The article deals with the first poetic translation into Azerbaijani of the Anglo-Saxon epic poem «Beowulf», written in Old English. The language of the poem «Beowulf» is a unique phenomenon, the main feature of which is alliteration. Alliteration is the repetition of identical or homogeneous consonants in a poetic text, giving it a special expressiveness. The distinctive nature of the alliteration in Beowulf made it difficult to translate into other languages. Since the phonetic-rhythmic picture of «Beowulf» is built on stress, it is necessary to pay attention to the syllabic stress in root morphemes. The syllables of Old English root morphemes had different stresses, and the quantitative expression of the stress was determined by the grammatical category of the word. In poetic translations of «Beowulf» into many languages, with the exception of the rhythmic structure of the language and alliteration, which has a semantic function, specific vocabulary, lexical syntactic structure, and expressive syntactic means are conveyed with high artistry. The translation of the epic into Azerbaijani can be considered an examlpe of poetic translation, allowed by the Azerbaijani phonetic-rhythmic structure. Keeping the adequate line number of the original, and finding the correct verse meter, the translator has also succeeded — with the help of means that can be considered successful — in transferring the phonetic-rhythmic structure of the epic, written in tonic meter, its lexical, syntactic, and stylistic features into the target language.
İLHAM TAHİROV
QƏDİM İNGİLİS DASTANI “BEOVULF”UN AZƏRBAYCAN DİLİNƏ
TƏRCÜMƏSİ HAQQINDA
XÜLASƏ
Məqalədə qədim ingilis dilində yazıya alınmış anqlo—sakson epik poeması “Beovulf”un Azər-
baycan dilinə edilmiş ilk poetik tərcüməsindən bəhs olunur. “Beovulf” poemasının dili unikal hadisə
olub, başlıca xüsusiyyəti alliterasiyadır. Alliterasiya poetik mətndə eyni və ya eynicinsli samitlərin
təkrarlanması ilə ona xüsusi ifadəliliyin verilməsidir. “Beovulf” poemasında alliterasiya fərqli xüsu—
siyyət daşıdığına görə, o, başqa bir dilə tərcümə edilməsi çətin olan poeziya nümunəsi hesab edilir.
“Beovulf”un fonetik-ritmik mənzərəsi vurğuya əsaslandığından kök morfemlərdə heca vur-
ğusuna da diqqət edilməlidir. Qədim ingilis kök morfemlərinin hecaları müxtəlif dərəcədə vurğu da—
şımış və vurğunun kəmiyyəti sözün qrammatik kateqoriyası ilə müəyyənləşmişdir.
“Beovulf”un bir çox dillərə poetik tərcümələrində, dilin ritmik strukturu və semantik funksiya
daşıyan alliterasiya istisna olmaqla, spesifik lüğət tərkibi, leksik-sintaktik strukturla əlaqəli məsələlər,
ekspressiv sintaktik vasitələr yüksək bədiiliklə tərcümə olunmuşdur. Eposun Azərbaycan dilinə tər-
cüməsi dilimizin fonetik-ritmik quruluşunun imkan verdiyi poetik tərcümə nümunəsinə aid edilə bilər.
Tərcüməçi tonik vəzndəyazıya alınmış poemanın fonetik-ritmik strukturunu, onun leksik, sintaktik,
üslubi xüsusiyyətlərini uğurlu sayıla bilən üsul və vasitələrlə tərcümə dilində verməyə nail olmuşdur.
O, originalın adekvat misra sayını saxlaya bilmiş, tərcümənin düzgün vəzn ölçüsünü tapmağa nail
olmuşdur.
xeyrulla xayal 