Ş, S. üçün
Bu qız hər gün, hər saat,
Gözəlləşir, dəyişir.
Hər gün artır ikiqat,
Dünənki yaraşığı.
+
Saçı yumşaq ipəkdən,
Dalğalanar, qıvrılar,
Özü incə çiçəkdən,
Çiçəkdən xoş ətri var.
+
Şirmayıdır əl, ayaq,
Şirmayıdır özü də.
Gözəl olur hər uşaq,
Bu qız ayrı gözəldir.
+
Yerişinə bax bunun,
Bunun duruşuna bax!
Nə deyirsiniz, deyin,
Adi deyil bu uşaq!
+
Asta-asta dil açır,
Danışır şirin-şirin,
Nə gözəl zaman keçir! –
Məni ora yetirin!..
20.11. 2024, Samara
Məhəmmədin on birinci və sonuncu arvadı Maymunə bint əl Hariz əl Hilaliyyahın əsl adı Barrah olub, Məhəmməd ona “yaxşı xəbərlər” mənasında olan Maymunə adını verib, çünki bu qadınla evlənməyi yeddi il ərzində ilk dəfə doğma şəhəri Məkkəyə gedə bilməyi ilə bir baxta düşüb. Hərçənd bu adı “bəxtəvər” kimi izah edənlər də var.
Maymunənin atası əl Hariz Məkkənin Hilali qəbiləsindən, anası Hind bint Auf Yəmənin Himayari qəbələsindən idi. Layla, Huzayla və Huzza onun atabir ögey bacılarıdır. Anabir bacılarından biri Əsmə bint Üməy Əbu Bəkrin arvadı idi. Məhəmmədin arvadı Zeynəb bint Xuzaymanın da Maymunənin anabir bacısı olduğunu iddia edən ənənə mövcuddur.
Maymuna ilk dəfə Əbu Ruhm ibn əl Üzzəyə ərə gedib və onun ölümündən sonra dul qalıb. Məhəmməd ona 629-cu ildə Məkkədən on kilometr aralı olan Sarif adlı yerdə Kiçik Həccdən az sonra evlənmişdir. Bu vaxt Məhəmmədin 59, Maymunənin isə təxminən 35 yaşı olub.
Məhəmmədin Maymunəyə necə evləndiyi barədə məlumat çox deyil. Bir mənbədə (https://www.al-islam.org/articles/polygamy-and-marriages-prophet-muhammad-sayyid-muhammad-rizvi) Maymunanın Məhəmmədə qədər ikinci ərinin də olduğu və onun hicrənin 7-ci ilində öldüyü deyilir. Bundan sonra Maymunə guya dərhal Məhəmmədin yanına gələrək, peyğəmbər qəbul edərsə, özünü “hədiyyə” kimi təklif edib. Və guya onun ən böyük arzusu “peyğəmbər arvadı» olmaq imiş. Peyğəmbər də dərhal yuxarıdan ayə (33:50) gətirdərək onu alır.
Ümumiyyətlə, islam banilərinin həyatı ilə tanışlığı artırdıqca onların axirətə, cənnətə ya cəhənnəmə inaandıqlarına, hüquqşünaslar demişkən, əsaslı şübhələr yaranır. Onların hər biri, əllərində fürsət olduqca, sıravi möminləri təkidlə çəkindirdikləri dünya nemətlərindən bolluca faydalanmağa çalışıb. Kimin kimi və neçə dəfə aldığına, kimin kimə və və neçə dəfə ərə getdiyini araşdırdıqca başını itirirsən. Maymunə Məhəmmədin on birinci arvadı, Məhəmməd onun üçüncü əridir. Maymunənin bacısı Zeynəb də peyğəmbərin arvadı olub. Digər bacısı Əsma üç dəfə ərə gedib: 1. Cəfər ibn Abi Talib 2. Əbu Bəkr 3. Əli…
Cənnətin olduğuna və ora düşəcəklərinə şübhəsi olmayan, bu dünyanı fəna sayan insanlar niyə arvadı arvad dalınca ya ikisini birdən alır, qənimət bölüşdürür, qul, əsir alveri edirdilər?
Müsəlman mənbələri Maymunənın də Məhəmmədin başqa arvadları kimi çox dindar, Allaha pərəstişində sədaqətli olduğunu deyir. Guya Məhəmməd son xəstəliyinin əlamətlərini Maymunanın otağında olanda hiss edib. Və arvadlarının razılığını alaraq Aişənin evinə gedib…
“Maymunə geniş bilikli və intellekt sahibi olan qadın idi” – müsəlman məbələrinin birindən oxuyuruq. Görəsən bu bilik hansı sahələrdə olub? Bu sualın cavabı da müsəlman mənbəyində var: O, yəni Maymunə, müsəlmanlara Sünnə və hədisləri öyrədirdi. Təxminən 13 hədis danışıb ki, onlar Səhih Buxariyə və Səhih Müslimə salınıb…
Maymunənin hansı elmləri tədris etdiyi barədə təsəvvür yarandı? Qərb də deyir ki, Mariya Sklovodskaya-Küri-filan…
Miladdan əvvəl ikinci əsrdə yaşamış Aqlaonika qədim Yunanıstanın ilk astronomu sayılır. O, ay tutulmalarını qabaqcadan deyə bilirmiş…
İtaliyada 11-ci əsrdə Salernolu Trotula Salerno tibb məktəbində kafedraya rəhbərlik edib…
Və sair…
Maymunənın 671-ci ilin yanvarında öldüyü deyilir. Bu tarixə şübhə edənlər də var. Əl Təbari Maymunanın 681-ci ildə, 1-ci Yezidin xəlifəliyi dövründə öldüyünü güman edir.
İbn Həcər isə Maymunənin Aişədən əvvəl öldüyünü bildirən rəvayəti sitat gətirir: “Biz Mədinə divarları üstündə dayanıb baxırdıq… Ya Allah! Maymunə daha yoxdur. O bizim hamımızdan dindar və qohumlarına sadiq idi”.
On bir ya on üç arvaddan biri olan Aişə üçün möminliyin, dindarlığn nə olduğunu başa düşə bilmirəm.
Qohumlara sədaqəti başa düşmək olar. O kişilər (arvadlar da) qohumcanlı olublar… İslam aləmi indi də qohumcanlıdır və bəlalarımızın əsas mənbələrindən biri elə budur…
X.X.
19.11. 2024, Samara
Sizin təbrikinizdən, xanım, hədsiz məmnunam,
Nə gizlədim, sevincdən axdı hətta göz yaşım.
Beş-on kəlmə gözəl söz məni dəyişdi tamam,
Elə bil on yeddidir, yetmiş bir deyil yaşım.
+
Sizin yaddaşınızda hələ varam, deməli,
Qalıram qovulmadan gör neçə ildən bəri!
Şəxsiyyətlər var orda məndən çox-çox önəmli,
Yoxsa sayırsınız siz məni onların biri?
+
Belə şərəfə heç də, layiq deyiləm, xanım,
Dağların daşıyam mən, çöllərin tozuyam mən.
Gözəl təbrikinizi oxuyanda, inanın,
Cavanlaşdım, böyüdüm həm öz gözümdə birdən.
+
Rusca cavab yazmağa, xanım, ancaq qorxuram,
Sizə yaxşı tanışdır yəqin sitüasiya,
Biri görər məktubu, tərs başa düşər tamam,
Onda gərək gedəm mən türməyə ya SVO-ya.
+
İzn verin uzaqdan əlinizi öpüm əlinizi mən,
Peterbuq soyuğuyla dalansın dodaqlarım.
Yaşamaq istəyirəm azı gələn iləcən,
Bir il içində məni unutmasanız, xanım!
18.11. 2024, Samara
Məhəmmədin onuncu arvadı Səfiyyə bint Huyay Banu Nadir tayfasından olan yəhudi idi/ Xeybər döyüşündən sonra dul qalmış, erkən müsəlmanlar tərəfindən ələ keçirilmiş, nəticədə Məhəmmədin onuncu arvadı olmuşdur.
Səfiyyə Mədinədə anadan olub, yəhudi qəbiləsi Banun Nadirin rəhbəri Huvayy ibn Axtabın qızıdır. Ana babası Samaual ibn Adiya islama qədərki dövrün məşhur yəhudi ərəb şairi idi. Müxtəlif mənbələr, o cümlədən İslam Ensiklopediyası onun Sallam ibn Mishkama ərə getdiyini, sonralar boşandığını deyir.
Banu Nadir tayfası 625-ci ildə Məkkədən qovulanda onun ailəsi Mədinənin 125 kilometrliyində olan Xeybər vadisində yurdd salır. Atası və qardaşı Xəndək döyüşü zamanı Məhəmmədi mühasirəyə alan məkkəlilərə və bədəvilərə qoşulurlar. Məkkəlilər çəkiləndə Məhəmməd Banu Qurayzanı mühasirəyə alır. 627-ci ildə Banu Qurayzanın məğlubiyyətindən sonra Səfiyyənin atası, Məhəmmədin çoxdankı opponenti Huvay ibn Axtab müsəlmanlar tərəfindən edam edilir.
627-ci ildə ya 628-ci ilin əvvəlində Səfiyyə Banu Nadirin xəzinədarı olan Kənana ibn Rabiyə ərə gedir. O vaxt 17 yaşında olub. Müsəlman mənbələri iddia edirlər ki, Səfiyyyə Kenanaya yuxusunu danışır. Guya yuxusunds görür ki, göydən ay qopub onun qucağına düşdü. Kenana bun arvadının Məhəmmədə (17 yaşlı gəlinin 57 yaşlı kişiyə! – X.X.) ərə getmək istəməsi kimi yozur və üzünə elə şillə vurur ki, yeri Səfiyyə ilk dəfə Məhəmmədlə görüşənəcən qalırmış…
(“Tarixi şillə” buna deyirlər…)
628-ci ilin mayında Məhəmməd Xeybərə girir və müxtəlif yəhudi qəbilələri məğub edilərək təslim olurlar. Bəzi qəbilələrə illik məhsullarının yarısını müsəlmanlara vermək şərti ilə şəhərdə qalmağa icazə verilir.Torpaq özü müsəlman dövlətinin mülkiyyəti olur. Bu saziş Banu Nadirə aid edilmir və bu qəbiləyə aman verilmir.
Banu Nadir xəzinəsinin qoruyucusu, Səfiyyənin o vaxtkı əri Kənana ibn əl Rabi Məhəmmədin yanına çağırılır ki, sərvətin yerini desin. Kenananın avam göründüyünə baxmayaraq, yəhudi müəyyən xarabalıqdakı yeri göstərir. Məhəmməd oranı qazmağı əmr edir. Xəzinənin yalnız bir hissəsi çıxır. Qalanınn yerini deməkdən Kənana imtina edir. Məhəmmədin əmri ilə Zübeyr ibn əl Əvvam qızdırılmış poladı Kenanın sinəsinə basıb onu ölümcül hala salanadək işgəncə verir. Sonra Məhəmməd yəhudini Məhəmməd ibn Maslamanın ixtiyarına verir ki, o da Kenananın başını bədəndən ayırır… (Rojers; Robinson; əl Təbari)
(Biz də təəccüblənirik ki, Tərtər işgəncələri hardandır…)
Məhəmmədin ardıcıllarından olan Dihya əl Kəlbi əsirlərdən birini özünə qul götürmək istəyir. Məhəmməd təklif edir ki, o özü seçsin. Dihya gedib baxır və Səfiyyəni seçir. Peyğəmbərin başqa bir yaxını bunun şahidi olur və Səfiyyənin gözəlliyi və öz qəbiləsində yüksək statusu barədə Məhəmmədə məlumat verir. Məhəmməd əmr edir ki, onları çağırsınlar.
Səfiyyə gətiriləndə yanında başqa bir qadın da olur. Həmin qadın başları bədəndən ayrılmış meyidləri görndə vəhşi kimi qışqırır, üzünü cırır, başına qum sovurur. Məhəmməd onu “dişi şeytan” adlandırır və buyurur ki, rədd etsinlər. Məhəmməd Səsiyyni öz əbası ilə bürüyür (çılpaq imiş?) və elan edir ki, onu özünə götürür.Dihyaya isə deyir ki, əsirlərin içindən hər hansı başqa qızı seçsin. Rəvayətə görə, Dihya Səfiyyənin əvəzinə əsirlərin içindən yeddi qız götürür.
Məhəmməd is Səfiyyəyə evlənir…
Məhəmməd əl Buxariyə görə, Səfiyyə ilə izdivaca girərkən Məhəmməd üç gün Xeybərlə Mədinə arasında qalıb. O, Səfiyyəyə məsləhət görüb ki, İslamı qəbul etsin. Səfiyyə razılaşıb və Məhəmmədin arvadı olub.
Məhəmməd bir dəfə Səfiyyəyə deyir ki, əgər günüləri onu yəhudi olduğuna və gözəlliyinə görə qısqandıqları üçün təhqir etsələr, o belə cavab verməlidir: “Mənim əcdadım Harun peyğəmbər olub, onun qardaşı Musa peyğəmbər olub və mənim ərim Məhəmməd peyğəmbərdir”.
Peyğəmbər arvadları ilə ciddi söhbətlər edirmiş…
İslam alimləri Məhəmmədlə Səfiyyənin zifafı barədə qalaq-qalaq kitab yazıblar.
Ümumi fikir belədir ki, əri döyüşdə öldürüləndən sonra onun kəbini ləğv olunmuş sayılırdı ki, bu da ərin ölümü və ya boşanma hallarından fərqlənir. Buna görə də zifaf iddəyə yox, istibrəyə əsaslanır.
Əl Ənsariyə aid edilən hədisdə deyilir: “Huayn günündə Allahın Elçisindən eşitdiyimi sizə danışımmı… Allaha və axirətə inanan kişi əsir qadınla aybaşı müddəti bitməmiş (cinsi) əlaqəyə girə bilməz.”
Ənas ibn Malikə aid edilən hədisdə deyilir: “Məhəmməd onu özü üçün seçdi və biz Sədd əl Səhba adlanan yerə çatanda onunla təkləndi, Səsiyyə qanuni (yəni menstrual baxımdan) qanuni idi və Məhəmməd onunla izdivaca girir”…
Fiziologiyanın dərinliyindən baş gicəllənir…
Səfiyyə 670-ci ya da 672-ci ildə ölüb. Torpaqdan və mal-çülkdən ibarət yüz min dirhəmlik sərvıti qalıb, üçdə birini yəhudilikdə qalan bacısına vəsiyyət edib. Onun Mədinədəki evini Müaviyə 180 min dirhəmə alıb…
İslam banilərinin tamahsı olduqlarına, sadə yaşadıqlarına şübhə ola bilməz…
X.X.
17. 11. 2024, Samara
Yeriyər qızmar qumun üstüylə güclü insan,
Çılpaq, ağır əlləri silahıdır yeganə,
Onlarla qamarlyıb öldürə. Qarşılaşsan
Şəhərdə birdən əgər – vay valına! Vay sənə!
+
Əgər çölün düzündə, ya da duzlu sularda.
Elə güclü yox heç kəs ki, onu yıxa bilsin,
Uzaq, bar gətirməyən susuz səhralarda da,
Gizlənən hər kəsdən də güclüdür o, həm üstün. –
+
Qaranəfəsdir onlar – Gəlir yüngül çəkməli,
Vurub yıxılır onları –və qoyub qaçır ordan
Mərhəmət doğurmadan — və alnında əlləri,
Üzlərini tuturlar çılpaq düzə bir zaman,
+
Kədər dolu gözləri təəccüblə izləyir,
Qızıl buludu – ani Tanrını o gizlədir…
ingiliscədən tərcümə
11-12.11. 2024, Samara
QEYD:
2000 ildən çox vaxt ərzində, Vigili miladdan əvvəl 37-ci ildə “Omnia vincit Amor” deyəndən şairlər Sevginin hər şeyə qadir olduğunu iddia ediblər. Yeniyetmə Kiplinqin bu şeirində hər şeyə Güc qalib gəlir.
+++++++++++++++++
RADYARD KİPLİNQ
A Dominant Power
A strong man pacing over burning sands,
Having no armour, only hard, bare, hands
To hold with and to slay with—Woe betide
If thou shalt meet him in the city! Woe! Читать далее
Ümumilikdə Məhəmmədin on bir arvadı olduğu deyilir. İyirnmi beş yaşı olanda Xədicəyə evlənib. Xədicənin Məhəmmədə ərə getdiyi vaxt neçə yaşında olduğu dəqiq bilinmir, 28-dən 41-ə qədər müxtəlif rəqəmlər göstərilir.
Xədicə 519-cu ildə ölüb. Bundan sonra Məhəmməd on arvad alıb. Bunlardan başqa, Reyhanə bint Zeyd və Mariyya bint Şamun da var ki, onların statusu mübahisəlidir, islam ilahiyyatçıları bu iki qadının Məhəmmədin kəbinli arvadı ya onun cariyəsi olduqları barədə vahid fikrə gələ bilmirlər. Ayişəni çıxmaqla, bütün bu arvadlar Məhhəmmədə gedənə qədər ya dul, ya boşanmış olublar. Geniş yayılmış fikir belədir ki, Məhəmmədim yeddi bioloji övladı (üç oğlan, dörd qız) 598-ci ildən 611 ya 615-ci ilə qədər Xədicədən olub. 630-cu ildə Mariyya Məhəmmədə oğlan doğub, ancaq o da Məhəmmədin bütün oğlan övladları kimi körpəliyində ölüb.
Peyğəmbərin məsləkdaşlarından olan Ənas ibn Malik danışırmış ki, Məhəmməd arvadlarının yanına növbə ilə girirmiş. Ondan soruşurlar: “Buna peyğəmbərin gücü çatırdımı?” Ənas cavab verir: “Biz deyə bilərik ki, Məhəmmədə otuz kişinin gücü verilmişdi”. (Səhih əl Buxari).
Ramla bint Əbu Sufyan ibn Hərb Məhəmmədim arvadlarının ümumi siyahısında doqquzuncudur, ancaq buna qədər peyğəmbərini iki arvadının öldüyü nəzərə alınsa, yeddincidir. Doğum tarixi 589 ya 595-ci il kimi göstərilir. Daha çox kunyası ilə, yəni ilk oğlan övladına görə verilən adıyla, yəni Ümm Həbibə kimi tanınır.
Ümm Həbibə Əbu Süfyan ibn Hərb və Səfiyyə bint Abi əl Əsin qızıdır. Abi Süfyan Üməyyə klanının başçısı və 624-630-cu illərdə Məhəmmədin ən güclü opponenti olub. Sonralar İslamı qəbul etmiş və müsəlmanların tərəfində vuruşmuşdur. 1-ci Müaviyə Ramlanın atabir qardaşı, üçüncü səlif Osman xalası oğlu idi.
Ramlanın birinci əri Ubayd Allah ibn Cəhş, yəni əvvəl Məhəmmədin oğulluğunun, sonra özünün arvadı olmuş Zeynəb bint Cəhşin qardaşı idi.
(Belə çıxır ki, peyğəmbər həm oğulluğunun arvadını alıb, həm də qaynının arvadını? Bəlkə mən səhv başa düşdüm?)
Ubayd Allah İslamı ilk qəbul edənlərdən olub və Qureyşilərin düşmənçiliyindən qaçaraq Həbəşistana köçüb, burda Həbibə adlı qızı doğulub. Ubayd Həbəşistanda xristianlığı qəbul edir, Ramla isə müsəlmanlığından dönmür. Buna görə onlar ayrılırlar.
Gözləmə müddəti bitən gün Məhəmməd Ramlaya elçi göndərir. Toy mərasimi 628-ci ildə Həbəşistanda olur, ancaq Məhəmməd özü iştirak etmir. Ramla Məhəmmədə yaxın olan Xalid ibn Səidi mərasim üçün qanuni qəyyum seçir.Həbəşistan kralı Nequs guya özü xütbə oxuyur, Xalid ibn Səid buna cavab olaraq nitq deyir. Nequs Xalidə 400 dinar verir və toydan sonra bayram şənliyi düzəldir…
Məhəmmədin Ramlaya Hicrdən bir sonra evləndiyini iddia edənlər var.
Ümm Həbibə Mədinədə yaşayan vaxtlar atası Əbu Süfyanın ona qonaq gəldiyi barədə rəvayət var. “O, içəri girən girib nəbinin xalçasına sarı gedəndə qızı xalçanı bükür ki, o otura bilməsin. “Əziz qızım, — o deyir, — çətin ağlıma gələrdi ki, sən fikirləşəsən xalça mənə layiq deyil ya mən xalçaya layiq deyiləm!” Qızı cavab verir: “Bu, nəbinin xalçasıdır, sən isə natəmiz bütpərəstsən. Mən istəmirənm ki, sən nəbinin xalçasında oturasan”. “Allaha and olsun, — atası deyir, — mənim evimdən gedəndən sən xarab olmusan”…
Bütpərəstlik natəmizlikdir? Bəs bir ildə ikisini alıb arvadların sayını ondan aşırmaq yaxşıdır?
Məhəmməd 630-cu ildə Məkkəni ələ keçirın vaxt şəhərin təhvil verilməsində Əbu Süfyanın əsas rol oynadığı deyilir. O, başqa qureşi liderləri ilə birlikdə təhlükəsizlik təminatı alaraq təslim olur. Yəqin ki, o vaxt da islamı qəbul edir. Hunayn döyüşündə o artıq müsəlmanların tərəfində vuruşur . Gözünü itirir və könlünü almaq üçün qənimətin nisbətən yüksək faizi ilə mükafatlanır və Nəcranın valisi təyin edilir…
(ingilis Vikipediyasının materialları əsasında)
X.X.
14-15. 11. 2024, Samara
Gecə sükutunu pozur qışqırıq
Ağ üz çevrilibdir divara sarı
Qalxar ağrı bir an, sonrasa artıq,
Çıxmısan yadından sən insanların.
+
Niyə əlləşirik ağır və hədər?
Titrəyən, öüşü şirin dodaqlar,
Bizi dar ağuşda sıxan ağ əllər
Soyuyar, yaddaşda təması qalar.
+
Yaslılar yas tutub dağılışarlar —
(Qırıq həlqələri bərkidirik biz)
Ölülər qəlblərdə bir az yaşarlar,
Ölü sonra yenə ölüdür, əfsus).
+
Alov gah parıldar, gah öləziyər,
Xatirə eləcə gəlir və gedir —
İnsan gözlərinin işığında qərq,
Dərd çəkilən zaman o özü dərddir.
1882
ingiliscədən tərcümə
08-09. 11. 2024, Samara
QEYD:
Bu şeiri Kiplinq on beş yaşında yazıb və ilk sevgilisi Flo Garrardla münasibiti ilə bağlıdır.
Endryu Rezerford şeirin adının (Rubikonu keçmək) şeirin məzmunu ilə bağlanmadığını deyir, şeirdə təbii ölüm prosesi təsvir olunur, «Rubikon» isə ani qəbul ediln qəti addım mənasındadır.
+++++++++++++++
RUDYARD KİPLİNG
Crossing the Rubicon
A cry in the silent night,
A white face turned to the wall,
A pang and then in the minds of men
Forgotten—and this is all—
For this are we labouring?
Red lips that have pulsed and kissed,
White arms that clasp and cling
Grow cold and are not missed—
The mourners mourn and depart—
(Piece we the broken chain)
The dead one lives awhile in our heart,
Alas, and is dead again–
For as flame that flickers and flies,
Our memory comes and goes—
Drowned in the light of human eyes,
And a woe in the time of woes.
Cuvayriyyə bint Harith (607/8 — 675/6) rəhbəri olduğu Banu Müstaliq qəbiləsi ilə birlikdə döyüşdə məğlub olmuş Əl Hariz ibn Abi Dirarın qızıdır.
Rəvayətə görə, Dhü Qarad yürüşündən qayıtdıqdan sonra Banu al Müstaliqin ona qarşı hücum hazırladığı barədə şayiələr eşidir. Buraydah ibn əl Hasib əl Əslami adlı casus göndədirir ki, bun təsdiq etsin. Banu əl Müstəliq də inanır ki, Məhəmməd ona qarşı hücum hazırlayır. O qəbilədən də casus göndərilir ki, müsəlmanların mövqelərini öyrənsin. Casus müsəlmanlar tərəfindən tutulub öldürülür.
İki ordu Məkkədən az aralıda, dənizə yaxın Əl Mürəysi adlanan yerdə düşərgə salır. Döyüş bir saata yaxın davam edir, müsəlmanlar tez tüstünlük qazanıb Əl Müstəliqi mühasirəyə alır və bütün qəbiləni ilxılarla, sürülərlə birgə əsir götürürlər. İki yüz ailənin əsir alındığı, iki yüz dəvənin, beş min qoyun və keçinin, böyük miqdarda ev şeylərinin qənimət kimi ələ keçirldiyi deyilir. Ev şeyləri sonra hərracda satılır… (Uilyam Muir).
Ox-yay döyüşündə Müstəliq on adam, müsəlmanlar isə Helpər adlı bir nəfəri itirir. Cüvayriyyə bint əl Hariz əsirlərdən biri idi. Onun əri Mustafa bin Safvan da bundan qabaq müsəlmanlarla döyüşdə öldürülmüşdü. Cüvayriyyə əvvəlcə Məhəmmədin yaxın tərəfdarı, onun natiqi və katibi olmuş Zabit ibn Qeys ibn Əl Şammasın əlinə düşür. Bundan narahat olan Cüvəyriyyə Məhəmmədə müraciət edib deyir ki, o, rəhbərin qızıdır, əmr verməyə öyərşib, indi kölə kimi yaşamağa dözə bilmir…Mahmud Əhməd Qəzənfər yazır ki, bu hüznlü yalvarışdan təsirlənən peyğəmbər ona deyir: azad qadın kimi yaşamaq istəyirsə, fidyəsini özü ödəyər. (Özündən qırx yaşlı kişinin arvadı olmaq azadlıqdır, ay Qəzənfər?)
Qəzənfər daha sonra deyir ki, Cüvəyriyyə onun statusunun belə qalxa biləcəyini gözləyə bilməzdi. Və peyğəmbərə deyir ki, onun təklifindən böyük xoşbəxtlik ola bilməz…
Bununla da Cüvəyriyyə Zabit ibn Qeysin əsirliyindən qurtarır və tayfasının vəziyyəti yaxşılaşır. (Alfred Giyom)
Cüvəyriyyənin o vaxt 18, ən çoxu 19 yaşında olduğunu hesablamaq çətin deyil…
Məhəmmədin isə əlli yeddi ya əlli səkkiz yaşı var idi. Yəni özünü, atasını, tayfasını əsirlikdən qurdarmaq üçün gənc xanım özündən qırx (!) yaş böyük olan kişiyə təslim edir…
Əl Hariz ibn Abi Dirar haqqında məlumat çox azdır. Bir mənbədə kömpüter hesablamalarına görə onun təxminən 571-ci ildə doğulduğu bildirilir. Yəni kürəkəni Məhəmmədddən bir yaş kiçik olub. Hərçənd qırx yaş fərqlə Məhəmməd Cuvayriyyənin babası yerindədir…
Məhəmməd öləndə səkkizinci arvadının 22-23 yaşı olub. Uşaqsız gənc xanım. Peyğəmbər də Allahın adından arvadlarına onun ölümündən sonra ərə getməyi qadağan edib. Sevdiyi kişinin arvadı olmaq, uşaq doğmaq, analıq səadəti dadmaq üçün yaratdığı qadına Allah belə acı taleyi rəva bilərdimi?
Rəvayətə görə, onun müstəsna gözəlliyini görə hər kəs sarsılırmış.
Guya Ayişə onun “pəri kimi gözəl” olduğunu deyirmiş…
Azərbaycan xalqı deyir ki, qız gözəl olmasın, bəxti olsun…
Rəvayətə görə, Məhəmmədin ölümündən sonra Əbu Bəkr və Ömər xəlifəlikləri dövründə “möminlərin analarına” 12 00 dirhəm pensiya təyin edirlər. Guya Ömər Cuvayriyyə ilə Səfiyyə iki dəfə az, 6 min vermək istəyirmiş. Hüquqlarını bilən Cuvayriyyə tələb edib ki, onunla günüləri arasında ayrı-seçkilik edilməsin. Və istədiyinə nail olub…
İslamçəlar Juvayriyyəni də, Məhəmmədin bütün başqa arvadları kimi, qatı dindar kimi təsvir edir və ağlagəlməz rəvayətlər uydururlar. Guya bir dəfə Məhəmməd sübh çağı evdən çıxarkən Cuvayriyyə namaz qılırmış. Evə qayıdanda görür ki, gənc arvadı elə həmin yerdə namazdadır. “Səhərdən burdasan?” – peğyğəmbər soruşur. “Bəli” – Cuvayriyyə cavab verir…
Cuvayriyyə 65 yaşında ölüb.
Yazıq Cuvayriyyə…
12-13. 11. 2024, Samara
Məhəmməd ubn Saada görə, Ayişə Zeynəb bint Cəhşi və Ümm Sələməni özündən sonra peyğəmbərin ən sevimli arvadları sayırmış. Guya o deyib: “Zeynəb gözəlliyi ilə və peyğəmbərin ona məhəbbətinə görə mənə bərabər idi”. (Buxari)
Ayişə çox təvazökar olub. Məəttəl qalırsan…
Müsəlmanların nə gözəl anaları var…
Ümm Sələmə Zeynəb haqqında deyib: “Allahın Elçisi onu sevirdi və həmçinin ona tez-tez acığı tuturdu” (İbn Saad) İki dəfə, arvadlarının arasında ərzaq payını ayıranda Zeynəb ona düşəndən narazı qalmış və payı ərzağı geri qaytarmışdı”
Bəzi mənbələr Zeynəblə onun günülri arasında konfliktin olduğunu deyir. O (Zeynəb) adətən onların qabağında öyünürmüş. “Sizi ailələriniz ərə verib, Məhəmmədi mənə inə Allah göyün yeddinci qatından evləndirib. (Səid Aşur, İbn Həcər və s.)
Bir mübahisə zamanı Zeynəb elə Məhəmmədin yanında Ayişənin üstünə qışqırıb onu söyür. “Mən onun sakitləşdirənə qədər Ayişə alovlu sözlərlə cavab verdi”. Guya Məhəmməd həmçinin bu zaman deyir ki, “Ayişə həqiqətən Əbu Bəkrin qızıdır”.
Başqa bir vaxt Zeynəb ortaq dəvəsini Səfiyyəyə borc verməkdən imtinsa edir.Məhəmməd bu işdən o qədər acıqlı olur ki, Zeynəbi iki aydan çox danışdırmır.
Ayişə danışırmış ki, arvadlar iki cəbhəyə bölünübmüş, birinin başında özü durubmuş, ikincisinə Sıfiyyə rəhbərlik edirmiş. Zeynəb Ümm Həbibə, Jüvariyyə Və Maymunə ilə birgə Ümm Sələmənin müttəfiqi olur. (Buxari)
Sağlam fikirliliyini İslamın tamam məhv edə bilmədiyi xalqımız necə gözəl deyib: “Günüm yoxdur… günüm var…”
Buna baxmayaraq, Ayişə zinada təqsirləndiriləndə Zeynəb onu müdafiə edir. Məhəmməd ondan bu iş barəsində nə bildidiyini soruşur və Zeynəb deyir: “Ey Allahın elçisi! (arvad ərlə gör necə danışır! – X.X.) Görmədiyim və eşitmədiyim şeyi gördüyümü və eşitdiyimi deyə bilmərəm. Allaha and olsun, Ayişənin barəsində yaxşıdan başqa heç nə bilmirəm”.
Eyni mənbələr Zeynəbin çox dindar olduğunu deyir. Gecələr həddən artıq dua edirmiş, buna görə iki dirək arasından ciyə asır ki, yorulanda oturmasın, ciyəyə söykənib ayaq üsündə qalsın. Məhəmməd ciyəni görəndə onu açdı və ona (Zeynəbə) dedi ki, yorulanda ibadətə fasilə versin və otursun. (Buxari)
Arvadı niyə alırlar? Ayaq üstə durmağa?
Arvadın gecə məsciddə nə işi var?
Gecə bir dəfəyə nə qədər dua etməlisən ki, ayaq üstə ciyəyə söykənib durasan?
İbadət – yəni namaz? Namazı gecə neçə dəfə qılırlar?
Yaxşı, bunu min iki yüz-min üç yüz il bundan qabaq uydurublar, iki yüz il sonra Buxari bunu kitaba salıb. Adamlar ya sadəlövhlükdən, ya da peyğəmbərə fövqəladə hörmət və məhəbbətdən belə cəfəngiyata inanıblar. Bəs biz niyə inanmalıyıq? Belə primitiv rəvayətlər nəinki İslam etiqadını, hətta inamı sarsıtmırmı?
Digər tərəfdən…
Digər tərəfdən, əgər ərinin səndən başqa altı-yeddi arvadı varsa, gecələr əsəbindən nəinki gedib məsciddə ciyəyə söykənərsən, hətta o ciyədən özünü asarsan da. Bəlkə Zeybəb gecə ibadəti ilə acığını soyudurmuş?
Tezliklə Məhəmməd səkkizinci arvadı alır…
11. 11. 2024, Samara
Dəfn komandası gedir elə ki,
Qıy vurub uçurlar çalağanlar həm,
Gəlir ölümüzlə haq-hesab çəkə,
Ağıllı kaftarlar düşəndə axşam.
+
Onların qətiyyən vecinə deyil,
O nə üçün ölüb və ölüb necə.
Daşları, kolları kənar eləyib,
Eşirlər, qazırlar ona çatınca.
+
Tıxıb aşırmağa qərarlıdırlar,
Cana gələcəklər, yesələr əgər.
Ən zəif canlını yeməkdən hətta.
Xətərsiz yeməkdir ölü, bilirlər.
+
Keçi kəllə atar, cücüsə sancar,
Uşaq müqavimət göstərə bilər,
Zavallı əsgəri Kralın ancaq,
Ölübsə, tərpətməz əlini belə.
+
Ulayar, zibili sovurar onlar,
Ağarar, parıldar iri dişləri,
Ordu köynəyindən bərk yapışarlar,
Çəkərlər cəsədi işığa sarı.
+
Və görünər yenə zavallı sifət,
Bir anlığa — onlar qapayanacan;
Görməz onu daha bir insan fəqət,
Təkcə Tanrı görər və bir də utanc,
+
Bilməyən nə şeydir, qəlbi olmayan,
Nə tapsa yeyənlər; ölünü isə
Murdarlayan onlar deyil, bu, insan
Övladına məxsus işdir həmişə.
1918 ya 1919
ingiliscədən tərcümə
07-08.11. 2024, Samara
+++++++++++++++++++
RUDYARD KİPLİNG
The Hyaenas
After the burial-parties leave
And the baffled kites have fled;
The wise hyænas come out at eve
To take account of our dead. Читать далее
xeyrulla xayal 