Архив | Октябрь 2018

  POL VERLEN. DON KİXOTA

verlain-19.gif

À Don Quichotte

Cəngavərdin, Don Kixot, sən həm böyük sərsəri,

Qara və kinli kütlə sənə nahaqdan gülür:

Şəhid kimi sən öldün, həyatın bir əsərdir,

Şahım, haqlı deyildi o yel dəyirmanları.

 

Yürü, yürü həmişə, müdafiən inamdır,
Sevdiyim əfsanəvi atının belində sən.
Söyüş ustası, yürü! – qanun unudanların,

Dünyada artıb sayı, çoxdur həmişəkindən.

 

Ura! biz də dalınca, ölməz şairlər yəni,
Saçı külək oynadır, çələng bəzəyir alnı,

Apar bizi fəthinə xəyal zirvələrinin.

 

 

Və tezliklə, nə qədər xəyanətlər olsa da,
Əbədi qar bürümüş kəlləsində küt əqlin,
Poeziya bayrağı dalğalanar qürurla.

 

Fransızcadan tərcümə

30.10. 2018

Samara

POL VERLEN. ŞARL BODLERƏ

verlen-pol.jpg

À Charles Baudelaire

Mən səni tanımırdım, sənə sevgim olmayıb,
Mən səni tanımıram, sənə sevgim lap azdır,

Ləkələnmiş adınla qəlbim qayğılanmayıb,

Sənin şahidlərinin olsaydım arasında,

 

 

Hər şey qalsın, bu, bağlı Ayaqlardır birinci,

Soyuq mıxlarla əvvəl, sonra hərisliyiylə,

Föhşlü qadınların – boyalanıblar necə!

Ehtiras alovlanır qızğın busələriylə!

 

 

Diz üstdə, duadasan, necə mən, necə bütün
Ac və təşnəli ruhlar durmadan gedər üzgün,
Arzu-ümidləriylə Qolqofa yetişələr.

 

Qolqof əsil, həqiqi, şübhələr də var onda

Rişxənd, göz-qaş və sənət, ağrı yol əzabından,

Necə? Günahlıyıq biz, ölməyimizə dəyər.

Fransızcadan tərcümə

29.10. 2018

Samara

TEOFİL QOTYE. DƏNİZDƏ QÜSSƏ

gautier_big-min

             Tristesse en mer

Göydə qağayılar oynaşar, süzər;
Ağ çapağanları coşan dəryanın,
Şahə qalxmadadır dalğalar üstdə,
Yellənir havada uzun yalları.

 

 

Günün gedən vaxtı; sısqa yağışsa,
Söndürür qürubun ocaqlarını.
Tüstü tüpürərək buxar gəmisi,
Gedir, dalınca da qurum qaralır.

 

 

Açıq səmadan da rəngim indi ağ,

Kömür diyarına yollanıram mən.

Suisid yurduna, dumanlı yurda,

 — Belə vaxtı seçər intihar edən.

 

Acgöz ehtirasım görünməz olur,
Düşərək ağaran acı girdaba.

Gəmi rəqs eləyir, sular burulur,

Artırır gücünü külək anbaan.

 

 

Ah, qəlbim necə də qayğılanıbdır,
Okean ah çəkir, sinəsi şişir.

Ümidsizlik onun canını sarır,

Məni başa düşən dostdur elə bil.

 

 

Qoy olsun – ağrısı ölən sevginin,

İtən ümidlərin, aldanışlarım,
Onlar atılsınlar zirvədən indi,

Girdabın bu dərin şırımlarına!

 

 

Məhv olun! Keçmişin iztirabları!

Dönmək adəti var onların, gəlib,

Qasnaq bağlayanda qəlb yaraları,
Yenə qanadırlar  qazıyıb, dəlib.

 

 

Get, yox ol, kabusu arzularımın,

Ölümcül peşmanlıq təcəssümləri,

Qanlı ürəyində yeddi qılınc var,
Ağır iztirablar anası kimi.

 

 

Hər fantom baş vurur suya və elə,

Çox çəkmir dalğayla əlbəyaxası.

Bir anın içində dalğa üstələr,
Hönkürtü qoparıb udar kabusu.

 

 

Həm miskin, həm nadir incilərdiniz.

Daşınmaz yükdünüz siz ürəyimdə,

Batın! Və elə ki, çatar qərqiniz,
Enərəm dənizin dibinə mən də.

 

 

 

Göyərər və şişər, tanınmaz hallı,
Dəli dalğalardan layla dinləyər,

Yaş qumu başımın altına alıb,

Körpə tək yataram səhərə qədər.

 

 

…Ancaq mantiyalı bir qadın indi,
Oturub körpünün bir tərəfində.
Cavandır bu qadın, məlahətlidir,
Birdən baxışını mənə döndərir.

 

 

Və Rəğbət onun bu baxışlarıyla,
Açır qollarını mənim dərdimə.

Elə bil bacıdır, sevgilidir ya,

Salam, mavi gözlər! Dəniz, gedirəm!

 

 

Göydə qağayılar oynaşar, süzər;
Ağ çapağanları coşan dəryanın,
Şahə qalxmadadır dalğalar üstdə,
Yellənir havada uzun yalları.

 

Fransızcadan tərcümə

27-29. 10. 2018

Samara

TEOFİL QOTYE. VENETSİYA KARNAVALI: SENTİMENTAL AY İŞIĞI

gautier_big-min

VENETSİYA KARNAVALI

  1. SENTİMENTAL AY İŞIĞI

Clair de lune sentimental,

 

Lidodan müqəddəs Marka yönələn,

Sevincli, divanə küy arasında,
Raket tək uclır qamma qəfildən,
Fəvvarə yönəlir elə bil aya.

 

 

Zarafat tonludur bu melodiya,

Yellə toqquşaraq dinər zəngləri.
Peşmanlıq, üzülən quş kimi ona,
Hərdən calaşdırır hönkürtüləri.

 

 

Uzaqda, nəğməli duman içində,

Az qala yuxu tək silinib gedən,

Qadın ki, sevirdim mən keçən ildə,

Görünür, qüssəli, ağuş yenə də.

 

 

Ürəyim yaş tökdü xatırlayaraq,
Aprel ayında biz necə meşədə,
Gəzib dolaşırdıq bənövşə tapaq,

Necə əllərimiz birləşirdi də.

 

 

 

Bir not skripkanın şantrelində,

Harmonika kimi əsib-titrəyər.

Uşaq səsidir bu, kövrək, incədir,
Gümüş bir ox kimi qəlbimi dələr.

 
Bu səs həm yanlışdır, zərifdir həm də,
Şirin, təkəbbürlü, amansız və sərt,

Soyuq və möhtəşəm, onu eşidən,

Ölümün özünü bilər səadət.

 

 

Suları hovuzu qidalandıran,
Taxtavan sayağı ürəyim mənim,

Göz yaşı axıdır, bu damlalardan,

Qanlı gölməçəyə bürünür sinəm.

 

Ah, bu Venetsiya karnavalının,
Köhnə havası şən, melanxolik həm.

Onda göz yaşıyla təbəssüm axır,
Ah, necə ağrıdır məni cazibən!
fransızcadan tərcümə

25-17. 10. 2018

Samara

CORAB

vodevil

Yeri: dükan

İştirakçılar: dükançı və alıcı, hər ikisi ahıl

 

Alıcı.(içəri girib öskürür) Sakaməleykim!

Dükançı. Ay salaməkeykim! Xoş görmüşük səni, qağa, qulluğunda olum!

Alıcı. Qulluq sahibi olasan. Corabın var?

Dükançı. Bu nə sözdür, ə? Necə yəni corabın var? Bu ayaqqabıları görürsən?

Alıcı. Görürəm, ay qağa, niyə görmürəm, kor deyiləm ha. Mən corab soruşdum.

Dükançı. Ə, corab nə sovxadır ki, o məndə tapılmaya?

Alıcı. Ə, sovxa niyə deyirsən coraba mən almamış…

Dükançı. Qağa, sənin şübhə etməyin məni yandırır ey! Başın haqqı, əgər bir gün eşidəsən ki, bazara qılça çəxıb, bil ki, mənim dükanımdadır. Gələrsən, peşkəş elərəm.

Alıcı. Ə, qılçanı neynirəm? Allaha şükür, özümünkülərə nə gəlib?

Dükançı. Allah qılçalarına qüvvət versin, qağa! Mən demədim ki, elə indi gəl al. Şeydir də, bilmirsən haçan gərək olur.

Alıcı. Qağa, sən məni lap dolaşdırdın. Mən səndən corab istədim…

Dükançı. Ə, corab nə matahdır ki, sən onu məndən istəyəsən. Götür ürəyin nə qədər istəyir. Qızırqanan kişi deyil.

Alıcı. Qağa, sənin bir çöpün də mənə lazım deyil.

Dükançı. Nə çöp, ə? Dükan sənə peşkəşdir, başın haqqı!

Alıcı. Ə, mənim alacağım bir cüt corabdır. Bu şoğərib üçün başa and içərlər?

Dükançı. Ə, istədiyimdən içirəm dana! Millətimsən, can-ciyərimsən. Səni görəndən ürəyim şan-şan olub ey!

Alıcı. Hörmətin artıq olsun!

Dükançı. Ə, bə nə bilmisən? İndi olmazdan bura bir erməni dığası gəlib çıxa, heç mən onun başına and içərəmmi?

Alıcı. Ə, ermənini niyə gətirib bura soxursan?

Dükançı. Ə, məsəl üçün deyirəm dana! Erməni burda nə qələt eləyir? İndi qəzadır, gəlib dükanıma baş soxsa, bilirsən mən ona neynərəm?

Alıcı. Neynərsən?

Dükançı. Ə, ecə neynərəm? O burdan sağ çıxmaz ki!

Alıcı. Yəni öldürərsən ermənini?

Dükançı. Necə öldürərsən, ə? Canını alaram!

Alıcı. Ağ eləmə, qağa, erməni öldürmək qoz qırmaq deyil.

Dükançı. Qağa, öldürməsəm də, ağzını cıraram. Buna yüz faiz arxayın ol.

Alıcı. Necə cırarsan, ey?

Dükançı. Kağız kimi, qağa. Gətirib qoyaram qulağının dibində.

Alıcı. Qağa, cırmağına bəlkə cırarsan, ey, ancaq sənə məlum olsun ki, Əlyof belə şeylərə protifdi.

Dükançı. Əlyof kimdi, ə? Mən Əlyof-zad tanımıram!

Alıcı. Necə Əlyofu tanımıram, ə? Heydər Əlyofu tanımırsan?

Dükançı. A kişi, əvvəldən adıynan deyəydin də. Əlyof nə çox. Neynək, qoy gəlsin o erməni bura. Başın haqqı, sağ çıxsa da, umsuq gedəcək mənim mağazamdan.

Alıcı. Qanmadım, qağa.

Dükançı. Yəni ki, mən mal satmayacam erməniyə. Çöpün özünü də.

Alıcı. Ə, pulunu verəcək dana. Niyə satmırsan?

Dükançı. Belə satmıram da, qağa! Bə qeyrətim yoxdu? Bə mən oğraşam? Bəlkə mən başıma şal bağlamışam? Başın haqqı, gətirib bütün erməni banglərinin pulunu, qızılını tökə bu dükana, bir ispiçkə də satmaram dığaya. Ə, nə şübhəli-şübhəli baxırsan? Bə inanmırsan?

Alıcı. Ə, niyə inanmıram, ə, kafir deyiləm ha.

Dükançı. Vallah, bu dükanın bi qara qəpik qiyməti yoxdu gözümdə. Həzrət Abbas haqqı, od vurub yandıram, ürəyim “uf” deməz.

Alıcı. Dükanı niyə yandırırsan, ə?

Dükançı. Ə, dükan mənimki deyil? İstərəm, yandıraram. İndi day Əliyof buna da protif çıxmayacaq ha!

Alıcı. Ə, Əlyofluq deyil ey. Hayıfdır dana. Min adamın bu dükandan ehtiyacı keçir. Biri elə mən. Bir cüt corabın məəttəliyəm.

Dükançı. Məəttəl niyə olursan, ə? Məttəl düşmənin olsun. Gör nə deyir ey…

Alıcı. Qağa, iş elə gətirib ki, bu gün ayaqqabıları yalın geymişəm. Ayaqlarım yaman narahatdır.

Dükançı. Ə, narahat niyə olursan? Otur dana! Otur bax burda. Otur ə, səndən artığı oturmayacaq ha.

Alıcı. Qağa, bir cüt corab…

Dükançı. Ə, corab nə zibildir onunçun qan qaraldasan. Dükan sənə peşkəşdir.

Alıcı. Qağa…

Dükançı. Ə, canım sənə qurbandı ey! Başın haqqı!

 

Mirzə ƏLİL

17. 09. 2001 Samara

TEOFİL QOTYE. VENETSİYA KARNAVALI: KARNAVAL

gautier_big-min

Carnaval

Baldır, Venetsiya dəyişib donu,

Ulduzlar bəzəyib tamam əynini.

Şəhər parıldayır, qaynayır, yanır,
Al-əlvan karnaval başlayır yenə.

 

 

Zənci maskasınıda Arlekin durur,

İlan tək min rənglə sayrışır əyni.

Fantastiq qeyzlə dalbadal vurur,

Kassandrı, dişinin girəvəsini.

 

 

Yellənir qolları qanad sayağı,

Pinqvindir, qayada sanki dayanıb.

Yarım not içindən bəyaz Pyero,

Başını bulayır, gözünü qıyır.

 

 

Filosofluq edir qəti basıyla,

Qızıb bolonyaılı doktorun ağzı,
Gəzir Polişinel qaşlı-qabaqlı,

Səkkizdəbir notdur burun əvəzi.

 

 

Əcayib bir səslə burnunu çəkən,

Trivelini o itələyərək,

Qaytarır Kolombin Skaramuşa,
Onun yelpicini ya əlcəyini.

 

Ucalır qəfildən bir kadinsiya,
Başlıqlı paltarda bir nəfər keçir.
Sətin kirpiklərin arxasındakı,

Məkrli baxışı gözlərin seçir.

 

 

Titrəyir gül kimi təmiz nəfəsdən.

Ah, krujevalı  nəfis ləçəyi,

Arpecio deyir: “Bilirəm  hökmən,

Odur, gizlətsə də onu örpəyi,

 

 

Və qorxunc maskanın altda olsa da,
Tanıdım şirəli al dodaqları,
İncə hülü tükü dodağın üstdə,

Və zərif boynunda xırdaca xalı.

Fransızcadan tərcümə

24-25. 10. 2018

Samara

TOP

26.10. 18.jpg

Nə aclıq var idi, nə müharibə,
Adamlar pis-yaxşı dolanırdılar.

Olmasa da ciddi sevgi-məhəbbət,
Uşaqlar bir ucdan yaranırdılar.

 

 

Pambığa gedərdi qız uşaqları,
Oğlanlar qoyuna, mala baxardı.

Hərdən məktəbə də baş vurardılar,

İçində tək-tükü dərs oxuyardı.

 

 

Onlar oyuna da həvəsliydilər,

Var oğlan oyunu, var qız oyunu.

Qaçıb oynamağa tələsirdilər,

Farağatlayaraq malı-qoyunu.

 

 

Oğlan oyununa gərək top ola,

Oyunda nə ləzzət, topu qovmasan?

Topsa qəhət idi kənddə o vaxtlar,

Atalar dəliydi gedib top alsın?

 

 

Top oynayan uşaq xarab olardı,

Soyuyub gedərdi qoyun-qaradan.

Həyətin çəpəri, şumu qalardı,
Top dəyib uşağı zəlil qoyardı.

 

 

Bir xəmir ürəkli çıxırdı hərdən,

(Onun, deyirdilər, başında iş var),

Oğluna ucuz top alıb verərdi,
Uşaqlar meydana qaçışardılar…

 

 

Yarı ayaqyalın, yarı çəkməli,
Nahar ötüşmüşdü, şam da yubandı.

Uşaqlar yerin bu süni peykini,

Dolandırırdılar başına kəndin…

 

Ömrü çox olmurdu bəxtəvərliyin,

Həyatda sevinc var, həyatda dərd var.

Həmin gün, ya sabah, ya da biri gün,
Bu top oyununa son qoyardılar.

 

 

Gələrdi bir ağlı başında ata,

Girərdi meydana, topu qapardı.

Bıçaq çıxarardı cibindən iti,

Topu kağız kimi cırıb atardı…

 

 

İkiyə bölünən, havası çıxan,
Top qalardı yerdə ölü quş kimi.

Uşaq damarında quruyardı qan,
Büküb bıçağını gedirdi kişi…

 

 

Orda həyətlərin barı da yoxdu.

Hamı yaz əkinçi, dilənçi qışda.

İnəklər qısırdı, qoyunlar qotur,
Uşaq da, böyük də ha çalışsa da.

 

 

Hamı ciddi idi, hamı da kinli,

Hamı gəzdirməsə cib bıçağı da.

Kənd, havası çıxmış yekə top kimi,
Sərilib qalmışdı Kür qırağında.

 

25-26. 10. 2018

Samara

TEOFİL QOTYE. VENETSİYA KARNAVALI: LAQUNLARDA

Sur les lagunes.

Tra la, tra la, tra la və tra la ler!

Kimə tanış deyil bu hava axı?

Analarımız da onu seviblər,
Həm şən, həm məzəli, həm də qəlb yaxan.

 
Bir vaxt Venetsiya karnavalında,
Kanallar üstündə oxunan hava.

Dəli bir küləyin qanadlarında,
Girib indi balet tamaşasına.

 

Xəyalən görürəm mavi sularda,

Həmişə bu hava çalınan zaman,

Qondol üzüb gedər parıldayaraq,
Skripka qoluna bənzər uzaqdan.

 

 

Onun xromatik qammalarında,

Mirvariylə dolu sinə nurlanır.

Gül-bəyaz bədənlə çıxır sulardan,
Adriatikalı Venera yenə.

 

 

Məbədlər ucaldı dalğalar üstdə.

Dalınca musiqi kəlmələrinin,

Onlar irilənir, ehtirasından,
Alışan qızların sinəsi kimi.

 

Qayıq yan alaraq məni düşürür,
Dolanır ciyəsi yaxın sütuna.
Qarşımda gül rəngli fasad görünür,

Mərmərdir pilləkən, həm də astana.

 

 

Bütün qondolları, saraylarıyla.
Maskaradlarıyla dənizin üstdə,
Məzəli anları, ağrılarıyla,

Bu havada dinən Venetsiyadır.

 

 

Titrək incə bir sim can verir təzə,
Bu qədim havaya piççikatoda.

Şəhəri vəsf edib bəxtəvər, gözəl,

Dahi fırçasıyla Kanatello da.
 

Fransızcadan tərcümə

23-24. 10. 2018

Samara

TEOFİL QOTYE. VENETSİYA KARNAVALI: KÜÇƏDƏ

gautier_big-min

Dans la rue.

Bir ariya var ki, qədim və məşhur,

Bütün skripkalar vizıldadırlar,

İtlər cin atına minib hürüşür,
Elə ki orqanda dinir ariya.

 

 

Yazılıb musiqi  qutularında

Repertuarlara ariya çoxdan.

Sarı bülbüllərə klassikadır,

Nənəm əzbər bilir uşaqlığından.

 

 

Pudralı pariklə dolu balları,

Bu havanı çalıb orkestr bəzər.

Qrizetlər, klerklər coşub tullanar,
Quşlar baş götürüb yuvadan gedər.

 

 

Mayaotu da var, doqquzdon da var.

Çardağın altında, sənin, meyxana.

İçkili nəqarat qulaq batırar,
Bazar günü, şərab su kimi axar.

 

 

Gah düşür, gah düşmür barmağı nota.

Gözü yaşlı zəlil faqot mələdir.

Hərdən mırıltıyla ona dəm tutur,
Ağzında pul qabı dayanan iti.

 

 

Və arıq, balaca gitaraçılar,
Nazik tartanlarda üşüsələr də,
Kafeşantanlarda yeyib-içənə,

Onu oxuyurlar qüssəli səslə.

 

 

Böyük və fantastik Paqaninisə,
Bir axşam ucuyla sanki qarmağın,

Özünün ilahi kamanəsinə,
Çəkib bənd elədi qədim havanı.

 

 
Köhnə naxışları hələ sönməyən,
Xalıya can verdi mahir əliylə.

Hamını bezdirmiş havada birdən,
Qızıl arabesklər oynadı yenə.

 

Fransızcadan tərcümə

22-13. 10. 2018

Samara

TEOFİL QOTYE. RONDALLA

gautier_big-min

Rondalla

İmperatriçəyə bənzəyən uşaq,

Görkəmdə göyərçin, baxışda şahin.

Balkonun altından durmaram uzaq,
Nə qədər çox ola mənə nifrətin.

 

 

Daşa ayağımı söykəyib orda,
Simlərdə gəzərəm, ağac çalaram.

Çırağın və çöhrən eyni zamanda,

Sənin pəncərənə işıq salınca.

 

 

Bircə gitara da qoymaram gələ

Serenada çala həndəvərimdə.

Məhəllən mənimdir, bil, indən belə,
Səni mən tərənnüm edə bilərəm.

 

 

Pəncərən önündə cürət eləyib,

Yaxş ya pis kuplet deyən manısın,

Səsi qulağına çatmamış hələ,

Mən qulaqlarını tutub kəsərəm.

 

 

Xəncərim dayanmır daha qınında,
Kimin al boyanmaq düşüb xətrinə?

Kim istər yaxası qızara qandan,

Narın giləsinə düyməsi dönə?

 

 

Öz qanım darıxır damarlarımda,

Qanın qaydasıdır oynamaq axı.

Qara bir gecədir, yağış bu yandan,

Qorxaqlar, qayıtmaq daha vaxtıdır!

 

 
Gedin, qırışmallar! Döşə döyənlər!

Gedin, plaşları çiyinə atıb.

Yoxsa üzünüzü yaxşıca bəzər,
Qanlı xaç çəkərək iti silahım.

 

 

Yollanıb getsinlər! Tək ya da birdən,

Qəti dayanmışam mənsə yerimdə.

Sənin şərəfinə kəsə bilərdim,
Burnunu kimin ki, qabaqda gedər.

 

 
Gedib-gəlməyinə bir əngəl olan,

Ağ ayaqlarını bulaya bilən,

Arxa yaxşı körpü slaram, inan,

Mən bu cavanların bədənlərindən!

 

 

Səni öz eşqimə inandırmağa,
Hazıram öldürəm kimi istəsən.

Çıxaram İblisin qabağına da,

Mənə mələfəni eləsən kəfən.

 

Sənin qapın kardır, pəncərənsə kor,

Gərək mənim səsim sənə yetişə.

Yaralı öküz tək nərələrim gur,

Oyanıb ətrafda itlər hürüşür.

 

Qapına bur mismar vur sən heç olmasa:

Ondan ürəyimi asa bilərəm.
Qəzəblə doludur, üzülüb daha,

Onu gəzdirirəm mən əbəs yerə.

 

Fransızcadan tərcümə

21-22. 10. 2018

Samara