Qasım bəy Zakirin orta məktəb dərsliyinə salınmış “şeir”lərindən biri də “Dedin, nə dedi” rədifli qoşmasıdır.
Qoşmanın birinci misralarından məlum olur ki, şair sevgilisinə “badi-səba”, yəni səhər küləyi ilə ismarış göndəribmiş, yəqin bir gün sonra və ya haçan səhər küləyi əsəndə ismarışının cavabını soruşur. Keçmişin aşiqləri üçün səhər küləyi indinin e-mail-i kimi bir şey imiş.
“Badi-səba, mənim dərdi-dilimi
Ol büti-zibayə dedin, nə dedi?”
Qasım bəy Zakir, Allah günahından keçsin, elə yazır ki, elə bil qarabağlı deyil, Məşhəddə ya Xorasanda boya-başa çatıb. “Büti-ziba” – yəqin ki, gözəl büt ya gözəl sənəmdir. Yəni Zakir sevgilisini bütə bənzədir. Bütlər haçan olublarsa, yəqin çox gözəl olublar.
“Ahü-naləm asimana yetdiyin
Gərdəni minayə dedin, nə dedi?”
Yəni mənim nalə və ahımın göylərə qalxdığını demisənmi…
İlahi, bu nə zülmdür biz Azərbaycan uşaqlarına eləyirik?
“Gərdəni mina” – yəni bədəni şirnayı kimi olan xanım? Bunu uşağa deyəsən? Çox vacibdir?
“Onun həsrətindən rəngi-alımın,
Döndüyün heyvayə dedin, nə dedi?”
Burda Qasım bəyin ustalığı, yəni sənətkarlığı fəvvarə vurur. Qasım bəy ona qədər mövcud olmamış izafət yaradır: “rəngi-al”. Əlbəttə, fars buna gülər, ancaq bizim uşaq nə bilir fars izafəti nədir, Qasım bəy qondaran izafət nə dərəcədə yöndəmsizdir. Yox, bizim uşaq buna gülə bilməz, gülsə, müəllim onun dədəsini polisə verər…
Belə çıxır ki, Qasım bəiyn rəngi al imiş, yəni qırmızı imiş, zalım gözələ vurulandan heyvaya dönüb, yəni saralıb.
Burdan nə nəticə çıxır? O nəticə çıxır ki, rəssamlar klassikimizin üzünü ya qırmızı ya da sarı rəngdə çəkməlidirlər. Belə deyil?
“Görsə idin, varmı məni bimarə,
Nüsxeyi-hüsnündə onun bir çarə”
Bu beyti başa düşməyə çalışan uşaq beyin qrıjası ala bilər, buna şübhə la bilməz. Burda anlaşılan nədir? Anlaşılan odur ki, şair bimardır, yəni yataq xəstəsidir (bəs səhər küləyi ilə necə danışır, bunun üçün çölə çıxmalıdır axı?). Yeldən soruşur ki, sən mənim yarımın üzündə mənim xəstəliyimin müaicəsini gördünmü…
“Dildə iztirabə, təndə buxarə,
Sərimdə sevdayə dedin, nə dedi?”
“Sərimdə” – yəni eşqim vurub başıma.. Bu qarabağlı inadla “baş” sözündən qaçır, “sər” işlədir. Niyə? Bu farspərəstliklə Qasım bəyin rus ordusuna girib İrana qarşı müharibədə iştirak etməsi necə bir araya sığır?
Və bimarda, yəni yataq xəstəsində nə eşq?
“Sərasər fələyin şəmsü mahına,
Tamam yer üzünün qibləgahına,
Zakirin əhvalın xublar şahına
Ağlaya-ağlaya dedin, nə dedi?”
Vallah, belə mətnlər uşaqları ruhi xəstələyə salar, yəni dəli elər. Müəllimləri demirəm, çünki müəllimlər arasında ağıllı adam az olar, ağıllılar da özlərini dəliliyə qoyurlar ki, bu dövrü, bu rejimi, bu proqramları, bu dərslikləri, nazirliyi və lap yuxarını yola versinlər…
“Fələyin şəmsü-mahı” – yəqin burda ayla günəş nəzərdə tutulur, Zakir inadla azərbaycanca danışmaqdan imtina edir.
“Yer üzünü qibləgahı”nın nə olduğunu və harda yerlərşdiuyini bilmirəm. Bunu təhsil naziri də bilməz…
“xublar şahı” – yəni gözəllərin şahı? Bəlkə gözəllər gözəli?
Və badi-səba, yəni səhər yeli bütün bu cəfəngiyyatı ağlaya-ağlaya deməliymiş…
İlahi, bizim günahımız nədir ki, onlarla cızmaqaraçıya “klassik” deməliyik və onların cızmaqaralarıyla niyə sərimizi xarab eləməliyik.
Sərimizi – yəni başımızı…Vallah, belə “şeir”ləri çox oxusan, elə başını itirərsən…
15. 09. 2025, Samara
xeyrulla xayal 