Архив | 04.07.2024

ROBERT BERNS. ÖTƏN MAY BİR ADAXLI…

Robert Burns

1.

Ötən may bir adaxlı gəldi bizim düzənə,

“Dəli tək sevir məni” deyərək içdi and da.

Söylədim “zəhləm gedir kişilərdən” mən ona:

Lənət şeytana, niyə axı mənə inandı,

Niyə, lənət şeytana, mənə axı inandı!

2.

Qara gözlərimdəki oxlardan söz açaraq,

And içdi  sevgi dərdi üzüb öldürər onu.

Dedim ki, ölür ölsün, bir ayrısıyçın ancaq

Tanrı, keç günahımdan, yalan deyirdim bunu,

Tanrı qoy bağışlasın, yalan deyirdim bunu.

3.

Dedi təsərrüfatı var səliqəli, qaydalı,

Hazırdır toy eləyə lap elə günü sabah.

Mənsə gizlətdim məni bunlar maraqlandırır,

Düşündüm hərçənd çətin ondan yaxşısı gəlsin,

Ancaq düşündüm çətin ondan yaxşısı gəlsin.

4.

İndi görün nə oldu! İki həftə keçmədən,

(Şeytanın iştirakı olub bu işdə hökmən!)

Əmiqızım Besslə o, ara düzəltdi birdən.

Nənə, gör ona necə nifrət eləyirəm mən –

Əmim qızına necə nifrət eləyirəm mən!

5.

Sığallanıb yaxşıca gələn həftəsə ancaq,

Getdim mən Dlaqanroka, mal-heyvan bazarına.

Vəfasız sevgilimi  gördüm mən ora çatcaq,

Canıma yanğı düşdü orda baxanda ona,

Ruh görürdüm elə bil baxan zaman mən ona.

6.

Sol çiynim üstdən ancaq saldım ona mən nəzər,

Qonşular deməsinlər üzlüyəm, utanmazam.

Adaxlı sıçrayırdı, içkili adam sayaq.

And içdi ki, təkcə mən qəlbi istəyən qızam.

And-aman etdi tək mən qəlbi istəyən qızam.

7.

Əmiqızımdan sual verdim ədəblə ona,

Açılıbmı, nəhayət, dedim, kar qulaqları,

Ayaqqabı tapırmı əyri ayaqlarına?

İlahi, dizi üstdə, o necə də yalvarir –

Düşərək disi üstdə, ah, necə də yalvarır!

8.

Tanrıya and verdi ki, ona ərə gedim mən,

Onu öldürəcəyəm, yoxsa salıb azara;

Qurtarmaq xatirinə zavallını ölümdən,
Gərək ona gedəm mən lap elə günü sabah —

Ona getməliyəmlap elə günü sabah!

1795

ingiliscədən tərcümə

04.07. 2024, Samara

++++++++++++

ROBERT BURNS

Last May A Braw Wooer

1.
Last May a braw wooer cam down the lang glen,
And sair wi’ his love he did deave me.
I said there was naething I hated like men:
The deuce gae wi’ him to believe me, believe me —
The deuce gae wi’ him to believe me!
Читать далее

VAHİDİN GÜLMƏLİ QƏZƏLLƏRİ: BİLMƏK OLMUR CANAN KİŞİDİR YA ARVAD…

Əliağa Vahid

Bu qəzəli müxtəlif müğənnilərin ifasında uşaqlıqdan dönə-dönə eşitmişəm və yəqin ki, bir neçə dəfə ağlamışam da. İndi bu qəzəli oxuduqca məni elə gülmək tutur ki, öz-özümdən xəcalət çəkirəm – gülmək mənim harama yaraşır?…

“Narazıyam ey gül, mənə imdad eləsən də”

Deməli, sevgilisi aşiqə “imdad” edir, ancaq aşiq narazıdır. Nədən?

İkinci misraya baxaq:
“Naşad eləyən könlümü dilşad eləsən də”.

“Naşad eləyən könlüm” – bunu başa düşən var? Yəqin demək istəyib ki, “naşad etdiyin könlümü”, ancaq misraya sığışdıra bilməyib, keçib basməmmədiyə.

“Sındırmısan, əl vurma, sınıq könlümə zalım.”

Könülə, üstəlik onun sınığına necə əl vurmaq olar? Xalq ifadəsi “könlümə dəymə”dir, əl vurmaq ya vurmamaq maddi olan şeyə deyilə bilər, könül haqqında yox.

“Öz səhvinə bir gün peşiman olacaqsan”

“Gül”ün nə səhvi olub?

“Vəslin həvəsi indi başımdan necə çıxsın?”

Bayaq deyirdi ki, “narazıyam”, “könlümə əl vurma”, indi “vəsl həvəsi”ndən danışır. Vəsl – yəni görüşüb zad eləmək. Buna həvəs başda olmaz, ayrı yerlərdə olar…
“Zülfündə əsirəm, əgər azad eləsən də”

Bu zülf nə yaman şey imiş… Bəlkə “zülf” o dövrün efvemizmidir, əslində şair tamam başqa bir şeyi nəzərdə tutur? Zülfdən ötrü bu qədər həngamə? Yəni bu zülf başın tük örtüyü deyilmi?

“Sən bir mələk olsan da, inanmaz sənə könlüm”

Könül sındırılıbsa, yəni disfunksional olubsa, hardan inanar?


“Bülbül kimi yüz naləvü-fəryad eləsən də”.

Mən bütün vahidsevərlərin diqqətini bu misraya yönəltmək istəyirəm. Burda şair sevgilisini kimə və ya nəyə bənzədir? Bəli,  bülbülə! Qəzəl isə “ey gül” müraciətiylə başlanmışdı. İndi niyə gül dönüb bülbül oldu?

Yox, deyəsən, Məşədi İbad demişkən, canan kişi çıxıb. Özünüz baxın:

“Öz yarına bax, başqa gözəllər səni sevməz”

Bunu, əlbəttə, kişi cinsindən olan şəxsə demək olar.

Ancaq beytin ikinci misrasında kişi yenə arvada çevrilir:
“Şəxsən özünü huri-pərizad eləsən də.”

Son beyt:

“Əğyarə satıb Vahidə yadlar kimi baxma”

Elə belə də olmalıydı, yar əğyarın qoluna girib getməliydi, Məşədi İbad demişkən, “eyş etməyə”. Ancaq Vahid də “qoçuları buraya yığacaqmı”? Yox:
“Yaddan o, çıxarmaz sən onu yad, eləsən də.”

Ah, yaxşı ki, bizim aşiqlər xoşqeyrtdirlər, yoxsa Azərbaycan poeziyasının hər misrasından qan damcılardı…

04. 07. 2024, Samara 

VAHİDİN GÜLMƏLİ QƏZƏLLƏRİ: «SƏN ƏGƏR OLMASAN, EY GÜL…»

Əliağa Vahid

“Sən əgər olmasan, ey gül, mənə canan kim olar?

O xumar gözlərinə valehü heyran kim olar?”

Gəlin bu beytə diqqətlə baxaq, toy arağından dumanlanmış başını yellədib “bəh-bəh” deyənlərə tay olmayaq.

“Sən əgər olmasan…”

Şair deyən kimi təsəvvür edək ki, “ey gül” yoxdur.

“O xular gözlərinə…”

Şair demişdi ki, “sən olmasan…” Canan yoxdursa, onun “xumar gözləri” hardan ola bilər? Bu, mənə “qalar iki buynuzun” misrasını xatırladır. Canan yoxdur, iki xumar gözü qalıb. Şair də yoxdur, “o xumar gözlərə” “valehü-heyran” tapılmır….

Vahid adətən cananın gözlərinə və zülfünə vurulur. Özü də “qarə” zülfünə. Yəqin qəzəlxanın vaxtında Bakıda qondarma blondlar olmayıb.

“Qarə zülf…” Qara yox. Qarə…

İndi baxın, növbəti beytdə yenə ziddiyət, dolaşıqlıq var.

“Sevir aləm səni bir gözlərinin xatirinə”.

Yadınızda saxladınız? Aləm o gözəli “bir (şair “təkcə”, bircə” demək istəyib, ancaq misraya sığışdıra bilməyib) gözlərinin xatirinə” sevir.

Sonra:

“Yoxsa tək zülfün üçün bunca pərişan kim olar?”

Belə çıxır ki, aləm o xanımın zülfünü də sevir. İkinci misra birincini yalana çıxarır.

“Gir gülüstanə sevinsin, oxusun bülbüllər”.

Deyək ki, gülüstan – güllükdür, çoxlu gül bitən ya da yetişdirilən yerdir. Şair xanımı ora dəvət edir ki, bülbüllər onu görüb oxusunlar.

İndiyəcən güllükdə, gül üstündə bülbül görən olub? Bülbül ağac başında olar, məsələn, söyüd ağacının.

Sonrakı misra cəfəngdir.

“Gül bahar mövsimi görsənməsə, xəndan kim olar?”

“Mövsüm görünməsə?”

Xəndan – qönçə deyil? Necə yəni “xəndan kim olar”?

Sonrakı beytin birinci misrasına baxaq:

“İncidib salma nəzərdən düşən aşiqlərini”

Bu misranın sintaksisi bərbaddır, şair demək istədiyini düzgün qrammatik formada ifadə edə bilməyib. Burda “düşən” sözü artıqdır. Belə olmalıdır: “Aşiqlərini incidib nəzərdən salma”. “Düşən” sözü misra doldurmaq misraya soxuşdurulub və nəticədə fəlakət yaranıb.

“Zövqi-vəslinlə əgər mən də fəğan eyləməsəm,

Hüsnünün gülşəninə bülbüli-nalan kim olar?”

Yuxarıda demişdi ki, xanım güllüyə çıxan kimi bülbüllər oxuyacaq, yəni otuz-qırx, bəlkə daha çox kişi özündən çıxıb, mart pişiyinə dönəcək. İndi deyir “mən olmasam…

“Çox demişlər sənə, cövr eyləmə biçarələrə”.

Başa düşdünüz? Bu xanım çoxlu kişiyə “cövr eləyir”, xanıma tövsiyə edirlər ki (kim təvsiyə edir?), cövr eləməsin…

“Danabaş”da Kərbəlayı Cəfərin xırda oğlu uşaq soruşmaq istəyirsən: “Pəs neyləsin? “Biçarələrin” hamısı ilə dilxoşluq eləsin? Pəs xalq deməzmi ki, bu xanım pozğundur?”

Sonda xanm da, gül də, bülbül də, biçarələr də yaddan çıxır. Əliağa Vahid yüksək təvazökarlıq hissi ilə özündən danışır:

“Ölməmişkən, gözəlim, Vahidə qiymət verir el…”

Qiymət verirdi ya göy beşlik? Qırmızı onluq? “El” istedadlı şairi öz səviyyəsinə endirib ona belə cəfəng qəzəllər yazdırırdı…

“O da getsə, vətənə, xəlqə qəzəlxan kim olar?”

A kişi, niyə ürəyini sıxırdın? Səndən sonra qəzəlxan nə qədər desən…

At ilxısı…

Və sair…

03.07. 2024, Samara