Burda Qacarın Vəziri də, nəhayət, repertuarının bir qədər yeniləyir, deyir ki, “ayağı çarıqlı kiçik bir ölkə Firdövsülər yetirə bilməz”.
Vaqif:
“Sizin güıdüyünüz çoban torpağı,
Nizamilər, Füzulilər yetirmiş”.
Gec də olsa, Səməd Vurğunun və onun fanatlarının nəzərinə çatdırmaq lazımdır ki, Nizami “çarıqlı ölkədə” yetişməyib, Gəncə kimi böyük siyasi-mədəni mərkəzdə yetişib. Özü də fars dillidir… O ki qaldı Füzuliyə, Füzuli yetişib Kərbəlada… Kərbəla hardadır? Orda nə çarrıq geyilib (istidir!), nə də oranın Azərbaycana aidliyi var…
Yəni Vaqifin dilindən verilən bu bəyənat, yumşaq desək, ağ yalandır…
Ümumiyyətlə, Vaqifin bütün replikaları, monoloqları onu ən azı demaqoq və nə danışdığını bilməyən bir adam kimi xarakterizə edir. Məsələn, o, şeyxə cavab verir:
“Niyə, qulağınız çoxdan şəşədir(? – X.X.)
Böhtan eşidəndə qızarıb yanar…”
Əgər böhtan eşidən insanın qulaqları qızarırsa, bu onun abırlı oıduğunu göstərmirmi?
Vəzir:
“Sizin sözünüzün kəsəri azdır” (vəzir tamamilə doğru deyir).
Vaqif:
“Oxuyan bülbüldür, dinləyən qazdır”.
Bunu deyən bizim ədəbiyyatımızın fəxri Vaqifdir ya məhəllə uşağıdır? “Dinləyən qazdır…”
Və burda guya Qacar da Vaqifin əlində girinc qalıb. Bilmir neyləsin.
Vidadi gəlir. Yəqin qırqovul-plovun boyadının üstündən durub. Vaqifin xahişini edir:
“Böyük bir ölkənin onda gözü var…”
Böyük ölkə? Hansı böyük ölkə?
Vidadi:
“Xeyr, o, Vaqifdir, eşqə gələrək,
Hərdən qamçılayır zəmanəsini…”
Eşqə necə gəlmək olar. Eşqə — düşərlər, Bəlkə “ilhama gələrək”? Heca düz gəlmir? Aha!
Qacar deyir ki, Vaqifin əlini və dilini kəsəcək. Ancaq nədənsə onu zindana göndərir və qapıçıya (! – X.X.) tapşırır ki, muğayat olsun. Bu yerdə məlum olur ki, qapıçının (“qapıçı” nədir? futbol qapıçısı?) adı Zülfüqardır. Burda qafiyə xatirinə Səməd Vurğun qapıçıya ad uydurur.
“Bəri bax, dayanma, burda Zülfüqar,
Vaqifi zindana sən özün apar”.
Qüdrətli şah Qacar Kürdəmirin polis rəisi kimi danışır… Biabır olduq…
Vaqif gedən kimi yenə Qacarın qurdu qalxır, “doza” istəyir.
Dəlicəsinə:
“Gözlərim doymayır insan qanından…”
Bu yəni qana baxır, içmir? Bəlkə iyləyir? Toksikomandır?
Vaqif zindanda. Zindan “qayalıqdadır”. Yəni Qacarın beş-altı atlı ilə gizlənmək istədiyi yerdə. Oğlu da yanında.
“Ah, mənim qəhrəman oğlum…”
Oğul hardan qəhrəman oldu? Qırqovul vurmaqla? Çoban Eldara məruzə etməklə?
“Bir gəl öpüm səni, pəhləvan oğlum…”
“Oğlumuz, ay Xansənəm, bir yekə pəlvan imiş…”
“Oh, Qacar, vicdanın döndümü daşa?”
Qacarda, deməli, vicdan varmış. Ancaq daşa dönən Vaqifin (qondarma Vaqifin) öz vicdanıdır, demirdi ki, “vicdanın böyük heykəliyəm”?
Əli bəy:
“Hələ də çöllərdə qaçaqdır Eldar…”
Çöllərdə? Həm də meşələrdə, dağlarda, dərələrdə?
Yadınızdadır, Qacar Vaqifin mühüm orqanlarını kəsməliydi. Nədənsə kəsmir. Hələ gəlini Gülnar ona “peredaça” gətirir. Bu necə olur? On səkkizinci əsrdə heç Avropada belə türmə olmayıb…
Pəncərə də açıq… Belə şey olar?
Vaqif Eldara məktub yazır verir gəlininə, deyir “qoynuna” qoy, apar…
Bəs Eldar qurumsaq bilmir ki, Vaqif tutulub? Toğlu kababından başı ayılmayıb?
Vidadi də qıçları bir-birinə dolaşa-dolaşa gəlir. Zülfüqar (Zülfüqar!) onu da buraxır içəri.
(İndi fikirləşirəm ki, bu Zülfüqarın rolunu oynayan neçə aktyor xalq artisti olub, aməkdar olub, hökumətdən ev alıb…)
Məlum olur ki, Vaqif tutulandan sonra Vidadi imanını itirib, həppilim vaxtında başa düşüb ki, Allah-zad yoxdur. Yəni olub materialist, narksist-leninçi və stalinçi.
Vidadi deyir ki, Allahın vicdanı yoxdur.
“Onda da görmədim vicdandan əsər…”
İlahi, keç bunu yazanın, bunu tamaşaya qoyanın, buna çəpik çalanların günahından…
Yadınızdadırsa, Vidadi toya gələndən köçünü salıb qalıb burda. Havayı yeyib-içir, Qacarla ağız-ağıza verir…
Xuraman da xanın “qanlı qucağından” çıxıb gəlir türməyə. Ya kefdən doyub, ya səhvini başa düşüb.
“Hər qızıl xəzinə bir şahmarımış…”
Xəzinə — ilan deyil, müxtəlif xalqlardakı mifik təsəvvürlərə görə xəzinə üstündə ilan yatır… Yəni burda da Səməd Vurğun basməmmədi eləyir…
“İndi öz əlinlə gəl öldür məni…”
Vaqifin (qondarma Vaqifin) qeyrəti olsaydı, səni “qanlı qucağa” girəndə öldürərdi. İndi hardan öldürər. Özü də türmədə…
Vaqif:
“Get, get, vəfasızsan bu dünya kimi…”
Sonra Xuramanın dilindən cəfəng bir kuplet gəlir, Vaqif bunu eşidib təsirlənir.
“Nəydi o yazığın, nəydi günahı…”
A kişi, necə nəydi? “Bəs “qanlı qucaq”?
Səməd Vurğun Kant plaşına bürünür:
“İnsan! O, müqəddəs bir kainatdır,
O saf qəlbi pozan yalnız həyatdır…”
Necə yəni “həyat qəlbi pozur”? İnsan elə yaşamağı ilə, həyatı ilə insan deyilmi? Yəni həyat həyatı pozur?
Sonrası məlumdur: Xuraman özünü qayadan atır…
“Bizim eşqimizi məhv etdi zaman…”
Əlbəttə, səksən yaşlı Vaqifə bu bayağı, qondarma lotuluq, pozğunluq süjetini sırımaqla Səməd Vurğun böyük şairimizə, ruslar demişkən, “ayı xidməti” göstərib…
(ardı var)
Məqalənin tam mətni burdadır:
https://xeyrulla.com/2018/11/09/səməd-vurgunun-vaqif-komediyasi-ilə-bagli-qeydlər/
xeyrulla xayal 