Архив тегов | Azərbaycan
XALQ ARTİSTLƏRİ VƏ XALQ AŞİQLƏRİ
Təxminən il yarım əvvəl abunəçisi olduğum kabel teviziyasındakı kanallardan hansınınsa yerini günlərin bir günü – bəlkə də inanmayacaqsınız – Azərbaycan telekanalı ATV tutdu. Gözlərimə inanmırdım, nitqim qurumuşdu, elə bil iyirmi beş il qabaq itkin düşmüş, başının əldə olduğuna daha gümanın gəlmədiyi əzizin qəfildən gəlib qapını açır girir içəri. Əlbəttə, sən əzizinin tapılmağına sevinməlisən, bu əzizsə bir gündədir ki, sevinə bilmirsən. Ancaq gələni qapıdan qovmazlar ki…
Səhər kabel operatorunun prospektinə baxıb gördüm ki, Azərbaycan kanalı sınaq reıimində yayınlanır.
Sınaq rejimi altı-yeddi ay davam elədi…
Nikbinlə bədbinin fərqi barədə lətifə var. Bədbin deyir ki, bundan pis ola bilməz. Nikbin deyir ki, ola bilər, ola bilər…
Mən də ATV kanalını görənədək güman edirdim ki, Rusiyanın əyləncə və yarıməyləncə kanallarından pisi ola bilməz. Varmış…
Yemə, içmə, xətti-xalına… Bir neçə gün dalbadal saatlarla baxırdım. Təəssürümü yalnız Füzuli şeriylə ifadə edə bilərəm: ”Heyrət ey büt…”
Yox, bu yazının mövzusu ATV deyil, sağlıq olsun, ATV-dən ayrıca.
İlk günlər, saatlarla baxanda, halbahal olurdum, ekranın o üzündəki adamların, demək olar ki, heç birini tanımırdım, içimdə elə hiss yaranırdı ki, elə bil mən Azərbaycan televiziyasına ayrı ölkədən yox, ayrı dünyadanbaxıram. Bizim o dünya dediymiz yerdən…
“Möhtərəm xalq artistimiz…” Ölkədə nə qədər xalq artisti olarmış! Hələ əməkdar artistləri demirəm…
Lenini, adı xeyrə çəkilsin, mavzoleydən çıxarıb torpağa tapşırmaq barədə təklif açıq şəkildə ilk dəfə 1989-cu ildə “Vzqlyad” proqramında səsləndi. Proqram efirə gecədən xeyli keçmiş çıxırdı və jurnalist Mukusevlə söhbət edən görkəmli teatr və kino rejissoru Mark Zaxarov dedi ki, ölkədə çox şeyin vaxtı çatıb, o cümlədən “canlıların ən canlısını” dəfn etməyin. Güman etmək olar ki, bu sözləri eşidən saf əqidəli bolşeviklərin neçəsi üç gündən sonra torpağa tapşırıldı, hərçənd Lenin indiyəcəm mavzoleydədir…
SSRİ televiziyasının xəstəxanada yatan o vaxtki rəisi az qalmışdı ölə — kişini elə palatadan çıxarıb aparmışdılar Mərkəzi Komitəyə…
Bu insidentdən iki nəfər heç bir ziyan çəkmədi: Lenin və Zaxarov. İkisi də öz yerindədir. Yeltsin vaxtı Zaxarov öz təklifinə qayıda bilərdi, Putin dövründə -yox. Putinin nə cavab verəcəyini cənab Zaxarov yaxşı təsəvvür edir: ”Mark Anatolyeviç, kimisə harasa köçürmək barədə təklif edən adam gərək əvvəl özündən soruşa: mən şəxsən öz yerimdəyəmmi?”
Heçlikdən çıxmış Putin qurşaqdan aşağı zərbələrlə opponentlərini susdurmağı sevir…
Qorbaçov yenidənqurmanı elan edəndən sonra burnu yaxşı iy bilən və tələm-tələsik liberal cərgələrə qoşulanlar o vaxt çox təkliflər edirdilər. Məsələn, bütün fəxri adların ləğv edilməsini. Deyirdilər ki, dünya bizə gülür, heç yerdə belə şey yoxdur. ABŞ-ın xalq artisi Madonna, əməkdar artist Şvartseneger – təsəvvür edirsiniz?
Bir çukça lətifəsi var. Çukçalarda kartof əmələ gəlmir, çünki səhər əkdiklərini axşam çıxarıb yeyirlər – acıyırlar…
Rusiya elitası ona görə liberal dəyərlərə xəyanət edib padşahın ətəyindən yapışır ki, qarnı acıyır. Xüsusən teatr himayəyə möhtac sənətdir, bu himayə ya dövlət, ya da xüsusi biznes tərəfindən göstərilə bilər. Rusiyada bütün biznes olmasa da, bütün biznesmenlər dövlət nəzarəti altındadır. Kimin yeri teatrdadır, kimin yeri mavzoleydə, kimin yeri türmədədir – bunu Putin bilir. Dövlət, yəni Kreml nəzarətindən çıxmaq istəyən Xodorkovskinin yeri türmədir.
Azad biznes olmadan ölkədə rəqabətli siyasi həyat mümkün olmadığı kimi, repertuar teatrlarının, kino studiyalarının, orkestrlərin mövcudluğu da mümkün deyil. Loyallar qalır, loyal olmayanlar qırılır.
Rusiyada Putin dövründə iki zümrə fantastik sürətlə artır: məmurlar və fəxri ad sahibləri. Hər iki zümrə rejimin dayağıdır.
Zaxarov nəinki öz adından imtina etmədi, o hətta qızı, ortabab artist Aleksandra Zaxarova üçün də xalq artisti adı aldırdı.
Qorbaçov dövründə fəxri adları homerik gülüşlə lağa qoyan Oleq Tabakovun özündən iki dəfə cavan arvadı da xalq artistidir.
Cənab Putinin rütbəsi polkovnik olsa da, öz zövqləri praporşik səviyyəsindədir. Sevdiyi müğənni kabak mahnılarının ifaçısı Rastorquyevdir. O, nəinki xalq artisti, hətta mədəniyyət üzrə prezidentin müşaviridir…
ATV kanalında gördüklərimə görə güman edə bilərəm ki, Azərbycanda fəxri adlarıın verilməyi prezidentə olan məhəbbətdən asılıdır: lap çox sevənlər xalq yazıçısı ya xalq artisti, sadəcə çox sevənlər əməkdar artist, gücü çatandan sevənlər əməkdar mədəniyyət işçisi olurlar. Xalq yazıçısı Anarın “Dantenin yubileyi” əsərində deyildiyi kimi, xüsusi mühasiblər gündə kimin neçə dəfə “möhtərəm prezident” dediyini sayır və fəxri adlar idarəsinə məlumat verirlər…
Əslində prezidenti sevənlərə “xalq aşiqi”, “əməkdar aşiq” adları vermək daha düzgün olardı. Eşq gücündən beyinləri xarab olanların yeri isə dəlixanadır.
Deyəsən xalq şairi Səlimxan Yaqubun belə şeri var: ”Qəfil gəldin, qəfil getdin…” ATV də Samaraya qəfil gəldiyi kimi qəfil getdi. Əvvəl-axır bu olmalıydı. Mənim operatorumun adı “Divan TV”-dir. Divan — çox ölkələrdə mebeldir – oturursan, yatırsan, dirsəklənib televizora baxırsan. Azərbaycanda hələlik divan — polisdir, dəyənəkdir, Bayıl ya Qaradağ türməsidir…
Allah göstərməsin…
19.02.08 Samara
DƏLİ YIĞINCAĞI VƏ “BƏLİ” YIĞINCAĞI
Dekabr ayının yeddisində uşaqların anasıyla şirin-şirin söhbət elədiyim yerdə çox bərk bir zəng gəldi. Bildim ki, Şirvan bəyin zəngidir, maşallah, yaman bərk zəng vurmağı var. Telefonu götürüb dedim ki, “bəli”. Mən həmişə əvvəlcə “bəli” deyirəm, sonra salamlaşıram. Şirvan bəy də “bəli” deyib başladı ki, bəs Mirzə, bayramın mübarək olsun. Dedim Şirvan bəy, qurban bayramını deyirsənsə, bir az tələsmisən. Özü də ətsiz nə təbrik? Dedi ki, Mərzə, darıxma, ətini göndərəcəm, ancaq bu təbrik ayrı təbrikdir, mən səni Azərbaycan parlamentinin yaranmasının doxsan illiyi münasibətiylə təbrik edirəm. Bütün müsəlman şərqində bu parlament birincidir. Özü də demokratrik parlament olub bizim babalarımızın yaratdığı du parlament… Şirvan bəy telefonla çox danışdı bu parlamentdən, mən də hərdənbir “bəli” dedim, ancaq bircə onu başa düşdüm ki, bu bayramın əti olmayacaq, yenə allah qurban bayramına bərəkət versin.
Sonra ha çalışdımsa, uşaqların anasıyla nə danışdığımı yadıma sala bilmədim. Kefim pozuldu. Oturub fikirləşdim ki, yaxşı, əgər bu belə vacib bayramdırsa, Bakıda niyə top-tüfəng atmırlar, parad düzəltmirlər, atəşfəşanlıq qurmurlar. Bütün gecəni elə fikirləşə-fikirləşə yerimdə qurcuxdum. Sizdən yaxşı olmasın, yaxşı bir naxçıvanlı dostum var, səhəri gün onu tapdım, dedim ki, bəs məsələ bu yerdədir, Azərbaycan parlamentinin doxsan illik bayramıdır. Naxçıvanlı dostum dedi ki, “bəli” və daha heç nə demədi. Dedim bəs ayrı sözün yoxdur? Dedi ki, nə sözüm olacaq, ay Mirzə, ağzında parlament deyirsən. Görmürsən Azərbaycan parlamentində hamı “bəli” deyir? Dedim a kişi, o birinci parlamentdə hamı “bəli” demirmiş, “bəli” deyən də varmış, “xeyr” deyən də varmış. Dedi ki, Mirzə, o, parlament deyilmiş, dəli yığıncağı imiş. Parlament odur ki, prezident nə əmr eləsə, deputatlar bir ağızdan deyələr “bəli”.
Naxçıvanlının bu sözü məni yaman götürdü. Düzü, əvvəl istədim güləm. Ancaq Sumqayıt əhvalatını yadıma salıb qorxdum. Yerin də qulağı var, burda gülərsən, çatar Əliyevin qulağına. Yəni Sumqayıt başçısı Vaqif Əliyevin qulağına…
Günlərin bir günü beş-altı sumqayıtlı uşaq şəhər bağında gəzdikləri yerdə qəlblərinə şeytan girər, başlayarlar gülməyə. Bu Vaqif Əliyev kolun dalında oturubmuş, ya nədir, çıxıb Ərəbzəngi kimi uşaqların qabağını kəsib ki, qırışmallar, nəyə gülürsünüz? Uşaqların matı-qutu çəkilib, deyiblər ki, elə özümüz güldük. Əliyev cənabları deyib ki, ləvənd uşaqları, siz özbaşınasız ki, kefiniz gələndə güləsiniz? Niyə gülürdünüz? Uşaqların içində bir diribaşı varmış, o yana baxıb, bu yana baxıb, bir quş görüb, deyib ki, bəs o quşa gülürdük. Əliyev cənabları uşaq göstərən tərəfə baxıb görüb ki, quş oturub düz mərhum öndərimizin başında. Yəni öndərin öz başında yox, heykəlinin başında. Əvvəlcə başçının nitqi tutulub, açılanda şivən salıb polisləri yığıb töküb ora, deyib ki, bu qırılmışları aparın basın dama, bunlar qudurublar, bunların ataları dövləti yıxmaq istəyir…
Hə, o vaxtdan uşaqlar özləri damdan buraxılsalar da, ataları polisə, icra başçısının yanına gedib-gəlirlər. Deyilənə görə, onlardan o qədər pul istəyirlər ki, bundan sonra bütün ömürləri boyu nəinki özlərinin və uşaqlarının, hətta nəvələrinin də dodağı qaçmayacaq…
Bunu naxçıvanlı dostuma danışmadım, fikirləşdim ayrı şey deyim, ürəyi açılsın. Düzü, hey istəyirəm bu naxçıvanlıların qılığına girim, girə bilmirəm. Dedim xəbərin var, Azərbaycanda prezidentlik ömürlük olur. Dedi ki, “bəli”. Dedim ki, “bəlin” şirin, ancaq de görüm bu, yaxşıdır ya pisdir. Dedi ki, Mirzə, niyə mənə yava-yava suallar verirsən. Lap yaxşıdır. Elə yerlər var ki, orda prezidentlər öləndən sonra da ölkəni idarə edirlər. Dedim a kişi, elə şey olmaz. Naxçıvanlı dostum elə qeyzləndi ki, gözləri qanla doldu və qışqıra-qışqıra dedi: “A Mirzə, yalan deyirəmsə, heç bu iqtisadi böhrandan salamat çıxmayım”.
Mən də dedim ki, “bəli…
Mirzə Əlil
23.12.08 Samara
газета ОЧАГ 2012-03
DƏDƏM VAY!
O gün bir soydaşıma rast gəldim, deyir Mirzə, xəbərin var bir azərbaycanlı qızının oğurlanmağından? Deyirəm xəbərim yoxdur, ancaq burda nə qəribə iş var ki, yəqin demək istəyirsən qaçırıblar. Bizim qızlarınkı elə dədə-baba qaçırılmaq deyilmi? Deyir yox, bu uşağın qaçırılmaq vaxtı deyil, cəmi on üç yaşı var. Deyirəm a kişi, on üç yaş bəs azdır? Azərbaycanda ondan da kiçikləri valideynləri könüllü verirlər gedir. Yəni ki, valideynlərin könlü olur, qızı deyə bilmərəm. Əslinə qalsa, on bir-o iki yaşlı qızda nə könül… Soydaşım deyir ki, a Mirzə, vallah sən məni yaxşı başa düşmürsən. Bu qızı əməlli-başlı oğurlayıblar, belə maşın oğurlayan kimi, qızıl-gümüş oğurlayan kimi… Bunu eşidəndə çox darıxdım, dedim ki, a kişi, bunu bayaqdan de də. Yəqin oğurlayanlar erməınilərdir, o qırışmallar torpağımızı oğurladılar, ürəkləri soyumadı, yeməklərimizi, mahnılarımızı oğurladılar. İndi də balaca qızlarımıza əl atıblar. Soydaşım dedi ki, a Mirzə, nə erməni, qızı özümüzkilər oğurlayıbmış, dəstəbaşı da iyirmi yaşlı azərbaycanlı qızıdır…
Ah cəsur, qeyrətli qəhrəman Azərbaycan polisi, olaydın burda, görüm bu uşaqlar o qələti eləyərdilər ya yox. Siz öləsiniz demirəm, Mirzə Əlilin başı haqqı, Azərbaycanda nəinki oğurluq eləməyə, hətta dilənməyə də qoymurlar. İnternetdə hansı Azərbaycan saytını açırsan, görürsən ki, Bakının bu küçəsində bu qədər dilənçi tutulub, o metro stansiyasında filan qədər. Vallah, polislər qırğı kimi şığıyırlar dilənçilərin üstlərinə, “dədəm vay!” deməyə də macal verməyib qandallayırlar. Düzü, hara aparırlar, deyə bilmərəm. Bunu yazmırlar. Yəqin dövlət sirridir. Azərbaycan da, özünüz bilirsiniz, çox sirli dövlətdir. Dövlət deyil ey, qardaş, sirlər xəzinəsidir!
Ancaq bir fikir beynimdə elə hərlənir ki, başım qızır. Məsələ burasındadır ki, bu dilənçiləri nə qədər tuturlarsa, qırılmışların sayı azalmır, bəlkə elə artır da. Çox təəccüblüdür, Azərbaycan kimi varlı dövlətdə dilənçi hardan əmələ gəlir? Bir restoran sahibi var, mötəbər insandır, maşını da çox yekədir, deyir Mirzə, o dilənçiləri Ermənistanda hazırlayıb vertolyotla atırlar Bakının, Sumqayıtın, Gəncənin, Salyanın küçələrinə. Deyirəm niyə? Deyir ki, bizi biabır eləməyə, ermənilərin fikri-zikri bizi biabıer eləməkdir…
Vallah, ağlabatan sözdür, ermənilərdən nə desən çıxar…
O ki qaldı oğurlanan qıza, urusun milisi sağ olsun, azad eləyib. Uşağın atasından pul istəyən dəstəbaşını tutublar. Ata da başını yelləyib gülür ki, a kişi, məndə pul hardaydı?
Ürəyimdə dedim ki, o sözü burda deyirsən, Azərbaycanda deyə bilməzdin. Azərbaycanda kimin pulu olduğunu və nə qədər olduğunu bircə polis bilir. Kimə barmağını uzatsa ki, səndə bu qədər pul var, o adam o pulu yerin deşiyindən də olsa çıxarır və özü də məəttəl qalır ki, bu qədər pulu olduğunu indiyəcən bilmirmiş…
Sizə deyim Vasif Talıbovadan…
Yox, bu dəfə heç nə deməyəcəyəm, çünki naxçıvanlılar söz qoyublar ki, Mirzə, bir də Tasif Talıbovdan artıq-əskik yazsan, üzünə baxmarıq. Naxçıvanlıların baxmadıqları üzsə, vallah, qaradır…
Gəlin sizə deyim İrandan. Deyirlər ki, çalmalılar İranda o qədər törəyib-artıblar ki, bir-birinin ətini yeyirlər, camaat da aralıqda qalıb qırılır. Bir azərbaycanlı ayaq altında qalıb qışqırırmış ki, “dədəm vay!” Jandarm dəyənəyi endirib kürəyinə ki, əksinqilabçı köpəkoğlu, dərdini farsca de, bilək nə deyirsən…
A qardaş, nə olar, farsca de də, bu fars köpəkoğlu da bilsin sənin dərdin nədir…
Mirzə ƏLİL
26.06.09 Samara
xeyrulla xayal 