BU MİLLƏTİN DƏRDİ-SƏRİ

“Nəhrləri döndər belə haqqa sarı”

Kim döndərsin? Necə yəni “belə haqqa”? Haqqın eləsi ya beləsi olur?
«Haqq qapısın açmır, atam, haqq açarı.»

Bu, sözü gəvələyib çürüyünü çıxarmaqdır. Qapı da, açar da “haqq”dırsa, niyə açar qapını açmasın?

“Atam”… Ramiz Rözşəndə “atam” balalayıb: “atam balası”…
“İmanınla, gümanınla haqqa sarın”

Kim sarınmalıdır haqqa? Haqq qapısı açılmırsa, necə sarınsın?

Bəndlər bu misra ilə tamamlanır:
Bu millətin dərdi-səri min şaxəli.

Yəni “bu millətin” (Məmməd Araz özü “bu” millətdən deyil, xalis naxçıvanlıdır) başının ağrısının min budağı var. Diaqnoz aydındır?
“Hökmü bircə: yüz niyyətin, min niyyətin,
Asan yolla asan yola çıxmaq çətin;”

Birinci misranı başa düşmədim. İkinci misra Leonid İliç Brejnevin müdrik sözlərinə bənzəyir. Brejnev, məsələn, deyirdi: “İqtisadiyyat iqtisadi olmalıdır”. Axı Məmməd Araz Pitsunda kurortunda Brejnevlə çox qonşuluq edib. Atalar deyib “atı atın yanına bağlasan…”
“Sayğısı çox, qayğısı çox bu millətin”.

Başa düşdünüz nəyimiz çoxdur? Mən başa düşmədim…
“Tanrım, məni tuş eləmə satqına, tuş”

Məmməd Arazın yan-yörəsi alçaqlarla, çaqqallarla, nakişilərlə, xainlərlə, satqınlarla doludur. Əlacı qalıb Allaha.
“O, milləti şöhrətinə girov qoymuş”.

O – kimdir? O satqının adı var?
“Heç görmədim qan tökəni qannan doymuş”

Hara doyur? Öyrəşikli olub… Məsələn, götürək Məmməd Arazın kürəkəni Aqil Abbası. Deputatlıqdan doyurmu? Aldığı ətək-ətək pullar xalqın qanı deyilmi?

“Özü hakim, özü dustaq öz içində”

Özü dustaq” – bunu başa düşmək olar. Ancaq özü haqdan hakim oldu? Desəydin millətin məhkəməsi yoxdur, dilinə yara düşərdi?
“Qızıl sözü itir lilli söz içində;
Milyonları sel ağzında, toz içində…”

A kişi, qızılın, milyonların yerini konkret deyəydin də, niyə eyhamla danışırsan…

Sonra yenə xalq şairinin dəliliyi tutur:
“Gözgörəti taxtdan salır əyri düzü,
Əyri qələm, əyri fikir, əyri düzüm”.

Kimdi dəli, mənəm dəli…
“Bu düzlükdə düzlük özü əydi düzü…”

Rəhmətlik “bu millətlə” doyunca məzələnib. Bəlkə indi də məzələnir…

“Bu, beləcə içimizdən gələn səsdi”

Bu – nə?
“Bu, beləcə yolumuza çıxan dərsdi”

Dərsin yola çıxmağı necə olur?
“Düşmən əli əlimizlə bizi kəsdi”

Can…
“Dağ Aranda, Aran dağda olan yerdə”

Qoqolun “dəli”si deyəndir: yer  ayın belinə minir.
“Baş gödəndən aşağıda olan yerdə…”

Bu bəndi mərhimun kürəkəni Aqil Abbas tamamlayıb, deyib, “bu millətə” soğan əkdirmək lazımdır…

Mirzə Əlil

28. 07. 2024, Samara