Füzulinin bir qəzəli belə bitir:

Gər dersə Füzuli ki, gözəllərdə vəfa var,
Aldanma ki, şair sözü, əlbəttə, yalandır”.

Şair sözü həmişə yalandırmı? Söhbət subyektiv mülahizə ya iddiadan gedirsə, onun yanlış olduğunu ya müəyyən sitüasiya ilə şərtləndiyini sübut etməyə çalışmaq olar. “Gözəllərin vəfalılığı”və eyni dərəcədə “vəfasızlığı” barədə mülahizə ya iddia subyektivdir və onların əksi də nə mütləq yalan, nə mütləq həqiqətdir, çünki şəxsi rəy, qənaət, mülahizə və ya subyektiv iddiadır.

Ancaq subyektivlik hərcmərclik, məntiqi xaos deyil. Şeirdə subyektiv yaşantıların, müşahidələrin və mülahizələrin ifadəsində məntiqi bağlılıq və ardıcıllıq olmalıdır.

İndi Bəxtiyar Vahabzadənin bir qoşmasına baxaq. Bu qoşma keçən əsrdə 60-cı illərin sonunda ya 70-ci illərin əvvəlində Baba Mirzəyev (sonralar – Mahmudoğlu) tərəfindən segah üstündə oxunandan sonra geniş tanındı.

“”Sən getdin, elə bil dünya boşaldı”

Bu, aydındır.

“Yaz da köçüb getdi, yeri boş qaldı…”

Yaz gedəndən sonra yeri boş qalır ya yay gəlir?

“Bahar ürəyimi sənsiz qış aldı”.

Yuxarıda demişdi ki, yazın yeri boş qalıb. İndi məlum olur ki, yazın yerini qış alıb.

“Eşqimi aparıb sən getdin demək…”

Sevgililər ayrılıblar. Qız (yəqin Bəxtiyarın sevgilisi kişi olmaz) gedib, eşqini də aparıb.

Eşqi necə aparırlar? Gedən pal-paltarını aparır, qızıl-gümüşünü aparır.

Sondakı “demək” sözünə baxın. Bu, misranı doldurmaq üşündür. Müstəntiq protokolunu xatırladır. “Vətəndaş, demək saat səkkiz radələrində sevgini götürüb getdin…”.

“Eşqsiz bir dünya nəyimə gərək”.

Əgər sevgi aparılıbsa, sevgi gedibsə, nə ah-zardır. Aşiqlər ah-zarı ona görə edirlər ki, sevgili gedir, sevgi qalır…

“Soyuq daşa döndü o gündən ürək…”

Ürəyi “soyuq daşa” dönmüş adam sevgi şeiri yazmaz. Yazanda belə cəfəngiyyat alınır.

Oxucu gözləyir ki, burda təpə, dağ, düz olmalıdır Çünki Bəxtiyar Vahabzadə Səməd Vurğunun şəyirdidir, təpəsiz , dağsız, düzsüz keçinə bilməz.

Doğrudur, burda dağ yoxdur, ancaq təpə və düz var.

“Birimiz təpəyik, birimiz düzük”.

Hansı təpədir, hansı düz?

“Həmişə ayrıyıq, gecə-gündüzük”.

Niyə həmişə? Sevgili təzəlikcə getməyib?

Üstünün qaşıyla tanınır üzük,
Əgər üzük yoxsa,qaşı neylərəm?

Burda, ruslar demişkən, şeytan özü qıçını sındırar. Gəlin görək nə başa düşürük.

Kim üzükdür, kim qaşdır?

“Əgər üzük yoxsa..” Deməli, qız (biz qərara gəldik ki, şairin sevgilisi çox güman ki, kişi eyil, qadındır) üzükdür, çünki gedən odur. Qaş qalıb. Bəs qaşa bənzədilən nədir? Bəxtiyarın özü? Sevgisi? Axı sevgi aparılıb! Ürək də daşa dönüb!

Qıç sındırmaq nədir, baş da sındırsan, bir şey başa düşmək mümkün deyil!

«Niyə yaşayıram mən niyə sənsiz…”

Ritorik sualdır!. Ncə niyə yaşayıram? Bəs «Leninlə söhbət» poemasını kim yazıb bir ətək pul alacaq?

“Nə yerə baxaram,nə göyə sənsiz”.

Bəs hara baxır? Gözübağlı gəzir?

Mən ki kor olmuşam hər şeyə sənsiz
Kor gözün üstündə qaşı neylərəm?”

Bu qaş məsələsi ilə Bəxtityar vurub gözü çıxarır. Şərq poeziyasında aşiq gözündən, ürəyindən, canından keçir. Ancaq qaş? Deyək ki, aşiq heç nəyə baxmaq istəmədiyinə görə gözlərinin üstündəki qaşları qırxdırır…

Qaşıqırxıq Bəxtiyar Vahabzadəni gözünüzün qabağına gətirin…

Doğrudan da şagirdlərin öz müəllimlərini ötüb keçməyi var. Cəfəngiyat yazıb oxucunun başını qafiyələrlə qatmaqda Bəxtiyar Vahabzadə Səməd Vurğunu keçməsə də, ona çatıb..

Rəhmətlik Baba Mirzəyev nə oxuduğunu başa düşürdümü?

Dünən müğənninin bir videosuna baxdım. Oxumamışdan əvvəl nitq söyləyirdi. “Bəşər xəlqinin bir strukturu var…”

Dalına qulaq asmadm. Çünki başımın tükləri biz-biz oldu.

Qaşımın da…

15. 02. 2024 Samara