Архив | Май 2022

UİSTAN ODEN. BURDA MÜHARİBƏ SADƏDİR

(Çin sonetlərindən)

Burda monument kimi müharibə sadədir,

Elə telefon özü adamlarla danışar.

Kim hardadır — bayraqlar göstərir xəritədə,

Bir oğlan süd gətirir kasalarda. Plan var

 — 

O kəslərə ki, daim yaşar ölüm dəhşəti,

Nə qədər içə onlar, yenə də yanğı gələr.

İtə bilər hər biri, qəlbdə arvad xiffəti,

İdeya deyil onlar, hər biri ölə bilər.

 —

İnsan ölür, ideya düz ola bilər hərçənd,

Görürük minlərlə üz canlanır necə birdən,
Bir yalana olub bənd:

 —

O yerləri xəritə göstərir həqiqətən,

Orda həyat şər və kin.

Daxau; Nankinq.

 

ingiliscədən tərcümə

30. 05. 2022, Samara

QEYDLƏR

Daxau — Üçüncü Reyxin ilk həbs düşərgələrindən biri

Nankin – Nankində dinc əhalinin yapon ordusu tərəfindn kütlə  qırğına məruz qalıb

 ++++++++++++++++

W H Auden

Here War Is Simple

 

Here war is simple like a monument:

A telephone is speaking to a man;

Flags on a map assert that troops were sent;

A boy brings milk in bowls. There is a plan

For living men in terror of their lives,

Who thirst at nine who were to thirst at noon,

And can be lost and are, and miss their wives,

And, unlike an idea, can die too soon.

 

But ideas can be true although men die,

And we can watch a thousand faces

Made active by one lie:

 

And maps can really point to places

Where life is evil now:

Nanking; Dachau.

UİSTAN ODEN. MƏNƏ HƏKİM VERİN

auden

Mənə həkim verin – yağlı kəkliyə
Bənzəsin: qız gödək, dalısa yekə.

Əlləri incədir, sümüyü iri,

Yoxdur mənə qarşı sərt tələbləri,

Deməz ki, ziyanlı vərdişi atım

Nə pis vərdişim var, deməz tərk elə,
Böhran anı köks ötürməz belə.

Qığılcım parıldar gözündə birdən,

Gözümün içinə deyər: ölürsən.

ingiliscədən tərcümə

29-05. 2022, Samara

+++++

 W H Auden

Give me a doctor

Give me a doctor partridge-plump,
Short in the leg and broad in the rump,
An endomorph with gentle hands
Who’ll never make absurd demands
That I abandon all my vices
Nor pull a long face in a crisis,
But with a twinkle in his eye
Will tell me that I have to die.

UİSTAN ODEN. AVQUST 1968

auden

Bacarığı çoxdur adamyeyənin,
Adamsa bacarmaz o eləyəni.

Ancaq bircə şeyə o qadir deyil:

Dinəndə anlayan yox ki, nə deyir:

Zoruyla üzülüb yenilən eli,

Gəzir Adamyeyən, belində əli,

Hər tərəfdə ölən, zarıldayan var,

Onun cəfəngiyyat dilindən yağar.

ingiliscədən tərcümə

28. 05. 2022, Samara

QEYD: Bu şeirin, başda SSRi olmaqla Varşava nüqaviləsi iştirakçısı olan ölkələrin Çexoslavakiyaya 1968-ci ildə qoşun yeritməsi iləbağlı olduğu gümün edilir. Və “Adamyeyən”  (“Ogre”)  — totalitar rejimdir. Bu günün oxucusu üçün, əlbəttə, Oqre – ilk növbədə militarist Rusiyadır.

++++++++++++++++++++++++
W.H. Auden

 August 1968
The Ogre does what ogres can,
Deeds quite impossible for Man,
But one prize is beyond his reach,
The Ogre cannot master Speech:
About a subjugated plain,
Among its desperate and slain,
The Ogre stalks with hands on hips,
While drivel gushes from his lips.

İOSİF BRODSKİ. “GÖZƏL XANIMLA YENƏ ARANI DÜZƏLDƏRƏK…”

Gözəl xanımla yenə aranı düzəldərək,

Düz üç il oturduğun türmənin qırağıyla,

Palçığı sıçradaraq  quş tək uçmaq taksidə,
Tor zənbildə də araq – azadlıq budur elə!

 —

Qıdıqlayır burnunu Nevadan əsən külək,

Yaxınların taleyi şüurunu gəmirmir.

Yalnız həmvətənim, ah, yəqin duya biləcək,

Sehri və cazibəsi bu misraların nədir!..

ruscadan tərcümə

25.05. 2022, Samara

1972(?)

+++++++++++

ИОСИФ БРОДСКИЙ

С красавицей налаживая связь,

     вдоль стен тюрьмы, где отсидел три года,

     лететь в такси, разбрызгивая грязь,

     с  бутылкой в сетке — вот она, свобода! Читать далее

FRANTİŞEK HRUBİN. “HƏLƏ Kİ, KƏSMƏYİB PAYIZ KANDARI…”

Hələ ki, kəsməyib payız kandarı,
Hərçənd sentyabr az qalb çata,

Yeknəsəq günlərin keçir qatarı,
Ancaq ümidliyəm yenə sabaha.

 —

Min planım olub, sonraya ancaq

Qoymuşam, yəqin ki, bunda məna var.

Bu gün quşa yuva, beşikdir ağac,
Sabahsa o mənim tabutum olar.

 —

Başımı itirib tutmuram daha
İndi hər dalğanı, duyuram hərçənd,

Divanəlik odu içimi yaxar,

Hazıram girdaba baş da vuram mən.

 — 

Bilirəm günlərim hələ var öndə,
İçki xumarlığı canda, nə dost var,

Nə də ki, qadının; o vaxt bədəndə,
Duyaram elə bil yad insan yaşar.

 —

Fəqət çarpışarsa onunla əgər

İçimdə həyatı vəsf eləyən kəs

Mən hakim olaram, güc yetən qədər,
Torpağa söykənib alaram nəfəs.

çex dilindən tərcümə

23-24. 05. 2022, Samara

+++++++++++++

Frantíšek Hrubín

To ještě není s podzimem,
I když se skoro zářijově
Usmířím často s mnohým dnem.
Zítřek však ozve se vždy nově.

Záměrů tisíc na potom
Odkládám, doufám, že stojí
A kolébá svá hnízda strom,
Jenž v sobě nese rakev moji.

Bláznivě už se nechytám
Kdejaké vlny, ale cítím:
Dost blázna v sobě ještě mám,
Abych se střemhlav pustil žitím.

Vím, že se potom nevyhnu
Dnům kocovinným, bez přítele,
Bez ženy, dnům, kdy přistihnu
Cizího zoufalce v svém těle.

Ale v tom boji mezi ním
A tím, kdo život chválí ve mně,
Já budu soudcem, dokud smím
Držet se, třeba zchromlý, země.

İOSİF BRODSKİ. “İLHAM PƏRİSİ DEYİL, YOX, AĞZINA SU ALAN…”

Иосиф Бродский

İlham pərisi deyil, yox, ağzına su alan,

Şirin yuxu aparıb bahadırı çox güman.

Və mavi yaylığını arxasınca yelləyən

buxar çarxı tək çıxır sinəsi üstə birdən.

 —

Sözlər çətin ki. yenə ikiqat olub durar,

meşədəki sıraya necə dönməz odunlar.

Və balışın üzündə gözləri üz dağıdar

dağılar yumurtalar necə axıb tavada.

 —

Sənə daha istimi altı ədyalın altda

yatarkən? –Tanrı keçsin günahdan – o yataqda

balıq hava udan tək yaş dodaqlarımla mən
tapıb qamarlayırdım nə idisə sən olan.

 —

Sifətimə tikərdim dovşan qulaqları da,

səndən ötrü meşədə qurğuşun da udardım,

Çürük kötüklə dolu göldə önündə  ancaq,

elə çıxardm, mənə həsəd çəkərdi “Varyaq”.

 —

Tale beləymiş demək, yaş da ötübdür daha,

Ayıb olar ki, desəm tüküm ağarıb harda.

Damarlar uzanıbdır, dolmağa qansa çatmır,

Fikirlər əyri-üyrü qurumuş koldan artıq.

 —

Ayrılırıq səninlə, əzizim, həmişəlik.

Kağızın üzərində sadəcə bir çevrə çək.

Elə mənəm bu çevrə: heç nə yox içindəsə

Bir az baxarsan ona, sonra isə silərsən.

1980

Ruscadan tərcümə

21-22. 05. 2022, Samara

 

Qryd: Bu şeirlə İ. Brodski Leninqradda ilk böyük məhəbbəti olmuş Marianna Basmanova ilə xəyalən vidalaşır. Şeiri müəllif özü həmin il ingilis dilinə tərcümə etmiş (“It’s not that the Muse feels like clamming up”) və orijinalda adsız olan əsəri “Folk Tune” – “”xalq nəğməsi” adlandırmışdır.
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ИОСИФ БРОДСКИЙ

М.Б.

     То не Муза воды набирает в рот.

     То, должно, крепкий сон молодца берет.

     И махнувшая вслед голубым платком

     наезжает на грудь паровым катком. Читать далее

BURYAT

SONY DSC

Kimdi qapısını açan volyerin?

Kim buraxıb çölə yırtıcıları?

Zülmətin bağrından bir gecə yarı,
Çıxıblar, sayları bir neçə yüz min.

 —

Qarşıya çıxanı dağıdır onlar,
Yıxılır insan da, daş tikili də.

Çoxdur vəhşilərin itkiləri də

Ancaq hər birinin beş əvəzi var.

 —

Süngü tək sancılar, ox kimi batar,

Topa mərmidirlər, tüfəngə güllə,

Dişi, dırnağıyla, elə boş əllə,

Dağıdar, talayar – buryata nə var?

 —

Var ağı, sarısı, qarabənizi,

Apollon üzlülər, gözü qıyıqlar,

“Allah əkbər!” deyən, xaç çəkən də var,

Hər biri qan tökür, hər biri əzir.

 —

Onlar bir-birinə indi bənzəyir,
Hər biri buryatdır, rusdur hər biri.

Onlar tərk edəndən birgə volyeri,
Cinayətləri bir, ölümləri bir.

 —

Buryat gedə bilmir daha irəli,

Ya heyi qalmayaıb, ya da ayağı,

Gözlərin alası, çəpi, qıyığı,
Bir anın içində qalır bərəli.

 —

İndi bu yürüşdə hər gəbərəndən,

Bostan müqəvassı düzəldib əgər,
Assan dirəklərdən sərhədə qədər,
Bəlkə  çəkindirər buryatı hərbdən…


Volyer qapısını açansa bəlkə,
Dərin xumardadır qan qoxusundan.

Uçulur tikili, yıxılır insan,

Millət parçalanır, dağılır ölkə…

 

 

20. 05 2022, Samara

İOSİF BRODSKİ. “YOX, AĞLIM BAŞIMDADIR, ANCAQ YAY MƏİ ÜZDÜ…»

Бродский

“Yox, ağlım başımdadır, ancaq yay məni üzdü.

Dolabda köynəyini axtarınca gün gedir.

Qış gələ və örtülə nə varsa yer üzündə —

Şəhərlər və adamlar, ən əvvəlsə göyərti.

Yataram soyunmamış, özgənin kitabını

oxuyaram, açılsa hər hansı səhifədə,

illərin qalanısa kordan qaçan it kimi,
Nəhləyərək asfaltı keçər qanuni yerdə.            

Azadlıq –

atasının adını bilmirsənsə tiranın,

Şirazın halvasından  ağız suyun şirindir.

qoçun buynuzu kimi burulmuşsa da beynin,

fəqət ala gözündən heç nə də axmır indi.

1975

ruscadan tərcümə

19. 05. 2022, Samara

++++++++++++++++++

ИОСИФ БРОДСКИЙ

Я не то что схожу с ума, но устал за лето.

 За рубашкой в комод полезешь, и день потерян.

 Поскорей бы, что ли, пришла зима и занесла все это —

     города, человеков, но для начала — зелень.

     Стану спать не раздевшись или читать с любого

     места чужую книгу, покамест остатки года,

     как собака, сбежавшая от слепого,

     переходят в положенном месте асфальт. Читать далее

OBAŞDANLIQ

Sonuncu ulduz da  göydə sönərkən,

Yuxunun ən şirin vaxtı gələndə,
Ağ sap qara sapdan seçilməyəndə,
Lələm obaşdana durardı hökmən.

 —

Ömrü boyu oruc tutmasaydı da,

Yuxusuz qalardı məməm hər gecə,

Gərək obaşdanın vaxtı gəlincə,
Orucun yeməyi hazır olaydı.

 —

Hələ açılmamış ağzı qazanın,
Kişi oyadardı uşaqları da,

Yuxunun ləzzəti hələ də canda,

“Ye məni” deyirdi plov qazmağı.

 —

Yoxdu uşaqlardan bir oruc tutan,

Təkid eləmirdi kişi də hərçənd.

Bəlkə  obaşdanı bizə yedirdən,

İstəyib yanında olaq bir zaman…

 —

Elə ki açılar cənnət süfrəsi,

Kitab vəd eləyən daşınıb gələr,

Yaxına-uzağa boylanar lələm,

Ağlayıb çağırar, əssə də səsi:

 —

“Seyfulla, hardasan, Sübü, hardasan…

Ağənnə, Adgözəl, Süleyman, Salman…

 

15. 05. 2022, Samara

RAYNER MARİA RİLKE. MƏHƏMMƏDİN ALIN YAZISI

Rayner Maria Rilke

Onun sığıncağına qədəmini qoyan an

uca şəxs, bilindi ki, mələkdir gələn qonaq.

birbaşa, ləngimədən, bəlağətlə, ucadan,
söylədi iddiası yoxdur heç nəyə, ancaq

rica edir ki, indi kimdisə — qalsın həmin,
tacir karvanlarıyla davam etsin səfərlər;

Oxumaq bilmirdi o – indisə belə xəbər,
Belə söz – müdrikə də bu, bir sınaqdır çətin

 —

Zabitəli mələksə təkid edir yenidən

dönə-dönə baxdırıb əlindəki yazıya,

dönmür istədiyindən: oxuya gərək hökmən.

 — 

Və oxudu sonra o: mələksə qıldı səcdə

Yazını oxuyandan önündəki kəs daha

Qadirdi itaətə, hökm eləməyə həm də.

1907,  Paris

almancadan tərcümə

13-14.05. 2022, Samara

++++++++++

RAİNER MARİA RİLKE

Mohammeds Berufung

Da aber als in sein Versteck der Hohe,
sofort Erkennbare: der Engel, trat,
aufrecht, der lautere und lichterlohe:
da tat er allen Anspruch ab und bat
Читать далее