Cuvayriyyə bint Harith (607/8 — 675/6) rəhbəri olduğu Banu Müstaliq qəbiləsi ilə birlikdə döyüşdə məğlub olmuş Əl Hariz ibn Abi Dirarın qızıdır.

Rəvayətə görə, Dhü Qarad yürüşündən qayıtdıqdan sonra Banu al Müstaliqin ona qarşı hücum hazırladığı barədə şayiələr eşidir. Buraydah ibn əl Hasib əl Əslami adlı casus göndədirir ki, bun təsdiq etsin. Banu əl Müstəliq də inanır ki, Məhəmməd ona qarşı hücum hazırlayır. O qəbilədən də casus göndərilir ki, müsəlmanların mövqelərini öyrənsin. Casus müsəlmanlar tərəfindən tutulub öldürülür.

İki ordu Məkkədən az aralıda, dənizə yaxın Əl Mürəysi adlanan yerdə düşərgə salır. Döyüş bir saata yaxın davam edir, müsəlmanlar tez tüstünlük qazanıb Əl Müstəliqi mühasirəyə alır və bütün qəbiləni ilxılarla, sürülərlə birgə əsir götürürlər. İki yüz ailənin əsir alındığı, iki yüz dəvənin, beş min qoyun və keçinin, böyük miqdarda ev şeylərinin qənimət kimi ələ keçirldiyi deyilir. Ev şeyləri sonra hərracda satılır… (Uilyam Muir).

Ox-yay döyüşündə Müstəliq on adam, müsəlmanlar isə Helpər adlı bir nəfəri itirir. Cüvayriyyə bint əl Hariz əsirlərdən biri idi. Onun əri Mustafa bin Safvan  da bundan qabaq müsəlmanlarla döyüşdə öldürülmüşdü. Cüvayriyyə əvvəlcə Məhəmmədin yaxın tərəfdarı, onun natiqi və katibi olmuş  Zabit ibn Qeys ibn Əl Şammasın əlinə düşür. Bundan narahat olan Cüvəyriyyə Məhəmmədə müraciət edib deyir ki, o, rəhbərin qızıdır, əmr verməyə öyərşib, indi kölə kimi yaşamağa dözə bilmir…Mahmud Əhməd Qəzənfər yazır ki, bu hüznlü yalvarışdan təsirlənən peyğəmbər ona deyir: azad qadın kimi yaşamaq istəyirsə, fidyəsini özü ödəyər. (Özündən qırx yaşlı kişinin arvadı olmaq azadlıqdır, ay Qəzənfər?)

Qəzənfər daha sonra deyir ki, Cüvəyriyyə onun statusunun belə qalxa biləcəyini gözləyə bilməzdi. Və peyğəmbərə deyir ki, onun təklifindən böyük xoşbəxtlik ola bilməz…

Bununla da Cüvəyriyyə  Zabit ibn Qeysin əsirliyindən qurtarır və tayfasının vəziyyəti yaxşılaşır. (Alfred Giyom)

Cüvəyriyyənin o vaxt 18, ən çoxu 19 yaşında olduğunu hesablamaq çətin deyil…

Məhəmmədin isə əlli yeddi ya əlli səkkiz yaşı var idi. Yəni özünü, atasını, tayfasını əsirlikdən qurdarmaq üçün gənc xanım özündən qırx (!) yaş böyük olan kişiyə təslim edir…

Əl Hariz ibn Abi Dirar haqqında məlumat çox azdır. Bir mənbədə kömpüter hesablamalarına görə onun təxminən 571-ci ildə doğulduğu bildirilir. Yəni kürəkəni Məhəmmədddən bir yaş kiçik olub. Hərçənd qırx yaş fərqlə Məhəmməd Cuvayriyyənin babası yerindədir…

Məhəmməd öləndə səkkizinci arvadının 22-23 yaşı olub. Uşaqsız gənc xanım. Peyğəmbər də Allahın adından arvadlarına onun ölümündən sonra ərə getməyi qadağan edib. Sevdiyi kişinin arvadı olmaq, uşaq doğmaq, analıq səadəti dadmaq üçün yaratdığı qadına Allah belə acı taleyi rəva bilərdimi?

Rəvayətə görə, onun müstəsna gözəlliyini görə hər kəs sarsılırmış.

Guya Ayişə onun “pəri kimi gözəl” olduğunu deyirmiş…

Azərbaycan xalqı deyir ki, qız gözəl olmasın, bəxti olsun…

Rəvayətə görə, Məhəmmədin ölümündən sonra Əbu Bəkr və Ömər xəlifəlikləri dövründə “möminlərin analarına” 12 00 dirhəm pensiya təyin edirlər. Guya Ömər Cuvayriyyə ilə Səfiyyə iki dəfə az, 6 min vermək istəyirmiş. Hüquqlarını bilən Cuvayriyyə tələb edib ki, onunla günüləri arasında ayrı-seçkilik edilməsin. Və istədiyinə nail olub…

İslamçəlar Juvayriyyəni də, Məhəmmədin bütün başqa arvadları kimi, qatı dindar kimi təsvir edir və ağlagəlməz rəvayətlər uydururlar. Guya bir dəfə Məhəmməd sübh çağı evdən çıxarkən Cuvayriyyə namaz qılırmış. Evə qayıdanda görür ki, gənc arvadı elə həmin yerdə namazdadır. “Səhərdən burdasan?” – peğyğəmbər soruşur. “Bəli” – Cuvayriyyə cavab verir…

Cuvayriyyə 65 yaşında ölüb.

Yazıq Cuvayriyyə…

12-13. 11. 2024, Samara