İndini deyə bilmərəm, qabaqlar müəllim, xüsusən özü ya fənni sevilməyən müəllim xəstələnəndə uşaqlar sevinirdilər. Müəllimin xəstələnmək xəbərini şagirdlər “Ura! Dərs olmayacaq!” sədası ilə qarşılayırdılar. Bəzi müəllimlərin ölüm xəbəri əsl bayram olardı. Yəqin mənə də, haqlı olaraq, uzun sürən ağır xəstəlik və hətta ölüm arzulayıblar..
Ancaq bir məsələ də var: uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə yaxşı ilə pisin fərqini dəqiq görə bilmirik, prioritetləri müəyyənləşdirə bilmirik, yəni vacib olanı vacib olmayan və hətta gərəksiz sayırıq.Və səhv elədiyimizi başa düşəndə gec olur…
Reqlamentləşdirilmiş, standartlaşdırılmış təhsil prosesi müəyyən yaşda başa çatsa da, maariflənmə prosesi əslində ömür boyu gedir. Praktik tələblər və ehtiyaclar bizi yeni biliklər qazanmağa vadar edir. Yeni biliklər qazanmaq istəyi qismən də insan təbiətinə xas maraqcıllıqdan doğur.
Ayrı-ayrı adamlar kiçik yaşlarından başlayaraq necə dərs oxuyub maariflənirsə, millətlər də bütövlükdə bir-birini öyrədir ya bir-birindən öyrənirlər. Cəbri, həndəsəni tədrs edən müəllimi əslində yunan alimlərinin rolunu oynayan aktyora da bənzətmək olar. Fizika, kimya dərslərində müəllim yunan, alman, ingilis, fransız alimlərinin rolunu ifa edir.
Nəinki dərsliklərimizə, hətta geydiyimiz paltara, işlətdiyimiz elektron avadanlığına, kommunikasiya vasitələrinə, gigiyenik vasitələrə göz gəzdirsək, görərik ki, bizi məhz qərb bu cür abıra salıb. Kimsə bütün bunlardan imtina etmək istəyirmi? Edə bilərmi?
Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakultəsinin birinci kursunda Qədim Azərbaycan ədəbiyyatı keçilir. Yəni bir il bu qədim ədəbiyyata sərf olunur, hərçənd öyrənilən müəlliflərin hamısı farsdilli şairlərdir. Kimin təxəllüsü “Təbsizi”dirsə, “Azərbaycan şairi” damğasını basıblar. Mən o bir ili itirilmiş sayıram, ilk növbədə ona görə ki, bütün əsərlərini farsca yazmış, əsərlərində bizə aid heç bir milli-etnik əlamət olmayan müəlliflərin niyə Azərbaycan şairi adlandırıldığını başa düşə bilmirəm. Axı fars şairi Təbrizdə doğulduğu kimi, Gəncədə də, hətta Salyanda da doğula bilərdi. Çünki 10-11-ci əsrlərdə bu əraizlərdə şeir yazılan bir dil olib – fars dili. Və əgər 10-11-ci əsrlərdə Təbriz farsdilli şəhər deyildisə, niyə əli qələm tutan farsca yazırdı?
O ilin hədər sayılmağının ikinci səbəbi də var. Bu, farsdilli şairlərin tədris olunmağı, ancaq fars dilinin tədris edilməməyidir. Nizamini milli şair sayan ölkədə gərək fars dili ikinci dil kimi öyrənilə. Azərbaycanda isə, indi deyə bilmərən, fars dilini yalnız şərqşünaslıq fakultəsində beş-on nəfər öyrənirdi. Azərbaycan dili və ədəbiyyatı ixtisası üzrə oxuyanlar cəmi bir semestrdə fars dili keçirdilər, yəni yalnız hərfləri öyrənirdilər. Öyrənidilər deyəndə ki, hərfləri də tək-tük tələbə öyrənirdi…
İndi Nizami ilə bizim aramızdakı uçurumu görürsünüz? “Leyli və Məcnun”u fars dilini bilməyən Səməd Vurğun “tərcümə” edib. Yəni fars dilini bilənlər poemanın sətri tərcüməsini yaradıblar, o da şeirə çevirib. Səməd Vurğunun özünün necə yazdığını biləndə, Nizaminin başına nə oyun gətirdiyini təsəvvür etmək olar…
Nizaminin bizim üçün qiyməti milli şair olmağında deyil, çüni o, milli şair deyil, onun qiyməti müəllimliyindədir. Yəni bizim əsl milli şairlərimiz olan Nəsimini və Füzulini Nizaminin şagirdləri saymaq olar. Yəni qüdrətli fars klassik poeziyasını günəş saysaq, bizim klassik poeziya onun ətrafındakı planetlərdən biridir.
Və belədirsə, niyə farsları bizim millətə söydürürlər? Mən cənubluları demirəm, onların farslarla öz haqq-hesabı var. Mən özümüzküləri nəzərdə tuturam. Niyə dilini bilmədiyi Nizamini milli fəxr sayan adam Nizamini ana dilində oxuyan milləti söyür? Bu, şagirdlərin müəllimi təhqir etməsi deyilmi?
Gülməli budur ki, özünə türk, boz qurd, ala canavar və s. deyən insan sonra başlayır “dəlöy-dəlöy, ay dad-bidad” deyə-deyə fars muğamı oxumağa, sonra durub “Dolya vorovskaya”nı oynayır…
Farsın inkarı, farsın ləğvi nadanın, cahilin həyatını yüngülləşdirir. Fars “ləğv olunubsa”, fars dilini bilməmək, Furdovsini, Camini, Xəyyamı, Hafizi bilməmək ayıb deyil.
Müəllim ölüb! İndi sinifdə istəyirsən mayallaq aş, istəyirsən partaları çevir. Kefdir!
Ancaq Nizami Azərbaycan şairidir. Bilmirik nə yazıb, ancaq bizimdir!
Farslardan sonra növbə fransızlara çatdı. Yəni müəllimlərdən biri də öldü. Ura! Əslində Fransa, fransız mədəniyyəti ölməyib, ancaq İlham Əliyev bu ölkənin ölüm arayışını yazıb. Bacara bilsəydi, İlham Əliyev bütün fransız mədəniyyətini, bütün fransız tarixini həbs edib Kürdəxanı türməsində qapayardı. Bacara bilmir. Ancaq Fransanı, fransız mədəniyyətini cinayətkar elan edib qiyabi hökm də çıxarır.
Fransız müəllimi də öldü. Cahillərin, nadanların, kəmsavadların kefidir. Bundan sonra heç kim onları Balzakı, Hüqonu, Zolyanı, Bodleri, Kamyunu, Sartrı oxumamaqda, Delib, Bize, Sen-Sans kim bəstəkarları, Mane, Mone, Renuar kimi rəssamları tanımadıqlarına görə qınaya bilməz. İndi bunlar əmindirlər ki, dünya kinemaqoqrafını Lümyer qardaşları yaratmayıb, dünya kinematoqrafı “Yeddi oğul istərəm” filmi ilə Azərbaycanda yaranıb…
Nə Blez Paskal olub, nə Lui Paster olub…
İndi də rus müəllimi ağır xəstələndi və bəlkə də öldü. Ura!
İndi gərək biz Rusiya ordusunun zabiti Mirzə Fətəlinin də irsini ləğv edək. Rus təhsilinin yetirmələri olan Üzeyir Hacıbəyovun, Müslim Maqomayevin, Cəlil Məmmədquluzadənin, Süleyman Sani Axundovun, Cəfər Cabbarlının irsini də. Bu sahədə artıq xeyli iş görülüb. Rus, yəhudi alimlərinin yaratdığı Akademiya naxçıvanlı mafiozun başçılıq etdiyi yavaxanaya dönüb. Kinomuzun, teatrımızın səviyyəsini nəzərə alsaq, görərik ki, Rus müəllimi ya çoxdan xəstədir, ya çoxdan qovulub, ya da ölüb…
Zurnaçı Kamran Həsənli və ya özünü Opra Uinfri kimi görən camışabənzər arvad Aygün Muradxanlı qara camaatı rus kulturundan uzaq olmağa çağırırlar. Rus kulturu, yəni rus mədəniyyəti – səviyyədir, standartdır. Səviyyələri aşağı olanlar rus mədəniyyətinin fonunda narahatlıq keçirirlər. Rus mədəniyyəti ləğv olunanda bunların səviyyəsisizliyi olur standart. Yəni zurnaçı Kamran Həsənli olur standart. Yuxularında özünü Opra Uinfri kimi förən Aygün Muradxanlı olur intellektual standart.
Fars müəllimi öldü, fransız müəllimi qovuldu, rus müəllimi azarladı.
Ura! Dərslərimiz boş keçəcək. Partalrı çevirib sinifdə mayallaq aşmaq vaxtıdır…
Mirzə Əlil
14. 02. 2024, Samara
xeyrulla xayal 