Архив | 20.08.2025

ŞİRİN SƏSLƏR: ƏŞRƏF BƏDƏLOV EDİNBURQA GEDİR…

Ərəbqardaşbəyli. Şiralı Bədəlovun həyəti. Talvarın altında xeyli adam var. Qohum-qonşu Şiralı və Rübabə Bədəlovların nəvəsi Əşrəfin Edinburq universitetinə qəbul olunması münasibətilə gözaydınlığına gəlib.

HÜSNİYYƏ: Bağda püssə, gözün aydın.  Şiralı, gözüüz aydın. İsmayılın canıyçın, eşidib o ğədə söönmüşəm ki. Ancağ billəm inanmıyassan

ŞİRALI: Nöş inanmıram aaz?

HÜSNİYYƏ: Xəsyətü billəm də. Urbaba, gözün aydın. Nəvün Əmerkiyə gedir, day bizi bəyənmərsən.

RÜBABƏ (gülür): Bıy, bı dəli olub ey. Nöş bəyəmmirəm aaz? Nəvəm Amerkiya girmiyib, ayrı yerə girib.

HÜSNİYYƏ: İndi gizzəd. Gözüm dəyəcəy? Zəhləm qaçır də xasyətünnən. Nöş gizzədirsən? Ədə, Şiralı, nəvün Əmerkiyə girmiyib?

ŞİRALI: Yo, Amerka döör. Amerkaan yanındadı. Aralarından Kür kimi su axır.

HÜSNİYYƏ. Gəə mən diyən olır də. Sağ-salamat oxuısın.

RAZİYYƏ: Şiralı, Əşrəf Xeyrulla olan yerə gedir?

ŞİRALI: Nə Xeyrulla aaz? Xeyrulla bırda döör bə.

RAZİYYƏ: Bırda hardıydı, ay Şiralı. On ildi üzün görmürüy.

ŞİRALI: Özü gəlmir də. Başı qarışıb kefə. Əşrəf uzağa gedir. Əşrəf gedən yer Şotlandıyadı.

RAZİYYƏ: Sağ-salamat oxusun gəlsin. Xeyrulla gəlmədi (ağlayır)

BAĞDA XALA: Aaz, nöş ağladun? Şiralı, Yavər diyir Əşrəf gedən yerdə kişilər arvad tumanı giyir. Düz diyir?

ŞİRALI: Yavəri də qoyasan bəzəsin. Yox hamam eliyir. Arvad tumanı nədi?

BAĞDA XALA: Ədə Yavər, dimürdün?

YAVƏR: Giyillər. Televizorda görkəzillər. Əməlli-başdı arvad tumanı.

KAİNAT: Əmi, kilt şotlandların qədim geyimidir, indi bayramlarda giyillər.

YAVƏR: Bayramda ya hər nə. Tələbələrə də giydirillər məcburi. Əşrəfə dimişəm bi-iki dəs də biziyçin alıb göndərsin. Mal qabağına gedəndə giyərüy. Onsuz da bu kümət bizi arvada döndərib.

ŞİRALI: Ağız büzənimiz öyün içindiymiş. Hələ çox söz çıxacağ. Bə arvaddar orda nə giyillər?

YAVƏR. Arvaddar heç nə giymillər.

ŞİRALI: Sən day ağ elədün, səə sözüm yoxdı.

ALIHÜSEYN: Şiralı, Yavər zarafat eliyir də, xəsyətin bilmirsən? Şiralı, yadundadı, məə də xaricə göndərirdilər.

ŞİRALI: İndi eşidirəm. Haçan?

ALIHÜSEYN: Ağronomluğı qutaranda, lələ caa, qardaş caa.

ŞİRALI: Bə mən nöş bilmirəm? Bi yerdə quratmamuşuğ?

ALIHÜSEYN: Şiralı, lələ caa, məə tapşırdılar ki, heç kimə dimiyim. Sekretni bi şey idi.

ŞİRALI: Bə nöş gedmədün?

AlIHÜSEYN: Dədəm qoymadı. Didi xarijdə pozularsan.

ŞİRALI: Sən dədüün sözünə baxdun?

ALIHÜSEYN: Baxdım də. Üşşəxaam da didi gedsün səə gözzəmiyəcəm…

ŞİRALI: Diyirsən də, Alseyn, qalmışam məətəl.

HÜSNİYYƏ: Alseyn, Şiralı münkirdi ey, baş qoşma. İsmayılın, Namidin canıyçın, Şiralınlnın işi-gücü elə adam incidməydi. Uşağın xətrinə gəlmişəm, üzünnən zəhləm qaçır.

BAĞDA XALA: Aza, o sənən zarafa eliyir, sən də coşursan. Səən xətrüü çox issiyir Şiralı.

HÜSNİYYƏ: Ay Bağda bacı, mıın issəməyi belənçiydisə, gör issəməsiydi nə təər olardı…

SEYFULLA: Şiralı, diyirəm bərkə bizzə yığışıb gedəy xaricə?

ŞİRALI: Gedməy hasatdı? Xaricə bizi bıraxıllar gedəy? Lap elə bıraxsınnar, sən Zenfiraan qorxısınnan heç kəddən qırağa çıxammirsan.

SEYFULLA: Şiralı, öz aduu məə qoyma. Mən arvaddan qorxan dörəm.

ŞİRALI. Boy, mən səə didim arvaddan qorxursan?

SEYFULLA: Dimədün, ancağ eyham vırdun.

PİRALI: Şiralı, sən bu eyhamları yığışdır. Özün boyda nəvələrün var. Afser nəvün var.

ŞİRALI: Bıy, mıın ürəyi dolıymış ki.

ABBASQULI: Şiralı, mən saba səər tezzən bırığa gedəcəm. Şamun gec olacağsa, mən gedim öydə yiyim.

ŞİRALI: Hara gedirsən? İndi yiməy çəkiləcəy, arağımız da var.

ABBASQULU: Arağ dicəyin bırda içən kimdi ki…

 

20. 08. 2025, Samara

MƏN ÜZÜMÜ TUTURAM ALLAHŞÜKÜR PAŞAZADƏYƏ, ELZA SEYİDCAHANA: «İÇİNİN İÇİ» NƏDİR?

Şair Məmməd İsmayıl ölüb.

Mən hələ Azərbaycanda yaşayan vaxtlar, yəni ən azı qırx beş -əlli il əvvəl Məmməd İsmayılın şeirlərii oxumuşdum, hətta bir kitabçasını almışdım da. Bəyənirdimmi? Yox. Əlbəttə, mən demirəm ki, Məmməd İsmayıl yaxşı şair olmayıb. Mən deyirəm ki, onun şeirləri mənim xoşuma gəlməyib. İndi görürəm ki, Azərbaycanda Məmməd İsmayılın şeirlərini bəyənməyən adam yox imiş. Bütün millət Məmməd İsmayıl poeziyasının vurğunu imiş. Cəmil Həsənli (Bəkir Nəbiyevin varisi) Məmməd İsmayıl barədə xatirələrini yazıb. Mərhum qəbrə qoyulmamış Cəmil müəllim xatirələrini xalqa təqdim edib. Yəqin Məmməd İsmayıl sağ ikən yazırmış, professor hadisəyə əsaslı hazırlaşıb. Bizim tayımız deyil, alim adamdır, bilir ki, hamı gec-tez öləcək…

Məmməd İsmayıldan yazanların hər biri, əlbəttə, onun şeirlərindən sitat gətirir. Mən də bu sitatları acgözlüklə oxuyuram. İstəyirəm başa düşəm ki, problem nədədir. Bəlkə problem şeirdə deyil, məndədir. Yəni Allah mənə verməyib. Yəni Allah məni sənət, poeziya duyumundan mağmın eləyib. Yəni mən bir növ intellektual və ya estetik əliləm. Yəqin Azərbaycanda olsaydım, hökumət mənə əlillik kəsərdi. Azərbaycanın çox yaxşı hökuməti var…

Məmməd İsmayılın qürbətlə, vətənlə bağlı şeirlərini sitatlayanlar çoxdur.Bu mənim üçün çox maraqlıdır. Çünki mən özüm də qürbətdə yaşayıram. Əlbəttə, mənim qürbətim Məmməd İsmayılın qürbətinə tay olmaz: Rusiya hara, Türkiyə hara… Mən Türkiyə qürbətinə bir həftə dözməzdim, bilmirəm Məmməd İsmayılı necə dözüb. Yəni şeirlə başını qarışdırıb….

İndi mən bu sitatları oxuyuram ki, Məmməd İsmayılla özüm arasındakı bu anlaşılmazlığı aradan qaldırım, yəni imana gəlim, qoşulum gözəl millətimə, mən də olum on milyondan biri. Lap axırıncısı da olsam…

Şeirə baxaq:

“…Gedərsən, məchula yol gedər gedən…”

Başa düşdünüz? Mən – yox. Yəqin Türkiyə qürbətinə məchul deyir. Rusiya qürbəti məchul-zad deyil. Yüz faiz məlumdur…

“Qürbət, bir açılmaz sirdən başlayar.”

Başa düşdünüz? Mən – yox. Adam qürbətə gedirsə, burda nə sirr? Məsələn, Cəmil Həsənli gedir Britaniyaya, ABŞ-a. Gedir ki, arxivdə işləsin. Bu yaxınlarda London arxivində Bəxtiyar Vahabzadənin bir ərizəsini tapıb. Bəxtiyar müəllim ərz edir ki, ona Kürdəmir ezamiyyəti versinlər… Yox, bu, gülməli məsələdir, qalsım sonraya. İndi ümumxalq matəmidir. Ciddi şeylərdən danışaq.

“Burnunun ucunu göynədən vətən

Yadına düşdüyü yerdən başlayar.”

Deyək ki, Vətən mənim yadıma düşüb Kalmıkiyanı keçəndə. Ya Volqoqradda. Ya elə burda, Samarada. Vətən — başlayacaq? Yaxşı, əvvəl burun göynəyir, sonra vətən yada düşür və ya əvvəl vətən yada düşür, sonra andıra qalmış burun göynəməyə başlayır? (Qoqol yadınızdadır? Bir alman burnunu kəsib atmaq istəyirdi. Ülgüclə, deyirdi təngə gətirib  burnu onu)…

Dalına (şeirin dalına) baxaq.

“Gedərsən, vətənin qalar vətəndə”

Vətən vətəndə qalar? Bunu başa düşən varsa, ürəyimizi üzməsin, desin. Mən bütün yapçılara, ASAN xidmətə, sərhəd və gömrük xidmətinə müraciət edirəm: “vətən vətəndə qalar” nə deməkdir? Yəni Kür Kürdə qalar, Xəzər Xəzərdə qalar, Binəqədi Binəqədidə qalar?

“İçinin içində köz vətən olar.”

Yenə millətə, Qafqaz müzəlmanları idarəsinə. Şəxsən Allahşükür Paşazadəyə və Elza Seyidcana müraciət edirəm: için içi nədir? Burda ayıb bir şey yoxdur ki? Bunu uşaqlar oxuya bilərdmi?

Müsibətdir, vallah…

“Dərdinə, sərinə vətənsən   sən də…”

Mən üzümü tuturam naxçıvanlı akademiklərə, çünki başqa akademiklərə etibar elmirəm: dərd, sər həmcins üzv ola bilərmi? Dərd – dərddir, ağrıdır, “sər” isə “baş”dır, “dərd-sər” baş bəlası, baş ağrısıdır, bu fars izafətini iki yerə ayırıb həmcins üzv kimi sadalamaq cahillikdir, Milli Məclisdəki 200-dən çox başın hamısına and olsun!

“Qürbətdə sənə də söz, vətən olar.

Özü heç, sözünü unutma, vətən”

Bu beytdə aləm qarışıb. Bilmirsən mübtəda hardadır, xitab hardadır, “öz” kimdir, “söz” kimindir, kin nəyi unutmamalıdır…

Yox, bir ləzgi lətifəsində deyildiyi kimi, “bigenmedim”…

Allah rəhmət eləsin şairi.

Allah bu canfəşanlıq eləyənlərin dilinə, ağzına möhür vursun, barmaqlarını iki-üç günlük iflic eləsin ki, bu cəfəngiyatı aləmə yaymasınlar, özləri diqqətlə oxusunlar….

 

Mirzə Əlil

20. 08. 2025, Samara