Musiqi Əliağa Vahidin şeirlərinin mövzu və motivlərindən biridir. Vahidin “cananla işrəti” meysiz və musiqisiz keçmir. Vaxtilə, səhv etmirəmsə, Hacıbaba Hüseynovun hansı muğam üstündəsə oxuduğu bir qəzəl çox maraqlı və gülməlidir.
“Musiqi nəşəsi min sevgili cananə dəyər”.
Nə az, nə çox – min (!) sevgili canan. Yəni iri bir qoyun sürüsü.
Beytin ikinci misrasını başa düşmək olmur.
Əsəri-naleyi-ney arif üçün canə dəyər/
“Dəyər” burda elə qiymət mənasındadır, “toxunar” mənasında deyil. Yəni tütəyin naləsi arif üçün (bəlkə Vahiud xalq artisti professor Arif Babayevi nəzərdə tutub?) cana (canə) bərabərdir?
Sonrakı beyt lap başağrısıdır, istəyirsən vur özünü öldür:
“Musiqi əhlinə insaf ilə qiymət qoymaq
Ləhni-Davud ilə min təxti-Süleymanə dəyər.”
İkinci misranı indyəcən başa düşən olub?
Sonrasına baxaq:
“Bixəbərlər nə bilir, ləhceyi-xanəndə nədir”
Azərbaycancaya çevirək: “ Xəbəri olmayanlar musiqi ləhcəsinin nə olduğunu bilmirlər”.
Əlbətttə, xəbərləri yoxdursa, hardan bilərlər?
Vahid öz dediyi cəfəngiyata görün nə qiymət verir:
“Əhli-hal olsa bu söz qədrdə milyanə dəyər.”
Milyon hətta sovet manatıyla da fantastik məbləğdir. Heç Məhəmməd Füzuli də dediyi sözə bu qiyməti verməyib!
Ustad! Sənin “yadigarın” nə oyun çıxarır!
“Pərdeyi-qəm dağıdır tarə dəyəndə mizrab”
Tar qəm dağıdır? Tar çalındnda millət yasa batmırmı?
Mizrabın tara dəyməyini (əslində mizrab tara yox, tarın siminə dəyir) Əliağa darağın saça dəyməyi ilə müqayisə edir:
“Türreyi-dilbərə hərdən necə ki şanə dəyər”
Vahid qadın saçından və saça dəyən şanədən, yəni daraqdan o qədər yazıb ki, onun gənclikdə qadın dəlləyi olduğunu güman edirəm…
Sonrakı beytlərdə Əliağa Vahid kommunist partiyasının tapşırığını yerinə yetirərək keçmişi pisləyir. Elə pisləyir ki, göz kəlləyə çıxır.
“Bizə bu elm haram olmuş idi keçmişdə,
Yəni şeytan işidir, rəxnəsi iymanə dəyər.”
Haçan musiqi bizə qadağan olunmuşdu? Hansı şahın ya hansı xanın vaxtında? Əgər musiqi haram sayılsaydı və qadağan olunsaydı, muğamlarımız, şikəstələrimiz, mahnılarımız necə yaranardı? Bəlkə onları bolşeviklər yaradıblar?
“Yaşasın qırmızı şöhrətli Sovet qanunu,
Bu səxavət neçə min Hatəmi-dövranə dəyər.
Qıldı hər yerdə bina musiqi məktəblərini,
Nəğmənin faidəsi indi hər insanə dəyər.”
Doğrudan da şura hökuməti çoxlu musiqi məktəbi açıb. Ancaq bir iş var. Üzeyir Hacıbəyov bolşeviklərdən on beş il qabaq opera yazıb. Ona musiqini kim öyrətəmişdi? Bəs Müslim Maqomayevə? “Leyli və Məcnun” operasına Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev dirijorluq edib. O, musiqini çar hökumətinin açdığı Qori seminariyasında öyrənməmişdimi?
O ki qaldı faktların saxtalaşdırılmağına, hökumətin buyruğu ilə ağın qara kimi qələmə verilməyinə, bunu Vahid və onun kimilər, əlbəttə, bolşeviklərdən öyrənmişdilər… Bu gün onların saysız-hesabsız «yadigarı» bu bu işi uğurla davam etdirir…
Bir mahnı vardı, Eynulla Cəbrayılov oxuyardı:
Muzd alaraq yalan-palan,
Yazmağı kimdən öyrəndin,
Ay öyrəndin, can öyrəndin…
Mirzə ƏLİL
22. 07. 2024, Samara
xeyrulla xayal 