Архив | Май 2023

DANTE. CƏHƏNNƏM. 15-Cİ NƏĞMƏ

Май28

canto 15

(FRAQMENT)

1 Çox qaba sahillə gedirik indi,

Buxar göyü tutur duman tək elə,
Alovdan qoruyur suyu və bəndi.

 +

4 Necə arasında Guizzant ilə

Bruccianın da tikilib dayaq,
Dəniz həmləsinə saxlaya bilə;

 +

7 Necə qala və mülk qorunsun deyə,

Tikir Brenta boyu paduyalılar,

Bürkü düşənəcən Karentanaya,

 +

10 Bu da tikilmişdi onlara oxşar,

Elə uca, geniş deyildi,  hərçənd,

Görünürdü onda usta əli var.

 +

13 Biz elə uzaqdıq indi meşədən,

Anlaya bilmirdim haradır bura,
Geri dönüb necə baxırdımsa mən.

 +

16 Rast gəldik dəstəylə gələn ruhlara,

Baxırdılar, çıxıb dayaq dalından,
Sanki ilkaxşamdır, qaralır hava,

 +

19 Və bizi süzürlər ay doğan zaman;

Baxanın dartılır qaşları, bənzər,

Qoca bir dərziyə, iynə saplayan.

 +

22 Belə bu ailə baxarkən bizə,

Məni tanıyaraq biri qəfildən,

Tutdu ətəyimdən: “Ah, nə möcüzə!”

 +

25 Mənə uzananda onun əli, mən,
Elə baxdım onun yanmış üzünə

Ki, qarsımışsa da çöhrəsi hərçənd,

italyancadan tərcümə

May 2023, Samara

Ora cen porta l’un de’ duri margini;
e ’l fummo del ruscel di sopra aduggia,
sì che dal foco salva l’acqua e li argini.

Читать далее →

İNŞALLAH

Май25

U LENİ. KİNO

Vardır hər əmələ Tanrıda hünər,

Yetir iradəsi hər şeyə, hökmü,

Bircə “Ol” deməyi kifayət edər,

Olar istədiyi an ötən kimi.

 +

İstəsə göyləri yerə endirər,

İstəsə, qaldırar yeri, əksinə.

Qurudub duzlağa həm də döndərər,

Bütün dənizləri, gəlsə fikrinə.

 +

Dağları düzlədər ovuc içi tək,
Mum kimi qranit əriyib gedər.
Ayın əvəzinə yapar ayrı peyk,
Günəşi Başına Yerin hərlədər.

 +

Hamını bir boyda eləyə bilər,

Eyni gözəllik də verər hər kəsə,

Hər kişi Van Dammdır, hər qadın Loren,
Bilən olmaz nədir paxıllıq, həsəd.

 +

İstəsə, hər xəstə sağalıb durar,
Xəstəlik qalmazdı, əgər istəsə,
Kor görə bilərdi, eşidərdi kar,

Yox, istəmir Tanrı, istəmir nəsə…
+

Uşaq çığırtısı gəlirdi indi,
Üzülüb əbədi susdu deyəsən,

Bir uşaq xilası əlində nəydi? –

Tanrı, bilmirik nə fikirdəsən sən…

 +

“Dur!” desə, dayanar müharibələr,
Silah götürənin əli quruyar,

“Ol!” desə, su, torpaq elə bar verər,
Bütün bu dünyanın acları doyar.

 +

Hələ su yerinə qan axır ancaq,
Qurdu ulamaqda müstəbidlərin.

Beşimiz yeyəndə onumuz acıq,
Susur yaradanı göyün və yerin.

 +

Bir cavan xərçənglə əlbəyaxada,
Bir sütül yollanır müharibəyə.

Nə qədər ümidlər qalıb Allaha,

O bəlkə “Ol”, deyə, ya da “Öl” deyə…

25. 05. 2023, Samara

“NƏSİL KƏSİLMİRMİ KƏSİLƏNDƏ DİL?..”

Май20

U LENİ. KİNO

Xəbəri uzlaşmır mübtədasıyla

Zamanı, cinsi də dəyişik salır.

Bacarmır nəinki sifətlə, sayla,
Burcudur, əl vermir ismin halları.

 +

Dilini ağzında güclə hərlədir,
Tərini əliylə silir üzündən.

Xam yeri şumlayır xışla elə bil,
Gedir məşəqqətlə, getsə də üzdən.

 +

Hakim qarşısında deyil bu kişi,

Nə də müstəntiqə verir ifadə.

Doğma balasıyla cənab danışır,
Danışır nədənsə urus dilində.

 +

Atası azəri, həm də anası,
Uşaq azəricə danışa bilmir.
Valideyn özü nəslini kəsir! —

Nəsil kəsilmirmi kəsiləndə dil?

 +

Deyən yox danışma ana dilində.

Yox qadağan qoyan, yox sıxışdıran,
Üstəlik səni öz evində güdən,

Zorla rus dilində yox danışdıran.

 +

Kölə təbiətli, nökər xassəli,
Yadın əyilirsən qabağında sən.

Ayıb, ar sayırsan dili və əsli,
Nəslin ayıbı da, arı da sənsən…

 +

Bitirir övladla cənab söhbəti,

Deyir üç-dörd dəfə “davay” və “ladna”.

Bir vaxt öz atası ona deyərdi:
“Allah amanında,  qadanı allam…”

20. 05. 2023, Samara

DANTE. CƏHƏNNƏM. 14-CÜ NƏĞMƏ

Май19

Inferno_Canto_14_verses_37-39

(FRAQMENT)

1 Yurd eşqi sövq etdi məni bu işə:

 Yığıb səpələnmiş yarpaqları mən,

Onları qaytardım  əfəllimişə.

 +

4 Sonra çatdıq uca, o, ikincidən,
Ayırır üçüncü dövrəni, divan

Burda qurulurdu dəhşət törədən.

 +

7 Təzə olanları edərək bəyan,
Deyirəm yetişdik elə düzə ki,
Vermir torpağı bir toxuma da can.

 +

10 Hüznlü meşədir onun dövrəsi,
Meşəsə xəndəklə əhatələnib.

Durduq, qırağına yaxın gələsi.

 +

13

Örtüyü qalın qum bütün düzənin,
Bir zaman Katonun ayağı altda, bir zaman

Yaranan şəkillər indi də həmin.

 +

16 Tanrı intiqamı! Nə qədər insan,
Səndən qorxmalıdır, burada indi,

Gözlə gördüyümü oxusa haçan.

 +

19 Çılpaq ruhlar orda sürü kimiydi,

Yazıq, miskin halda ağlayır onlar,

Hökmlər, deyəsən, müxtəlif idi.

 +

22 Yerdə  dalı üstə var uzananlar,

Bəzisi qısılıb oturub elə.

Dayanmadan var-gəl edənlər də var.

 +

25 Gəzənlər üstündü sayları ilə,

Uzananlar azdı, ancaq onların,
Daha güclü idi çəkdiyi nalə.

 +

28 Yağırdı üstünüə bu qumluqların

Ağır-ağır enən odlu lopalar.

Küləksiz necə ki, Alpa qar yağır…

italyancadan tərcümə

may 2023, Samara

Poi che la carità del natio loco
mi strinse, raunai le fronde sparte
e rende’le a colui, ch’era già fioco.

Читать далее →

“SƏN DƏ O FİTƏ BƏNDDİN, MƏN DƏ…”

Май14

U LENİ. KİNO       

Cəfər Mehdiyevə

Bethovenin beşinci simfoniyası necə,
Başlananda ürəyi, sinirləri titrədir,
Vağzalda ya yolüstü qatar fiti dinincə,
Ürək elə çırpınır, bəzən qarışır fikir.

 + 

Kimsə ayrılıb gedir, özün gedirsən ya da,

Vaxt yetişir, fit dinir, çaşırsan, duruxursan.

Tale qapını döymür, durub artıq yanında,
Qulaqlarını dələn onun səsidir bu an…

 +

Qaynar yay gecələri, zəbt edib sərin zalı,
Səhər açılanacan çay içər, danışardıq.

Sağlam fikri və elmi elmikommunizmlə,

Uzlaşdırmağa cəhdlə tər töküb çalışardıq.

 +

Gecənin bir aləmi  qatar fiti dinərdi,
Çaşardıq, duruxardıq, yaranardı pauza.

Sən də bu fitə bənddin, mən də bu fitə bənddim,

Getməliydik elə bil biz haçansa, harasa…

 +

O gecə qatarınıın yolu uzaq deyildi:

Bakıdan Astaraya, Bakıya Astaradan,
Mükaliməni kəsən qatarın fiti idi,

Tale çağırışıydı sanki səslənən o an…

 +

Dahi Trevitikin ixtirası yoldadır,

Relslərdən krujeva toxunub kürəmizdə,

Dəyişılib ölkələr, dəyişilib adları,

Yox daha SSRİ, elmi kommunizm də.

 +

Qatar fiti eşitsəm harda, kinoda belə,

Duruxuram. Elə bil taleyin öz səsidir,

Qulaqlarımı dələn Bethoven qüdrətiylə.

Yola səsləyir, ancaq vaxtını saxlayır sirr.

 

14.05 2023, Samara

 

 

DANTE. CƏHƏNNƏM. 13-CÜ NƏĞMƏ

Май10

(FRAQMENT)

 1 Gəlib çatmamışdı ora Ness hələ,

Biz qalın meşəyə gedib girəndə,

Ondasa cığır da yox idi belə.

 

4 Yarpaqlar qaramtıl, yox yaşıl  heç nə,

Düyün ya əyrilik var hər budaqda,

Meyvə əvəzinə zəhərli iynə.

 

7 Yox bu pöhrəlikdə, çox azdır ya da,
Rəzil heyvanlar ki, nifrət edirlər,

Həm Çeçinoda, həm Kotenoyada.

 

10 Yaxın fəlakətdən verərək xəbər,

Strofaddan qovan troyalıları,
Harpiyalara bu meşə xoş gələr.

 

13 Pəncələr caynaqlı, tüklüdür qarın,

İnsan sifətlidir,  qanadı gendir,
Uçarkən meşəyə qıyıltı yayır.

 

16 Ustadım: “İrəli gedənəcən bil,

İkinci çevrənin içindəsən sən, —

Belə başladı o: “O davam edir,

 

19 Müdhiş bir qumluğun əvvəlinəcən;

Baxıb görəcəksən sən elə şeylər,
Bəlkə inanmazdın, desəm əgər mən”.

 

22 Yoxsa da ətrafda kimsədən əsər,4
Nalə eşidirdim mən hər tərəfdən

Durdum çaşqın halda orda bir qədər.

 

25 O yəqin düşündü düşünərəm mən,

Kimin boğazından çıxır bu səslər,

Hardasa gizlədir özünü bizdən.

 

28 Onda mən dikəlib əl uzadaraq,
Göyəmdən bir budaq  qıranda, gövdə

Qışqırdı: “İncitmə məni bu sayaq!”

 

31 Sonra qan axıtdı qəhvəyi rəngdə,

Ded: “Axı məni niyə soyursan,

Yoxmu heç mərhəmət duyğusu səndə?….

 

italyancadan tərcümə

may 2023, Samara

++++++++++++

CANTO 13

Non era ancor di là Nesso arrivato,
quando noi ci mettemmo per un bosco
che da neun sentiero era segnato.

Читать далее →

DANTE. CƏHƏNNƏM. 12-Cİ NƏĞMƏ

Май3

the-inferno-canto-12-2.jpg!Large

(fraqment)

1 Qayadan düşməyə gəldiyimiz yer.
Elə dik idi ki, çaşardı hətta,

Kim ordan baxsaydı aşağı əgər

 +

4 Görürdük Trentin bəri yanında,

Uçqun; Adiçedə onu yaradan,

Ya daş uçqunuydu, zəlzələ ya da.

 +

7 Qaya dağ başından qopub, çox güman,

Elə dağılmışdı düzə ki, indi

Yol vardı, gəlsəydi kim yuxarıdan.

 +

10 Yarğanın enişi burda beləydi.

Çatlaq uçurumun qıraqlarında

Sərilən Kritin ayıbı idi.

 

13 O, saxta inəkdən mayalanandı;

Dişlədi özünü bizi görərkən,

Qəzəb qaynayırdı yəqin qanında.

 +

16 Müdrikim qışqırdı ona: “Bəlkə sən,
Afina hersoqu, düşündün, gəlib,

Sənə yuxarıda ölüm gətirən?

 +

19 “Çəkil, vəhşi! Çünki bu gələni, bil,
Bacın öyrətməyib, cəzaya baxmaq,

İstəyir o, fikri ayrı şey deyil”.

 +

22 Ölümcül bir zərbə necə ki, alcaq,
Öküz ciyəsini qırıb tullanar

Yerində, qaçmağa halı yox ancaq.

 +

25 Gördüm o haldadır indi Minotavr,
Sayıq rəhbər dedi: “Tələs keçidə,
O qəzəbli ikən, enməyə şans var.

 

28 Beləcə üz qoyduq enişə biz də.
Daş qalağı üstdən, ağırlığımdan,
Daşlar az qalırdı dəbərib gedə.

 +

31 Fikirli gedirdim; “Daş qalağında,
Fikrin qalıb, — dedi, — onu qoruyan,
Vəhşini susdurdum sözlə bir anda.

 +

34 Gərək biləsən ki, endiyim zaman,

Mən alt cəhənnəmə indiyə qədər,
Yoxdu daşdüşümü o qayalıqdan.

 +

37 Birinci çevrəyə, düzəmsə əgər,

Enib çoxlu ruhu Ditedən alan

Kəsin gəlişindən bir qədər əvvəl

 +

40 Gərək biləsən ki, endiyim zaman,

Mən alt cəhənnəmə indiyə qədər,
Yoxdu daşdüşümü o qayalıqdan…

italyancadan tərcümə

may 2023, Samara

Era lo loco ov’ a scender la riva
venimmo, alpestro e, per quel che v’er’ anco,
tal, ch’ogne vista ne sarebbe schiva.

+

Qual è quella ruina che nel fianco
di qua da Trento l’Adice percosse,
o per tremoto o per sostegno manco,

Читать далее →

MİR ŞAHİNDƏN AŞAĞI ENMƏK OLARMI? QURBAN MƏMMƏDLİYƏ, MEHMAN HÜSEYNOVA BAXIN…

Май2

Без имени-1

Mir Şahin və Mir Şahin kimi qazanc üçün özünü satmaqla məşğul olan tiplərdən də aşağı enmək olarmı? Mərhum Cəlal Əliyevin “parlament”də Mir Şahinin ünvanına etdiyi çıxışa baxan hər kəsə aydın olar ki, “akademik”  üçün aşağılığın sərhədi yoxdur. Mir Şahin əqidəsizliyi, şərəfsizliyi ilə yalnız ikrah, uzağı nifrət yaradırsa, Cəlal Əliyevin ağzından tökülən çirk axını  dəhşət doğurur. Bu insanın layiq olmadığ akademik və deputat adlarını daşımağı bir yana. Bu insan 1969-cu ildən, yəni Heydər Əliyev Azərbaycana 1-ci katib təyin ediləndən hakim, əslində monarx ailəsinin ən yaxın üzvü olub. Yəni səni, məni idarə edib. Sən, mən nədir ki! Ölkəni, xalqı idarə edib, yəni sürüyüb, süründürüb, mələdib, istəyəndə oynadıb, istəyəndə dolayıb, istəyəndə kötəkləyib.

Bu insanın bioqrafiyası əməlli-baçlı məzhəkədir. Rus Vikipediyasında oxuyuruq: “В 1944 году окончил факультет естествознания Нахичеванского учительского Института”. Yəni 16 yaşında müəllimlər institutunun təbii elmlər fakultəsini bitirib. 16 yaşında! 1944-cü ildə Nxçıvanda təbiət eləməri fakultəsi?

Nəzərə almaq lazımdır ki, maharibədən sonra böyük qardaş Həsən Əliyev Akademiyada sürətlə qalxır, torpaqşünaslıq bölməsinin rəhbəri olur. Tezliklə Cəlal Əliyev Azərbaycan dövlət universitetində işə başlayır. Hansı illərdə oxuduğu göstərilmir. Ancaq ən qəribəsi elmi fəaliyyətidir. Azərbaycan Vikipediyası: “Cəlal Əliyev 1955-ci ildə fəlsəfə doktoru, 1971-ci ildə elmlər doktorluğu dissertasiyalarını müdafiə etmişdir”. Fəlsəfə doktoru? Biologiya fakultəsindən sonra?

Heydər Əliyev hakimyyətə gələnə qədər Cəlal Əliyevin elmi fəaliyyəti barədə məlumat yox kimidir. 1959-cu ildə Riqada məqaləsi çap olunb. Niyə Moskvada, Peterburqda yox, Riqada? Heydər Əliyev 1-ci katib olan kimi Cəlalın alimliyi ağcamaya vurulmuş kimi şişib-daşır.  “1976-cı ildə Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü, 1980-ci ildə isə həqiqi üzvü seçilmişdir.”. 1976-cı ildə Heydər SovİKP MK Siyasi Bürosuna namizəd seçilmişdi və qılıncınnın dalı da, qabağı da kəsirdi. Ailə üzvləri də bütün adları, ordenləri, mükafatları alırdılar. Əliyevlər ailəsinin və bu ailəyə yaxın olanların adına yazılan “dissertasiya”ların sayı-hesabı yoxdur!

Sovet vaxtı Mir Şahin kimi “yazar”ların xidməti sayəsində mətbuatda Cəlal Əliyevin elmi şücaətləri barədə əfsanələr yayılırdı, guya elə bir buğda növü yaradıb ki, İncil rəvayətində olduğu kimi, onun bir çörəyindən beş min adam doyur, hələ artıq da qalır…

Və Cəlal Əliyev müstəqil Azərbaycanın “parlamentində” ağzını açanda içindəki girdabı xalqa göstərdi, bu giurdabdan tökülən üfunətli çirkdən iybilmə qabiliyyətini itirməmiş, gigiyena məsələlərində həssas insanların başı gicəlləndi…

Cəlal Əliyevin işlətdiyi leksikanı taksi dayanacağında, bazarda ya xəstəxanalarımızın qəbul yerlərində eşidəndə narahat olsaq da, dəhşətə gəlmirik. Həm də öyrəşikliyik. Dəhşəti yaradan Cəlal Əliuyin daşıdığı adlarla onun tərbiyəsi arasındakı uçurumdur. Bazarda bu tipli tərbiyənin yiyəsinə “heyvərə” deyirik. Cəlal Əiyev, əlbəttə, heyvərədir. Ancaq bazar heyvərəsi deyil. Cəlal Əliyev monstrdur, “Deputat”lığı, “akademik”lyi bir yana. Siz onu akademiyada şöbə müdiri kimi təsəvvür edin. Bir qoşun adam onun əlinin və … dilinin altındadır. Qadınlar, xüsusən qadınlar! Arvadları bu heyvərə, pozğun başlı adamın əli altında işəmiş ərlər! Kül sizin başınıza!

Vikipediyadakı məqalədə iddia edilir ki, «ingilis və rus dillərini bilirdi». Ana dilində kolxoz naxırçısı kimi danışan insanın ingilis və rus dillərini bildiyinə inanmaq olar? Maraqlıdır ki, bir cümlə sonra bu iddia təkrar edilir: «Azərbaycan, Rus və ingilis dillərini bilirdi». Azərbaycan dili əlavə olunub, «Rus» böyük hərflə yazılıb — bizim Vikipediya belə qara gündədir, akademiyası naxçvanlılardan, əliyevlərdən paşayevlərdən ibarət millətin Vikipediyası başqa nə cür ola bilərdi?

Özü haqqında üçüncü şəxs kimi danışır: Mir  Şahin Cəlal Əliyevə sataşır!…! Bəli, bu heyərə monarx ailəsinin üzvü olub və 30-40 il ərzində millətin mənəviyyatını pozub, yəni ölkəni ağlar günə qoyub. Bunu Mir Şahin eləməyib!

Və indi Qurban Məmmədli, daha bir naxçıvanlı, Mir Şahinə sözü olanda Londonda qıçını-qıçının üstünə qoyub, ingilis yeməklərindən gəyirə-gəyirə Cəlal Əliyevin videosunu “əziz həmvətənlərinə” göstərir. Naçıvanlı naxıçıvanlını ətini yesə də, sümüyünü atmaz… Qeyrət azarkeşi, hicab mücahidi Qurban Məmmədli Cəlal Əliytevin söyüşlərini “arvad-uşağın” eşidəcəyndən ehtiyat eləmir..

İndi də Mehman Hüseynov Cəlal babasını yad elədi, Mir Şahinə cavab vermək üçün onu 1-ci Fəxri Xiyabandan xortlatdı. Mənə elə gəlir ki, bu anda Mir Şahin, hər it də olsa, Mehmandan bir pillə yuxarı qalxdı… Və Mehmanı “gədə” adlandıranların o qədər də haqsısz olmadığı bilindi.

Bu günlər yenə müxalifətdə bir-birini rus, İran casusu adlandıranlar fəallaşıblar, elə bil bədənlərinə bit daraşıb. Qurban Məmmədli İsa Qəmbəri rus agenti adlandırdı. Ağlı lap çaşıb…(İsa Qəmbərin yox)…

Mənim casuslarla işim yoxdur, ancaq ruslarda bizə nümunə adamlar çoxdur. Baxın Navalnıya, Yaşinə, Kara-Murzaya…  Bizim Qurbanların, Mehmanların harda olduqlarıı və kim olduqlarını  aydın görərsiniz…

Mirzə Əlil

P.S. Mərhum Cəlal Əliyevlə Mir Şahin arasındakı dava ədəbiyyatda və kinematoqrafda çox işlənmiş süjeti xatırladır bu, intim xidmət göstərən şəxslə müştəri arasında yaranan konfliktdir. Müxtəlif variasiyalrı var – intim xidmət göstərən şəxsəin haqqı ödənilmir; müştəri xidmətiun keyfiyyətindən narazılığını bildirir; intim xidmət göstərən şəxs müştərini “impotent” adlandırır…

M.Ə.

02.05. 2023, Samara