxanlı elə bil ki, ailə tərbiyəsi əvəzinə valideynindən belə tövsiylər alıb: Əyil, sürün, tərif de, yala, sabunlu-sabunsuz gir – “qeyrətin olmur-olmasın…”

Hindistan…

Hidistan ölkə deyil, siilizasiyasır, ən qədim, zəngin sizulizasiyalardan biri…

Böyük Britaniyanin tərkbindən çıxandan dünyanın ən böyük demokratiyasına çevrilir. Aşağı palatası iki ildn bir təzələnən, hökuməti tam nəzarətində saxlayan parlamenti, anqlo-sakson məhkəmə sistemi var. Mətbuat üzərində dövlət monopoliyası və nəzarəti yoxdur. Yerli özünüidarəetmə hələ iyirminc əsrin əvvəllərində yaranıb. 1933-cü idə pançayatlar azad, birbaşa seçkilərlə formalaşır. 28 federal ştatdan hər birinin azad seçkilərlə formalaşan qanunvericilik orqanı var,

Belə dövlətin başında azərbaycanlını təsəvvür edirsiniz?

Bir ayın içində Hindistan olar zoğal dəyənəkli Xudayar bəyin rəhbərlik etdiyi böyük bir Danabaş.

Bir ayın içində azad mətbuatın işi iflic olar, qəzetlər, televiziya kanalları maliyyəsiz qalıb bağlanar, qalanlarını hökumət özünə tabe edər ya da hampazorluqla  bağlayar.

Ştatların özünüidarəsi bir aya məhv olar, ştatlara Azərbaycanda olduğu kimi ofisinantlar, mal oğruları, Sədərək banditləri, prokuror qardaşları, hakim bacanaqları, gömrük qudaları rəhbər təyin olunarlar.

Partiyalar darmadağı edilər, ölkə əhalisinin yarıdan çoxu “antimilli ünsür” elan olunar…

Hindistan yüksək elektron avadanlığı, kosmik texnika, dərmanlar, avtomobillər istehsalı əvəzinə Belarus traktorları istehsal edər… Bütün iqtisadiyyat da bir neçə ailənin əlində…

Ölkənin mədəniyyəti də altı aya- bir ilə tənəzzüklə uğrayar, Rabindranat Taqor kimi yazıçıların əvəzinə Sabir Rüstəmxanlı kimi götöpənlər meydana çıxar.

Hind okeanının sahillərini prezidentin qudurtduğu adamlar hasara alarlar…

Və tezliklə Hindistanın axırı çatar…

Sabir Rüstəmxanlı kimi barbarlar öz güzəranı xətrinə  nəinki Hindistanı, hətta dünyanın qalan yarısnı da məhv etməyə hazırdırlar. Keşlə miqyaslı, Keşlə təfəkkürlü arvadlar və kişilər o qədər harınlayıblar, o qədər qızışıblar ki, Hindistana rəhbər təyin edirlər…“Yaxşı ki, Allah dəvəyə qanad verməyib” məsəli burda yerindədir… Hərçənd bu «qanadsız dəvələr»in kiçik ölkəmizin iqtisadiyyatı qalsın, millətin əxlaqına, mənəviyyatına vurduğu ziyan hədsizdir.

Tərtərdə minlərlə hərbçini ermənilərə satılmaqda günahlandrıb öldürüblər, əlil ediblər, həyatlarını korlayıblar.

Millətin şərəfini, ləyaqətini, gələcəyini, ümidini satanlar isə oturublar qondarma parlamentdə, boyunlarını yoğunladırlar… 

“Qeyrətin olmur – olmasın…”

Mirzə Əlil

26.12. 2021, Samara

ANNA AXMATOVA. KAFKAYA BƏNZƏTMƏ

Özgələr aparır sevgililəri, —

Həsədlə baxmıram dallarınca mən.

Az qalıb ki yarım əsrdən bəri,
Təkcə müttəhimlər kürsüsündəyəm.

Bütün həndəvərdə basırıq, dava,
Gəlir ürəkvuran mürəkkəb iyi.

Bunu uydurubdur beləcə Kafka,
Çıxarıb tərzini sonra da Çarli.

Və həmin önəmli çəkişmələrdə,
Elə bil bərk yuxu məngənəsində

Andlı münsiflərin hər üç nəsli də,

Qərara gəldi ki, günah məndədir.

Dəyişir konvoyda üzlər anbaan,
İnfarktdır altıncı prokuror indi…
Hardasa göy üzü elə bu zaman,
İsti şiddətindən qaralıb gedir.

Cazibə dolu yay gəzir yenidən,
Elə həmin çayın qırağındaca…

Nədənsə bəxtəvər “hardasa”nı mən,
Təsəvvür eləyə bilmirəm ancaq.

Üzüldü sırıqlı, dağıldı əynim,

Uca qarğışlardan az qala karam,
Bütün planetdə doğrudan yəni
Hamıdan, hamıdan mən günahkaram?

1960

ruscadan tərcümə

23.12. 2021, Samara

=================

Подражание Кафке

Другие уводят любимых, —
Я с завистью вслед не гляжу, —
Одна на скамье подсудимых
Я скоро полвека сижу.
Вокруг пререканья и давка
И приторный запах чернил.
Такое придумывал Кафка
И Чарли изобразил.
И в тех пререканиях важных,
Как в цепких объятиях сна,
Все три поколенья присяжных
Решили: виновна она. Читать далее

ALİ BAŞ KOMANDANIN ÇASTUŞKALARI-12

Altımışa çatdı yaşım,
Oğlan kimi canım var.

Mənə daha altımış il,

Millətim yaş arzular.

Altımış il, daha artıq,

Xalq deyir  bizi hərlə.

Sən olmasan qırılarıq,
Ölkə məhv olar hələ.

         Ey! Uf!

Hər vətəndaş öz evində,
Altımış şam yandırıb.

Yeyir-içir Rüstəmli də,

Aclığı dayandırıb.

Məktub aldım Yaqubludan,

Yazır: “Yaşın mübarək.
Dəmir yumruğuna heyran —

Gözüm üstə vur görək!”

            Ey! Uf!

Tort bişirir yenə Eldar,
Düz altımış metrlik.

Mİlləti yeyər, qarnı doyar,
Yaranar həm də birlik.

Təbrik elər bu gün-səhər,

Yəqin məni İrəvan,

Soruşaram eləməsə:

“Bəs nə oldu, Paşinyan?!”

    Ey! Uf!

Zəng eləmir mənə hələ.
Sülhməramlı general,
Plan cızır Araiklə,

Əleyhimə qırışmal!

Mat qalmışam mən bu hala,

Bu nə hoqqa, nə  oyun?

Fransızlar uruslarla,
Xankəndidə qol-boyun!

  Ey! Uf!

Mİrzə Əlil

23.12. 2021, Samara

YENƏ QIŞQIRIRDI ANAM YUXUMDA…

Yenə qışqırırdı yuxumda məməm,
Deyirdi: “Hardasan, gəl, ay Süleyman!”

Harayı gəlirdi mal yatağından,

Qaçdım başılovlu, qaranəfəs mən.

Aşıb süd vedrəsi, yerdə ağartı.

Sarsıldım süd üstdə qanı da görcək.

Alıb buynuzuna dəlisov inək,
İndicə çırpacaq yerə arvadı…

Diksinib ayıldım, məməmin səsi,

Getmirdi hələ də qulaqlarımdan.
Yerə süd dağılıb, süd üstündə qan,
Yandırır içimi ana tənəsi.

Sağ ikən məni də çağırıb anam,

Buynuza sancılıb hərlənən zaman.
Süd yerə calanıb, südə axıb qan,

Haray eşitsəm də, ayılmamışam.

Qışqırır, qışqırır məməm yuxumda,

Diksinib dururam, ağlayıram da.

O südü torpağa mənəm caladan,
O qanı süd üstə mənəm axıdan…

18.12. 2021, Samara

LÜDVİQ VAN BETHOVEN

Qaçaraq dünyanın tamahlarından,
Mömin monastıra çəkilər necə,
Fitnəli səslərdən o böyük alman,
Karlıqda sığıncaq tapdı eləcə.

Susdu yavaş-yavaş o vaxtdan bəri,
Dünyanın səsləri – xaric, bayağı.

Göylərdən gələndi eşitdikləri

İndi, Tanrıdaydı onun qulağı.

Dünyanın hayküyü susan, çəkilən,
Səslər cənnətiydi elə bil yeri.

Adəm tək azdırıb qovdura bilən,
Səslərin dinmirdi burda heç biri,

10.12. 2021, Samara