Qoqolun “İvan İvanoviçlə İvan Nikiforoviçin neçə küsüşdükləri haqqında hekayət” əsərində Mirqorodun nəcib zadəganlarından biri İvan İvanoviçin gözü qonşusu və dostu və özü kimi Mirqorodun nəcib zadəganlarından olan İvan Nikiforoviçin tüfənginə düşür. İvan Nikiforoviç dostunun iddiasını qətiyyətlə rədd edib deyir ki, tüfəngi nə dəyişər, nə də pulla satar, çünki silah onun özünə lazımdır. İvan İvanoviç soruşanda ki, silah sənin nəyinə lazımdır, İvan Nikiforoviç deyir: “ Necə nəyimə? Birdən evə quldurlar basqın elədilər…”

Maraqlı bir şey deyim: həllə uşaqlıqda azərbaycanca oxuduğum bu əsər tez-tez yadıma düşr, ancaq daha maraqlısə odur ki, bu əsəri yadıma salan Rusiyada baş verən hadisələr ya gördüyüm adamlar yox, Azərbaycan həyatından gələn xəbərlərdir. Elə bil ki, yalnız Conaan Svift, Frans Kafka, Corc Oruell, Saltıkov-Şedrin yox, Nikolay Qoqol da əsərlərini Azərbaycan həyatından yazıblar, Azərbaycan adamını təsvir ediblər…

Az qala hər həftə də olmasa, hər ay xəbər gəlir ki, Əli Kərimlinin cangüdənini tutublar. Və Əli Kərimlidən soruşmaq istəyirəm: cangüdən sənin nəyinə lazımdır?

Məlumdur ki, Əli Kərimlinin pasportu yoxdur, əslində pasportu var, ancaq İlham Əliyev qanunsuz olaraq  müsadirə eləyib qoyub seyfə. Yəni Əli Kərimli uzağa gedə bilmir, ancaq yaxın yerə: dəlləyə, hamama, bazara. Hərdən məhkəmənin qabağına gəlib tutulanlara xeyir-dua verir, bəy tərifi kimi bir nitq söyləyib qaıyıdır evinə.

Soruşuram: cangüdən Əli Kərimlinin nəyinə lazımdır? Tutdurmağa?

Əli Kərimlini İlham Əliyev vurdurmaq istəsə, o cangündəndən on beşi-iyirmisi də olsa, vurdurar. Tutmaq istəsə, tutar və Tofiq Yaqubludan da iki dəfə çox, yəni on səkkiz il iş verər. Cangüdən İlham Əliyevə neyləyəcək? İlham Əliyev kişi adamdır və arvadından başqa heç kimdən qorxmur…

Yəni Əli Kərimlinin “ictimai əsaslarla” cangüdən saxlamağının rasional izahı birvariantlıdır: vaxtaşırı bazburutlu bir kişini tutdurmaq.

A kişi (Əli Kərimiliyə kişi deyirəm), bəsdir bu xalqı tutdurduğun, birdəfəlik elan elə ki, sənin cangüdənin-zadın yoxdur, küçəyə çıxanda da yaxınına adam qoyma, get dəlləyə, get hamama, bazara, get məhkəmənin qabağında bəy tərifi elə. Sənə Mirzə Əlil olaraq zəmanət verirəm ki, dəllək qırxanları çıxmaqla, başından bir tük də əskik olmayacaq.

Lap deyək ki, olacaq. Bu yaşda canımızdan niyə qorxuruq ki, onu güdməyə adam tutaq?

Bilirəm ki, Əli Kərimli Mirzə Əlil-zad tanımır, yenə bu-gün sabah eşidəcəyəm ki, əbədi sədrin daha bir cangüdəni tutulub…

Daha deməyə sözüm yoxdur, ona görə Qoqolun məşhur əsərinin son cümləsini sitat gətirirəm: “Скучно на этом свете, господа!”

Mirzə ƏLİL

26. 03. 2025, Samara