”Dil açanda ilk dəfə «ana» söyləyirik biz”

Bu iddianın doğru olub-olub olmadığını hərə öz təcrübəsi ilə təsdiq edə bilər: ilk dəfə hansı sözü söyləmisiniz?
«Ana dili» adlanır bizim ilk dərsliyimiz.”

Bu, doğru deyil. İlk dərsliyimiz “Ana dili” yox, “Əlifba” adlanır. Mənim vaxtımda beləydi…
Sonra cəfəng sadalamar gılir:

“Bu dil bizim ruhumuz, eşqimiz, canımızdır”

Səməd Vurğunu xatırlatmırmı? “Bəşərin vicdanı, eşqi, ürəyi…” Səməd Vurğun bunu kommunist partiyası haqqında deyirdi. Yəqin Səməd Vurğunun şagirdi bu şeiri partiya hörmətdən düşəndən sonra yazıb.
“Bu dil bir-birimizlə əhdi-peymanımızdır”.

İnsafla deyin: dil necə “əhdi-peyman” ola bilər. Şəxsən mənim fikrimcə bizim dilimizdə yalan doğrudan min dəfə çox danışılır və yazılır.

Hansı dildə bizim dildəki qədər qarğışlar edilir?

Hansı dildə bizim dildəki qədər söyüş var?

Polis vətəndaşla “əhd-peyman”la danışır?

Məhkəmələrimiz “əhd-peymanlı” hökm çıxarır?

Mən hələ prezidentimizi demirəm, çünki o nə danışdığını bilmir…

Sonra:

“əcdadlarımızın bizə miras verdiyi…”

Miras – verilmir, dünyadan getmiş şəxs heç nə verə bilməz, qoyub gedə bilər. Ədəbiyyat akademiki özü dildən zəif olub…

“Qoruyub, nəsillərə biz də hədiyyə verək”

İrs oldu hədiyyə?

Ürəyimə dammışdı ki, şair dağa çıxacaq. Səməd Vurğun məktəbidir: Gah o dağdan, gah bu dağdan… Deyən olmayıb ki, a kişi, o dağ hansıdır, bu dağ hansıdır…

“Bizim uca dağların sonsuz əzəmətindən”

Azərbaycanın dağları, əlbəttə, ucadır. Başqa dağlar, yəqin ki, gödəkdir…

Akademik şair başlayır sadalamağa, çox şey sadalayır, elə bil mağazaya mal yığır, ya mal buraxır:

Bu torpaqdan, bu yerdən( torpaqla yerin fərqi nədir), elin bağrından (!?), çayların hiddətindən, güllərin rənglərindən, yanıqlı nəğmələrdən, Mil düzündən, Muğanın sonsuz genişliyindən…

Yox, hələ bitməyib.

“Ağsaçlı babaların əqlindən, kamalından,

(əql, kamal!)
Düşmən üstünə cuman o Qıratın nalından
Qopan səsdən yarandın.
Sən xalqımın aldığı ilk nəfəsdən yarandın.”

Başa düşdünüz? Yəni bu sadalanan şeylərin (türkün məsəli) hamısından Azərbaycan dili yaranıb…

“Qıratın nalından qopan səsdən…”

Özü də «o Qıratın». Neçə Qırat olub? Heca çatışmayıb, «o»-ni soxuşdurub…

Tfu…

Dilimizdəki sözlərin 60-70 faiszi alınmadır. Bəs onlar nədən yaranıb? Qıratın yəhərindən, cilovundan?

«Xalqımın aldığı ilk nəfəs» nədir, ay müsürmannar?  Bunu yazan dəlidir ya xalqı dəli sayır?

Bu akademik şair bu şeirdə Azərbaycan dili haqqıında nə dedi? Heç nə, ancaq batırıb-buladı. Belə cəfəng, qeyri-poetik, qeyri-estetik mətnlə dilimizi kiməsə sevdirmək olar? Dili gözəl şeir sevdirə bilər.

“Doğdu günəş, doldu cahan nur ilə,
Cütçü sürür tarlada cüt şur ilə…”

Sabir heç vaxt dilimizi alverçi bazarda malını tərifləyən kimi tərifləməyib. Sabir  elə mətnlər yaradıb ki, oxuyanda dilimizə vurulursan.

“Sanma əzdikcə fələk bizləri viranlıq olur.
Un təmənnası ilə buğda dəyirmanlıq olur!”

Belə!

Yoxsa nə bilim Qıratın nalı, yalı, quyruğu…

Mən bu şeirin müəllifinə “Ana dili”ndən heç “üç” də verməzdim…

X.X.

11. 04. 2025, Samara