1969-cu il iyunun 17-də biz eyni proqramla Mərdəkan mədəniyyət evində çıxış etdik, iyunun 18-də Azərbaycan dövlət filarmoniyasında Əlibayramlı günlərinin təntənəli bağlanışı və yekun konserti oldu.
Güman edirəm ki, tədbirlərə gələn bakılılar və mərdəkanlılar aşıqqayırma və yaşqayırma fırıldağını duymadılar. Yəqin uzağı bir həftədən sonra Əlibayramlı adlı yerin olduğunu əslən oralı olanlardan başqa heç kim xatırlamırdı…
Mənim antik ədəbiyyat müəllimim, xeyli qəribəlikləri olan, ən azı erotomanlığa meylliliyini gizlətməyən İsmayıl Əlizadə lətifə danışırdı. “Payız gələndə bir milçək bir filin qulağına girib düz yaz gələnəcən yaşayır orda. Havalar qızanda filin qulağından çıxıb deyir: Sağ ol ay fil, nçə ay qulağında yaşadım, xətrimə dəymədin. Fil xortumunu yelləyib deyir: Vallah, nə gəlməyindən xəbərim olub, nə getməyindən…”
Biz — Azərbaycan əyaləti, Bakı üçün nə idik ki? Heç nə…
İyunun 19-da avtobuslara doluşub Əlibayramlıya qayıtdıq. Yorğun idik, havada istilikdən başqa əsəb gərginliyi də vardı. Təsadüfi deyilmiş – iyulun 14-də millətin cilovunu verdilər Heydər Əliyevin əlinə…
Mən pedaqoji məktəbə 1968-ci ildə girmişdim. Onda rüşvətlər 1000 manata qədər idi. Vurma cədvəlini bilməyənlər (belələri də vardı) çox verirdilər. Sentyabrda yeni qəbul olunanlardan öyrəndik ki, rüşvət iki mini keçib. İki həftənin içində, qəbul imtahanları başlayana qədər Heydər Əlıiyev sətr qayda yarada bilmişdi…
Sonralar Aşıq Nadirin adını hərdən eşidirdim – şəhər tədbirlərində oxuyurdu, toylara gedirdi. 1972-ci ildə Əlibayramlıdan gedən sonra ondan xəbərim olmadı…
Bu darıxdırıcı söhbəti kəsib qayıdaq şeir, sənət aləminə, “şeirləri Azərbaycan ədəbiyyatının qızıl fonduna daxil olmuş” (bir az sonra biləcəksiniz bu sözləri kim deyib) Aşıq Pənaha…
“Tanrının nurudu bu sirli gecə”.
Ulduza, aya Tanrı nuru deyilsəydi, başa düşərdik. Gecə nurdusa, yəni işıqdısa, o hardan gecə oldu. Yəni əgər xalamın müəyyən orqanları varsa, o, xala deyil, dayıdır. Elə deyil? Bunu yazan bizi ələ salıb ya Tanrını?
Könlümü titrədən işıq əllərin
Baharı çağlayan bir quş olubdu.
Gecə — nurdur, əllər işıqdır. Şair deyir ki, bu əllər “bir quş olubdu”. Əllər bir quş ola bilər? İnsanın, hətta ən gözəl qızın da, iki əli var. İki əl iki quş ola bilər. Ya da bir quşun iki qanadı. “Şair” dilə yiyələnməyib, «не владеет языком», nəzərə alsaq ki, şair uşaq dyil, ahıl adamdır, onun ağıldan kəm olduğunu deməyə məcburuq. Dillə təfəkkürün üzvi bağlılığı məlum məsələdir.
Sonrasına baxın. Çox güləcəksizniz, Bəşir Səfəroğlu öləndən bizi heç kim belə güldürməyib.
Utancaq, həyalı, uşaq əllərin
Toxunub çiynimə bihuş olubdu.
Analoqu olmayan bu misraların izaha ehtiyacı varmı? Yəqin ki, “həyalı uşaq əllər” necə bihuş olubsa, oxucu da gülməkdən elə qəşş edəcək…
Yox, ironiya vaxtı deyil! Hanı mənim tapançam, verin çaxım başıma, millətimin bu rəzil gününə dözə bilmirəm…
Hanı mənim tapançam?!
Aleksandr Saqarelinin “Xanuma” pyesində salyanlı zurnaçalan Əlməhəmməd demişkən, “qiryətə” gəlmiş müflis knyaz özünü vurmaq istəyir və nökərinə qışqırır:
-Hanı mənim revolverim?
Nökər təntənəli intonasiya ilə cavab verir:
— Lombardda!
Fizuli deyirdi: “Yoxdu bu rüsvalığın dərdinə dərman ey təbib…”
Yox, burda Pənahlıq bir iş yoxdur. Yuxarıda sitat gətirdiyim misralar Pənahın adından yazılmış şeirlərdəm götürlməyib. O şeiri əməkfdar elm xadimi, Azərbaycan EA-nın şöbə müdiri Məhərrəm Qasımlı yazıb…
Pənahın 90 illik yubileyini bu cənab aparırıdı. Bu cənab deyirdi ki, «Pənahın şeirləri Azərbaycan ədəbyyatının qızıl fonduna daxil olub…»
(Qızıl fond? Nə qızıl, a kişi, siz bu fondu çoxdan poxa döndərmisiniz…)
Yox, silahlanmaq lazımdır. Kimisə öldürməyə yox. Allah eləməsin.
Öz başımıza bir güllə çaxmağa…
Akademik Məhərrəm deyir:
Dünyanın oyunu çoxdu,
Yalanları yağlı oxdu.
“Yağlı ox” nədir? Belə oxun ucu yağlanır, ya dəstəyi?
Bəlkə özümüzü “yağlı oxla” vurub öldürək? Belə millətin içində qətiyyən yaşamaq mümkün deyil…
(ardı var)
07. 08. 2023, Samara
xeyrulla xayal 