Aşıq Ələsgəri Aşıqlar Birliyində təsəvvür edirsiniz? Gəlin təsəvvür edək. Aşıq Ələsgər Aşıqlar birliyinin üzvüdür, birliyə üzvlük haqqı verir, birlik də ona Stalin köynəyi, Allahşükür papağı… Günlərin bir günü akademik Məhərrəm Qasımlı Aşıq Ələsgəri çağırtdırır birliyə, Aşıq Ələsgər girir rəhbərin kabinetinə, təzim edib soruşur:
— Nə mıəsələdir, qadan alım?
— Ələsgər, mən səni birlikdən çıxarıram.
— Niyə çıxarırsan, ağren alım?
— Sən sazı qılçalarının arasından keçirmisən.
— Ay ağademiy, hansı qurumsaq onu sənə deyib?
— Ələsgər, mənim təhlükəsizlik xidmətim var, hər toyda üç-dörd adamım oturur…
Və s.
Dal gərdənə tökülübdür hörmələr,
Qızıl kəmər incə beli bürmələr,
Atlas köynək üstdə qızıl düymələr,
Düzülübdür yaxasına Pərimin…
Yeddi qata işləyən bu misraların müəllifi Abbas Tufarqanlınını Məhərrəm Qasımlının kənd təsərrüfatı nazirliyi kimi idarə olunan birliuyində təsəvvür etmək mümkündürmü?
Sovet hakimiyyətinin “xalq aşığı” proyekti öz missiyasını həyata keçirdi. Saz çala bilməyən, söz qoşa bilməyən onlarla, yüzlərlə aşıq toy yola verməkdən çox ideoloji iş aparırdılar, xalqda bəd zövq yaradır, onun əxlaq və mənəviyyatını pozurdular. “Aşıq” proyekti güclü bir yalan industriyası yaradırdı: Pənahın, Şakirin adından “şeir” qoşanlar, melodiya qondaranlar, onların səslərini yazanlar, səfərlərini təşkil edənlər…
Hər qarış torpaqdan bərəkət yağır,
Oğlun məhsul yığır qızın süd sağır
Bunu aşıq Şakir üçün hansı aferist yazıb? Mən Azərbaycanda yaşayan vaxtlar “Kəndimz” mahnısı hər həftə radio ilə səslənirdi.
Bərəkət torpaqdan yağar ya göydən?
Yəni guya belə əmək bölgüsü vardı – oğlan məhsul yığırdı, qız süd sağırdı? Hanı o qurumsaq, bunu yazanı deyirəm, qaldırın onu yatdığı yerdən, tüpürək gözünün içinə.
50-ci illərdə azərbaycanlı qızın, arvadın topuğacan zımrığa bataraq mal sağmağında tərifli, şairanə nə var? 50-ci, 60-cı, elə lap 70-ci illərin kənd fermaları hünər meydan deyildi, işgəncə məkanı idi.
Sovet hökuməti vaxtaşırı bu sağıcılardan birini, yəqin ki, adamı olanı ya da gözəgəlimlisini, qəhrəmana çevirir, döşünə orden taxırdı.
Döşünə orden taxılan sağcı bir də malın altına girərdimi? Bu sağıcı ordn alan kimi olurdu rayon partiya komitəsinin plenum üzvü, deputat. Ondan daha zımrıq iyi yox, “Krasnaya Moskva” ətri gəlirdi…
Salyanlı mərhum feldşer Məhərrəm qonşuda televizora baxır. Xəbər verirlər ki, hansı sağacıyasa orden verilib. Feldşer Məhərrəm yarm litr vurandan sonra həyata tənqidi baxırdı və sosializm gerçəkliyinin qüsurlarına gözü açılırd, əsl dissidentə çevrilirdi. Mərhum ətrafına baxaraq deyir: “Balam, arvadın qaydasıdır mal sağmaq, buna görə nə orden?…”
“Zimistanın dönür yaza kəndimiz”.
Şakirin vətəni Kürdəmirdə qışa “zimistan” deyirlər…
“Saz götürüb dastan yazım hüsnünə…”
Dastan yazmaq istəyən saz götürər ya qələm? Üstəlik Şakir də Pənah kimi sazı ancaq zınqıldada bilir…
“Güllü yaylaqların, meyvə bağların,
Hər şeydən əzizdir bizə kəndimiz…”
Kürdəmirdə güllü yaylaqlar? Cəhənnəm kimi yanan yerdə? Bəlkə qışlaqlar? Salyan kəndləri, məsələn, gədəbəylilər, kəlbəcərlilər üçün qışlaq idi, sürüləri vaqonlarda gətirib boşaldırdılar Salyan stansiyasına, ordan da aparırdılar örüşlərə. dağlılar yazacan bizim kəndlərdə qalırdılar.
İyirimi il ya da daha əvvəl Tümen-Bakı qatarıyla Azərbaycana gedirdim.Kürdəmirdli orta yaşlı bir arvadla qonşu idik. Salyanlı olduğumu bilb istidən söz saldı və mənə güclü arqumentlərlə sübut elədi ki, Kürdəmir Salyandan min qat istidir. “Ədə nə Salyan, yanırıq, tüstümüz çıxır, İmam Hüseyn haqqı..”
Arvad deyirdi ki, sünnü olsalar da, imamları sayırlar…
Arvadın gözəl metaforik nitq var idi, təəssüf edirəm ki, onun danışığındakı gözlənilməz və hətta sarsıdıcı bənzətmələrin yalnız biri yadımda qalıb. Arvadın kiminləsə, deyəsən, gəliniylə sözü olmuşdu. Dedirdi ki, “incidim” Belə deyirdi: “Qəlbim eşşək qanqalı kimi sınıb axı!”
Vallah, bu arvad bədii dildən Səməd Vurğuna dərs deyə bilərdi…
Kürdəmirli aşıq Şakir isə oxuyur:
“Çəkirsən ağ günə, neçə yol, cığır…”.
Yaxşı, deyək ki, kürdəmirlilər ağ günə yol çəkirlər. Yaxşı, yol çəkilirsə, cığır niyə çəkilir, hə?
Bu, ölməz misra İlham Əliyevin jol proyektini xatırlatdı. Məlumdur ki, yol məsələsində İlham Əliyev heç kimə ümid olmir, nə parlamentə, nə hökumətə, nə yerli orqanlara etibar edir. Hər kəndin yoluna özü pul ayırır. Yolun pulunu saxlayır cibində, harda yol yoxsa, bir dəstə pul çıxarıb verir etibar elədiyi adamlara. Etibar elədiyi aamlar isə ya yol əvəzinə cığır çəkirlər, ya da heç nə çəkmirlər…
Bunlar ayrı şeydir, mən siyasətə qarışmıram. Siyasətə qarışanın lap… Mən aşıq sənətindən yazırzm.
Hə, Şakirin adından yazılmış “Kəndimiz” qoşmasına fikir verin, You Tube-da qulaq asın. Görərsiniz ki, o, dilyllə, üslubuyla Pənahın adından yazılan “şeirlər”lə eynidir. Yən “xalq aşığı” proyekti yalan industriyası ilə bərtabər mafioz korporasiya da yaradır ki, o da bu siyasi proyektin söz və musiqi kontentini qayırıb düzəldir…
(ardı var)
09.09. 2023, Samara
xeyrulla xayal 