“BİZİM YERDƏDİR” şeirini Vahid, çox güman ki, Oktyabr inqilabının növbəti ildönümünə həsr edib. Məsələ burasındadır ki, 25 oktyabr 1917-ci ildə baş vermiş bolşevik çevrilişi təqvim islahatından sonra noyabrın yeddisinə düşürdü. 7 Noyabr – SSRİ-də ən hörmətli bayram idi, hərbi paradıın özü Brejnevə qədər 9 mayda yox, 7 noyabrda keçirilirdi.
Xalq şairləri, akademik şairlər, aşıqlar, qəzəlxanlar hökmən bu bayrama şeirlər həsr edirdilər. Hələ sentyabrdan manıslar əllərini bir-birinə sürtüb pul gözləyirdilər, bu, bir növ lotuların Məşədi İbadın toyuna hazırlaşmağı kimi olurdu.
Bəli, Əliağa Vahid də bayrama hazırlıq görərək bir aşıq qoşması yazır, özü də aşığa müraciətlə.
“Ay aşıq, söhbət aç güldən, çiçəkdən,
Çəmənlər zinəti bizim yerdədir.”
Vahiddən soruşan olsaydı ki, “çəmənlər zinəti” nədir, çətin ki, cavab verə biləydi. Uzağı deyərdi ki, gözünüz elə məni görür, hamı belə yazır…
Bəli, hamı elə yazırdı…
“Baharın ləzzəti bizim yerdədir.”
Ayrı ölkələrdə baharın ləzzəti olmayıb, ləzzət ancaq SSRi-də
olub… Xüsusən adamlar qarınlarını quşəppəyi ilə, zəncəfillə, əvələklə doyduranda…
“Çal, oxu şur ilə çoban-bayatı,
Sazında təriflə bu şən həyatı.”
Çobanbayatı sazda çalınır ya tütəkdə?
“Elimdən, arxamdan, qəm uzaqlaşır,
Zövqümüz, nəşəmiz həddindən aşır.”
Əlbəttə, yaxşı vuranların, yaxşı çəkənlərin nəşəsi həddən aşmalıydı, Vahid bunu öz təcrübəsindən bilirdi…
“Xalqımız fərəhlə gülüb, oynaşır”
Yaxşı, deyək ki, xalqın gülməyini təsəvvür etdik. Bəs oynaşmağını necə təsəvvür edək?
Sonra Səməd Vurğun sayağı basməmmədi gəlir.
“Sazın, kamançanın, qarmonun, tarm,
Oxuyub-çalanm, gülün, baharın.”
Adama deyərlər bir qram vicdanın olsun. Sadalanan sözlər, həmcins üzvlər arasında məna oxşarlığı olmalıdır.”Oxuyub-çalan”la gülün, baharın nə yaxınlığı var? Xalqı saymırsan, özünə bir hörmət qoy…
Sonra gələn bənd çox aktualdır. Diqqət, diqqət! Axtunq! Axtunq! Söhbət uşaqpulundan gedir!
“Nə tarixlərdə var, nə başqa dildə,
Çoxuşaqlı qadın varmı bir eldə
Hökumətdən alsın bir min hər ildə?”
Bu bəndi iş tapa bilməyən, ancaq ildə bir uşaq dünyaya gətirən atalara çatdırın! Eşitsələr, oxusalar, gedib yığılarlar prezident administrasiyasının qabağına ki, biz də o mindən istəyirik.
Şeirin neçənci ildə yazıldığı məlum deyil, ona görə deyə bilmərəm ki, çoxuşaqlı ananın aldığı “min” necə min imiş…
Sonrakı bənddən güman etmək olar ki, otuzuncu illərdir, faşistlər Almaniyada hakimiyyətə gəlib, ancaq hələ müharibə başlamayıb.
“Faşistin zülmünə dünyalar baxır”
Necə misradır? Bunu ikinci sinif şagirdi yazmayıb, adlı-sanlı peşəkar, Əməkdar incəsənət xadimi yazıb. Ədəbiyyatı bu dldə olan xalqın mədəni səviyəsi harda olmalıdır?
“Analar bağrına süngülər taxır.”
Kim taxır süngünü? Faşistlər ya faşistlərin zülmünə baxanlar?
Sonra qəzəlxan və qoşmaçı əsas mövzuya qayıdır.
“7 noyabrdan aldıq ilhamı
Dünya yoxsulları sevinir hamı,
Fəhlə hökuməti bizim yerdədir.”
Aha! Dünya yoxsulları sevinir! Yoxsuldurlarsa, niyə və nəyə sevinirlər? Başları xarabdır? Bəs fəhlə hökuməti niyə SSRİ xalqını varlı eləmirdi?
“Bir çox bayramları gördüksə əgər,
Bugünkü bayrammız hamsma dəyər!”
Bu misraları yazanın yazı savadı olub?
“Silinsin dünyadan boş həngamələr”
“Boş həngamələr” nədir?
“Yazılsm rəhbərə təbriknamələr”
Aha! Stalinə təbriknamələr göndərmək istəyir. Səməd Vurğunu qabaqlamaq fikri var. Ay qabaqladın ha… Səməd Vurğun noyabrın şeirini fevralda yazıb hazır eləyirdi…
“Dünyalar cənnəti bizim yerdədir.”
Burda mənim yadıma… Oruell düşür. Ağ – qaradır, yalan – düzdür, cəhənnəm – cənnətdir…
Otuzuncu illər…37, 38…
Mirzə ƏLİL
18. 07. 2024, Samara
P.S. Baxdım İnternetdə, 1937-39-cu illərdə min rubla bir radioqəbuledici almaq olardı. Kişi kostyumunun qiyməti: 400 — 1, 2 min və s.
xeyrulla xayal 