Архивы

ƏBU LƏHƏBİN APOLOGİYASI. 1. ETİQADANA SADİQ QALAN İNSAN MƏGƏR HÖRMƏTƏ LAYİQ DEYİL?

Ноя7

əbu ləhəb

Boynuma alım ki, İslama qədər azrbaycanlılarda hansı dinin olduğunu dəqiq bilmirəm. Əgər İran xalqlarından biriymişiksə, deməli zərdüşti olmuşuq. Yox, əgər bizim türk olduğumuzu və Cənubi Qafqazda min illərdən bəri yaşadığımızı iddia edən türkçülərə, turançılara və qalan hər cür demaqoqlara və hətta şarlatanlara inansaq, bizim dinimiz şamanizm olmalıydı və uzun saç-saqqal uzadaraq, boynumuzdan dənələri yekə pomidor və badımcan boyda olan muncuqlar asaraq və məcməyi boyda qavalları döyəcləyərək tanrıları ya əcdadların ruhunu çağırmaıyqlq. Elə deyil?

İnsanın günü qaradır, insan dünyaya niyə gəldiyini bilmir, bir gün öləcəyini, yəni ölümə məhkumluğunu bilə-bilə özünü oda-közə vurur, ancaq firavanlıqdan harınlaşan da, doyunca çörək yeyə bilməyən də günlərin bir günü qəssab əliylə sürüdən çəkilən heyvan kimi (bu, Şopenhauerin ifadəsidir –X.X.)  taleyi  onunkuyla eyni olan minlərin arasından çəkilib müvəqqəti və mənasını anlamadığı həyatından mərhum edilir…

İnsanın zülmü bağırdıla-bağırdıla başı kəsilən heyvanın zülmündən artıqdır, heyvan, çox güman ki, ölüm barədə düşünmür, öləcəyini bilmir, işgəncəni həyatının son dəqiqələrində görür, qalan vaxtlarda yeyir, yatır, cütləşir, bala dünyaya gətirir. İnsanı isə bütün həyatı boyu ölüm fikri təqib edir, kef çəkən insan öləcəyini düşünəndə məyus olur, günü əzab-əziyyətlə keçən insan isə öləri olduğunu düşünəndə həyatın da, çəkdiyi əziyyətlərin də mənasızlığından, fənalığından dəhşətə gəlir…

Tanrı – insanın öz doğuluşunda, həyatında, qaçılmaz ölümündə məna axtarışlarından yaranır. Bu, elmi izah deyil. Bu, fərziyyədir.

Məna axtarışına tam leqal şəkildə mənəvi axtarış da demək olar. Mənəvi axtarışlardan yaranan Tanrı ideyası müəyyən tarxi sitüasiyalarda ideologiyaya çevrilirək rəsmi institutlar yaradır, dövlət ideologiyası ilə müttəfiqlik statusunda fəaliyyət göstərir ya da dövlət ideologiyasını tamamilə əvəz edir.

Qayıdaq biz azərbaycanlıların islamdan əvəlki dini etiqadlarına. Biz atışpərəst də ola bilərdik, şamançı da olub məcməyi boyda qavalları döyəclərdik və ya ayrı bir din. Və günlərin bir günü əliqılınclı ərəb gəlib deyir ki, sənin dünün düz deyil, mən sənə düz din gətirmişəm. Bizim ulu babalarımız və ulu nənələrimiz neynəməliydilər? Məgər onlar müqavimət göstərməli deyildilər? Əsrlər və bəlkə min illər əvvəl yaranan, mənasız həyatı mənalı edən, çəkilən iztirablar səbr, dözüm yaradan, yaxşıya, rahatlığa, işığa ümid yaradan inancdan əliqılınclı görən kimi əl çəkən, qabağında diz çöküb ona deyiləni tutuquşu kimi təkrar edən insan hörmət doğura bilərmi?

Bizim babalarımız müqavimət göstəriblərmi? Biz müsəlman olmaqla nə qazanmışq? Həyatımızn iztirabları yüngülləşib? Müsəlmanlığı qəbul etməmiş qonşulardan çoxmu irəli getmişik? Hanı İranın İslama qədərki cəlalı?

Bu, ayrı məsələdir. Mən dədə-babasının, hətta ulu babalarının dini etiqadlarına sadiq qalmış, ona günlərin bir günündə zorla sırıdılan təlimdən imtina etmiş insana münasibətdən danışmaq istəyirəm.

Götürək, məsələn, Əbu Ləhəbi.

Əbu Ləhəbə biz niyə Ərəbistan yarımadasında 7-ci əsrdə meydana çıxan yeni dinin ardıcılları baxan kimi baxmalıyıq? Məhəmməd özünü yeni və sonuncu peyğəmbər elan edir və əvvəlcə yumşaq, əsasən verbal, sonra isə silahlı ekspansiya başlayır. Məhəmmədin atabir ögey əmisi Əbu Ləhəb öz dini etiqadına sadiq qalır və qardaşı oğlu ilə bacardığı qədər mübarizə aparır.

Məgər bu, hörmət doğurmamalıdır?

Əbu Ləhəbin ana nəslinin nümayəndələri İslama qədər dörd yüz ildən artıq Kəbənin qoruyucuları olublar.

Əbu Ləhəbin əsl adı Əbd al Üzzə olub, yəni ilahə əl Üzzənin qulu. Ancaq atası onu gözəlliyinə  və qırmızı yanaqlarının məlahətinə görə  Əbu Ləhəb – yəni Alov Atası adlandırır. (Mühəmməd ibn Saad).

Azərbaycan Vikipediyası bu adda “cəhənnəmlik” mənası görür. Vay məlumatı təkcə Azərbaycan Vikisindən alanların halına…

İslam mənbələrinin özündə Əbu Ləhəb Ədən əbası geyən uzun sıx saçlı gözəl kişi, səxavətli insan kimi təsvir edilir.

Əbu Ləhəbin arvadı Ümm Cəmil bint Hərb, Əbu Süfyanın bacısı idi. Bu arvaddan beş uşaqğı olub.

Məhəmməd Səfa dağına qalxıb ərəblərə onun peyğəmbərliyini qəbul etməyəcəkləri halda onları ağır cəza gözlədiyini elan edəndə guya Əbu Ləhəb ona deyir: “Görüm gününün qalanı qara olsun! Bizi elə buna görə yığmışdın?”

Əbu Ləhəbin qardaşı oğluna daş atdığını iddia edən rəvayətlər də var…

(ardı var)

X.X.

07. 11. 2024, Samara

PEYĞƏMBƏRİN ALTINCI ARVADI ÜMM SƏLƏMƏ. «SƏN DƏ QISQANC, MƏN DƏ QISQANC…»

Ноя4

ümm Sələmə

Məhəmmədin altıncı arvadı Ümm Sələmədir. Əsl adı Hind Hind, Əbi Üməyyə Məxzumidir. Rus Vikipediyasında doğum tarixi 596-cı il göstərilib. İngilis Vikipeduyasında Ümm Sələmənin ya 580-ci ya da 596-cı ildə doğulduğu qeyd edilib. Bu iki tarix arasında on altı fərq var – bu məsələyə sonda qayıdaram.

Ümm Sələmənin ilk əri Əbdülləh İbn Əbdüləsəd ilk müsəlmanlardan olub, Uhud döyüşündə aldığı yaralardan öləndə üç uşağı vardı və arvadı dördüncü uşağa hamilə idi.

Təfsirçilər ordusu qələmlərini qılınc kimi çalaraq əzmlə çalışırlar ki, Məhəmmədin çoxarvadlılığını şərafətlədirsinlər.

İngilis Vikipediyası islamçı mənbələrə istinadla yazır ki, Ümm Sələmə sağlığlında ərinə deyirmiş ki, onlardan hansı əvvəl ölsə, sağ qalan təzə ərə getməsin ya evlənməsin. Guya əri  təkidlə Ümm Sələməyə tapşırıb ki, o ölsə, hökmən ərə getsin. Və hətta dua eləyir: “Ya Allah! Məndən sonra Ümm Sələməyə məndən elə yaxşı ər təmin elə”.

Bunu oxuyanda qeyzindən ağlamaq istəyirsən…

Yəni bu uydurma əhvalatı eşidəndən ya oxuyandan sonra ərinin hələ sağlığında Ümm Sələməni Məhəmmədə ərə verdiyinə gərək şübhən qalmaya…

Bunu və bu kimi əhvalatları, saysız-hesabsız “hədisləri” uydurub onları Məhəmmədin adıyla bağlayanlar, cəfəng “aforizmlər” qondarıb Əlinin adıyla xalqa sırıyanlar özlərini mömin sayırlar? Məninliyin əsas şərti xeyirlə şərin sərhədini bilmək, yalanı doğruya qarışdırmamaq deyilmi? Hər bir şübhəli işi, normativ əxlaqa uyğun olmayan hər hərəkəti, addımı doğrultmaq üçün hətta Allahın adından istifadədən çəkinməyən şəxs şarlatan deyilmi?

İngilis Vikipediyası Əbdülvahid Həmidə (kitabı Londonda nəşr olunub) istinadla yazır ki, Məhəmməd Ümm Sələməyə elçilik edəndə xanım deyib: “Ya Allahn elçisi, mənim üç xassəm var. Mən həddən artıq qısqanc qadınam… Mən yaşı keçmiş qadınam…Mənim uşaqlarım var…”

Məhəmməd onu hər üç narahatlıqdan qurtarır: “Mən qadir Allaha dua edərəm ki, bu qısqanclığı səndən rədd eləsin. Yaşa qalanda, bu elə mənim də problemimdir.. O ki qaldı uşaqlara, sənin uşaqların mənim uşaqlarımdır…”

(Deməliyik ki, Məhəmmədin özünün də çox qısqanc olduğuna şübhə yoxdur. Quranda deyir ki, (əlbəttə, Allah yox, Məhəmməd özü) biş iş üçün nəbinin evinə gələndə sözünüzü deyib tez çıxıb gedin… Özü xeyli dul arvad almış, yəni dul arvadların ərə getməsinə müsbət baxan peyğəmbər öz arvadlarının onun ölümündən sonra ərə getmələrini Allahın adından qadağan edib. Yəni sən də qısqanc, mən də… Mahnıdakı kimi…)

Peyğəmbərlə onun almaq istədiyi arvadın arasında olan söhbəti kim yayıb, yayılıbsa, harda, kim tərəfindən qeydə alınıb?

Sələmə, Azərbaycan və rus Vikipediyasında göstərikən kimi, 596-cı ildə doğulubsa, Məhəmmədə gedəndə yaşı çox olmayıb. Məhəmməd isə əlli beş yaşında olmalıydı. Ona görə peyğəmbərin “problemimiz eynidir” deməyi qəribə gəlir..

Əgər Ümm Sələmə 580-ci ildə doğulubsa, peyğəmbərin elçiliyi  vaxtı 46 yaşı var imiş. Bu halda özünü ahıl saya bilərdi…

Məhəmmdəd ərə gedəndən az sonra Sələmənin dördüncü uşağı doğulur. Yəni nikah vaxtı ağır yüklü olub…

Və hər halda Sələmə Məhəmmədin arvadlarının ən yaşlısı və Xədicədən sonra ən nüfuzlusu olur. Ancaq bu və bu kimi iddiaların sənədli sübutu yoxdur.

Şübhəsiz ki, Vikipediyada müzəlmanların özləri tərəfindən yazılmış ingilis dilli məqalədə  Ümm Sələmənin son dərəcə möminliyindən əlavə onun müstəsna ağlından, siyasətçilik qabiliyyətindən və hətta qadın hüquqları uğrunda fəaliyyətindən danışılır. Guya günlərin bir günü Ümm Sələmə Məhəmməddən soruşur ki, niyə Quranda kişilərdən danışılır, qadınlardan yox.

Bunun özü də yöndəmsiz uydurmadır. Necə yəni Quran qadınlardan bəhs etmir? Quranın baş mövzularından biri elə qadın deyilmi? Quran qadında təsvir edilməyən bir yer qoymur – paltarı, bər-bəzəyi, hətta, üzr istəyirəm, mestruasiyanın ətraflı təsviri… Onun kişidən aşağı pillədə olmağını da Quran iddia edir…

İngilis dilli müsəlman Vikipediyada yazır ki, guya göydən Məhəmmədə vəhy gəlir, Allah bəyan edir ki, icmanın mömin üzvləri kimi qadınlar və kişilər bərabərdirlər…

Ağ yalandır. Quran deyir ki, qadın kişiyə bərabər deyil.

4-cü surənin 34-cü ayəsində deyilir: ”Ərlər arvadlarından yüksəkdə dururlar, çünki Allah birinə o biri qarşısında üstünlük vermişdir… itaətsizliyindən qorxuqlarınıza tövsiyə edin, onları yataqdan ayırın və döyün…”

Ümm Sələməyə evlənəndən qısa müddət sonra Məhəmməd oğulluğu Zeydə baş çəkmək üçün onun evinə gedir. Qapı yerinə asılmlş tük pərdəni külək qaldırır və Məhəmməd Zeynəbi alt paltarında görüb vurulur…

Mürəkkəb sitüasiya yaranır… Allah işə qarışmalı olur…

Və Məhəmməd yeddinci dəfə evlənir…

X.X.

04. 11. 2024, Samara

PEYĞƏMBƏRİN BEŞİNCİ ARVADI ZEYNƏB. PEYĞƏMBƏR DƏ ONUN BEŞİNCİ ƏRİ OLUB…

Ноя2

download (2)

Məhəmməd peyğəmbərin beşinci arvadı Zeynəb bint Xuzeymə  (595-625) olub.

Maraqlı və hətta bir qədər məzəli görünən budur ki, Məhəmməd də Zeynəbin beşinci əri idi…

Məkkədəki Hilal tayfasından olan Zeynəb ilk dəfə qohumu Jahm ibn Əmr ibn Harizə ərə gedib.

Rəvayətlərə əsaslanan müxtəlif mənbələr hələ bütpərəst ilən Zeynəbin ço səxavətli olduğunu və buna görə “kasıbların anası” adlandırdığını qeyd edirlər. Demək lazımdır ki, bu rəvayətlərə skepsislə yanaşmaq lazımdır, çünki səxavətlilik Məhəmmədin bütün arvadlarına aid edilir. Yəqin ki, indi dəbdə olan terminlə desək, İslam “narrativ”ini yaradanların fikrincə peyğəmbərin aldığı çoxlu arvadın hər biri bu keyfiyyətə malik olmalı idi.

İkinci dəfə Zeynəb Abdulla ibn Jəhşə ərə gedir. Abdulla əvvəlcə Məhəmmədin oğulluğunun, sona Məhəmmədin özünün arvadı olmuş Zeynəb bint Jahşin qardaşıdır…

Zeynəblə Abdullanın ər-arvadlığı boşanma ilə bitir. Bunu bioqraflar Abdulla ölən vaxt Zeynəbin artıq başqa ərdə olduğuna görə təxmin edirlər…

Zeynəbin üçüncü əri Tufəyl ibn əl Harizdir, Mütəllib klanından olan müsəlmandır.

Bu nikah da boşanma ilə bitir.

Bundan sonra Zeynəb qardaşı Tüfəylin qardaşı Ubəydəyə  ərə gedir.Ubəydə ondan otuz yaş böyük idi. Bədr döyüşündə Ubəydə öldürülür. Zeynəb bir ilədək dul qalır.

625-ci ilin fevralında  əmisi oğlu, birinci ərinin qardaşı Qübəysə Zeynəbi Məhəmmədə ərə verir. Qeyd etmək lazımdır ki, Məhəmməd Zeynəbi alanda Hafsə bint Ömərə bir aya yaxın idi ki, evlənmişdi…

Zeynəbin Məhəmmədlə evliliyi cəmi bir neçə ay çəkir. O, otuz yaşında vəfat edir.

Yazıq Zeynəb…

Onun evi altı ay boş qalır, sonra ora Məhəmmədin altıncı arvadı Ümm Sələmə gəlir…

İslamçı resursların birində Zeynəb bint Xuzeyməyə həsr olunmuş  məqalənin başlanğıcında deyilir ki, Məhəmməddən sonra bizim nümunə götürməli olduğumuz şəxslər onun məslək, silah yoldaşları, ailə üzvləri, o cümlədən arvadlarıdır.

İndiki qızlar üçün, məsələn, Zeynəb bint Xuzeymə nümunə ola bilərmi? Məsələ hətta neçə dəfə ərə getməkdə deyil. Məsələ ev əşyası kimi əldən-ələ keçməkdədir…

Onu da demək lazımdır ki, Məhəmmədin sonuncu, on birinci arvadı Maymunə  (Barra bint al-Harith) Zeynəbin anabir bacısı olub…

LƏTİFƏ

Salyan məclislərində ağır söhbətlərdən yaranan təəssürü dəyişmək üçün lətifələr danışılır, ara bəzən elə qızışır ki, yas məclisi dönür məzhəkəyə…

Mən də uşaqlıqda eşitdiyim bir lətifəni danışmaq istəyirəm.

Küçədə yoldaşları ilə oynamağa getmiş bir oğlan ağlaya-ağlaya gəlir evə. Anasına deyir ki, böyük uşaqlardan biri onu söydü, dedi ki, sənin anan doqquz kişiyə gedib. Uşaq hələ də ağlaya-ağlaya soruşur: “Sən doğrudan da doqquz kişiyə ərə getmisən?” Arvad deyir: “Bala, birdən-birə deyə bilmərəm, gərək sayam. Bax, İsa, Musa, Mustafa, iki kosa, bir həmşəri, rəhmətlik dədən, cənnətlik əmin, biri də orda yatan…”

Arvad bunu deyib evin küncünə sərilib yuxuya getmiş kişini gostərir…

X.X.

02. 11. 2024, Samara

HAFSƏ BİNT ÖMƏR, ƏL TƏHRİM SURƏSİ, BAL, QALMAQAL…

Ноя1

HAFSƏ BİNT ÖMƏR

Hafsə bint ömar Məhəmmədin dördüncü arvadı, ikinci xəlifə Ömərin qızıdır.

İngilis Vikipediyası Məhəmməd ibm Saadaya istinadla yazır ki, Hafsə “…qureyşilər Kəbəni tikəndə, Məhəmmədə peyğəmbərlik verilməmişdən beş il qabaq, yəni 605-ci ildə doğulub. O, Xunays ibn Hudhafəyə ərə gedib, 624-cü ilin avqustunda dul qalıb.”

“Gözləmə müddəti” bitəndən sonra atası Ömər onu əvvəl Osmana, sonra Əbu Bəkrə təklif edib, ancaq hər ikisi bu təklifi qəbul etməyib.Yenə İbn Saadın yazdığına görə,  Ömər bu barədə Məhəmmədə şikayət edəndə  peyğəmbər deyib: “Hafsə Osmandan yaxşısına gedəcək, Osman Hafsədən yaxşısını alacaq”.

Bir şey başa düşdünüz?

Azərbaycan Vikipediyası aydınlıq gətirir: “Peyğəmbər cavabında, özü Həfsə ilə, qızı Ümm Gülsüm isə Osmanla evlənəcək deyə bildirir.” 

(“…deyə bildirir…” Bu nə dildir?)

Azərbaycanca məqalə orijinal deyil, ruscadan tərcümə edilib. Ancaq sonda fərqli mənbə siyahısı göstərilib. Oğurluqlarını ört-basdır eləyirlər…

Quranın əl Təhrim surəsi Hafsənin adı ilə bağlıdır.

Məhəmməd bal içərmiş. Günlərin bir günü bal içməyi tərgidir. Və Allah narahat olub peyğəmbərə ayə göndərir.

Peyğəmbərin balı necə içməyi yəqin çox insanı maraqlandırır, bunu Qooqle-a müraciət edəndə görürsən. Yəqin bəziləri fikirləşirlər ki, Məhəmməd də  qədim germanlar kimi bal arağı, ya ruslar kimi “medovuxa” içirmiş.  Qoogle məsələni izah edir. Məhəmməd balı su ilə qarışdırıb içirmiş ki, bunun da müalicə əhəmiyyəti var imiş. “…bağırsaqların işini yaxınlaşdırır, nəcis daşlarını əridir, disbakteriozu müalicı edir, qara ciyərin işini yaxşılaşdırır, zərərli maddələri çıxararaq orqanizmi təmizləyir”.

Deməli, Məhəmmədin bal içməyi tərgitdiyini bilən kimi Allah ona ayə göndərir: “Ey peyğəmbər, arvadlarının lütfünü qazanmağa çalışaraq niyə Allahın sənə icazə verdiyinə qadağa qoyursan? Allah bağışlayan və rəhmlidir!”

Məlum olur ki, Allah peyğəmbərin həzm prosesini diqqətlə izləyirmiş. Yəni fasiləsiz monitorinq.

Bəs Məhəmməd niyə balsudan imtina edir? Arvadlarının buna nə dəxli?

İngilis Vikipediyası bu barədə iki rəvayətin olduğunu bildirərək yazır ki, biri inandırıcıdır, o biri yox. İbn əl Ərəbi yazır: “Əslində bal haqqında doğru hekayə bundan ibarətdir ki, Məhəmməd onu Zeynəblə içirmiş, və Ayişə ilə Hafsə özlərini elə göstərirlər ki, guya buna görə inciyiblər. Məhəmməd də and içir ki, bir də bal içməyəcək. Bunu arvadlarına deyir və sonra onların hamısına aid olan ayələr gəlir.”

Guya inciyiblər ya əməlli-başlı? Qısqanırlarmış Zeynəbə, buna şübhə yoxdur…

Əl Buxarinin “səhih” syadığı hədisdə (3714)  deyilir: “Nəbinin arvadı …Aişə söyləyir ki, peyğəmbər tez-tez Zeynəb bint Cahşin yanında ləngiyir və orda bal içirdi. Mən Hafsə ilə sözləşdim ki, peyğəmbər hansımızın yanına gəlsə, ona deyər: “Mən səndən qummi iyini duyuram. Sən qummi yemisən?” Və Aişə bunu ona dedi, o isə cavabında dedi: “Mən Zeynəblə bal yemişəm. Bunu bir də eləmərm!”

Deyirlər ki, Aişə Məhəmmədin sevimli arvadı olub. Ancaq bu qalmaqaldan görünür ki, oğulluğunun (keçmiş oğulluğunun) arvadını peyğəmbər daha artıq istəyirmiş. Qısqannclıq, mərəkə, and-aman… Allah məcbur olub şəxsən işə qarışır…

Məhəmmədin arvadları haqqında məlumatların hamısında onların vaxtlarının çoxunu ibadətlə keçirdikləri hökmən qeyd edilir. Fikrləşirəm: vaxtın çıxu – yəni 24 saatın nə qədəri? Yaxşı, beş dəfə namaz qıldı, sonra? Bu balsu əhvalatı göstərir ki, arvadların vaxtının xeyli hissəsi günülərini güdməyə, peyğəmbərə yaxınlıq uğrunda mübarizəyə, intriqa toxumağa gedirmiş. Aydın məsədir ki, peyğəmbər arvadları ilə bacara bilmirmiş… Təəccüblü deyil, heç bir arvadla bacarmaq olmur, on-on ikisi ilə necə bacarasan…Yaxşı ki, Alla vaxtında ayə göndərib aranı düzəldirmiş…

Təxminən bu dövrdə:

AVROPA

605 — Britaniyada Nortmbriya krallığı yaranıb

613 — 629— 2-ci Xlotarın idarəsi, onun vaxtında franklar yenidən vahid dövlət olublar.

ÇİN

609 — 619—  türk xaqanı Şibinin idarəsi, onun vaxtında türklər Sui Çiniylə mübarizədə müstəqilliklərini qoyuyublar.

620 — 630 — kaqan Xilinin idarəsi, onun vaxtında türklər Çinə qarşı 67 yürüş ediblər.

AMERİKA

7-ci əsr –indiki Mexikonun 50 kilometrliyində yerləşən polietnik şəhər-dövlət Teotiukanın məhvi

 

Bütün bu və bu kimi hadisələri hansı tanrı idarə edirmiş? Bizimki? Yox. Bizimkinın başı ailə-məişət məsələlərinə qarışmışdı…

X.X.

01. 11. 2024, Samara

İKİ BACILAR YAN-YANA… XƏLİFƏ OSMAN, ONUN ARVADLARI, MƏDİNƏ BAZARI VƏ S.

Окт31

xəlifə Osman

Rus Vikipediyassında oxuyurq ki, xəlifə Osman Məhəmmədin iki qızına evlənmişdi və buna görə “zunnurayn”, yəni “iki işığın sahibi” fəxri titula layiq görülmüşdü.

Müsəlmanların Yaqub dediyi Yakov iki bacıya birdən evlənmişdi. Bunu isə Tövrat qadağan edir: “Qadını  bacısına günü gətirmə ki, çılpaqlığını onun yanıda, onun sağlığında açasan”.

Bu məsələ bəzi yəhudiləri və yəhudi olmayıb Tövratı müqəddəs kitab sayanları indiyəcən naraha edir və haqlı sual doğurur. Ravvin Bentsion Zilber bu suala belə cavab verir:

“Yakov bilirdi ki, gələcəkdə Tövrat iki bacıya evlənməyi qadağan edəcək. (! – X.X.) Ancaq o bilirdi ki, yəhudi xalqını yaratmaq lazımdır və onun bu hərəkəti pozitiv nəticə verəcək. Beləcə Amam öz xalasına (bəlkə də bibisinə -X.X.) evlənmişdi ki, bunu da Tövrat qadağan edir. Bu nikahdan Aaron və Miryam doğulublar”.

Vicdansızlıqda ravvin bizim çalmalılardan geri qalmır. Yəhudi xalqının sayını artırmaq üçün… Elə bu məqsədlə peyğəmbər (!) Lot öz qızları ilə yatırdı…

Yeri gəlmişkən, Netanyahu və onun nazirləri fələstinliləri qırmaqlarını özlərinin tayfa allahlarının peyğəmbərlərinə verdiyi tapşırıqla izah edirlər.

Bir abırlı yəhidi xadim deyirdi ki, yəhudilərin çoxu allaha inanmır, ancaq inanırlar ki, allah Fələstini onlara verib…

Yaxşı, bəs Osman niyə iki bacını alırdı?

Demək lazımdır ki, Osman ikinci bacını Ruğiyyə öləndən sonra alıb. Hərçənd bu işin yöndəmsizliyi aydındır – bacı mərhum bacısının hansı ofisdəsə tutduğu  vəzifəyə getmir. Bacı ölmüş bacısının yatağına girəcək. Yeznəsi ilə bir yatağa…

Guya peyğəmbərin iki qızını aldığına görə layiq görüldüyü “zunnurayn” titulunun mənası “iki işıq sahibi” dir. Ancaq bu fəxri adda bir rişxənd hətta sarkazm gizləndiyini də demək olar: Məhəmmədin “işığ”a bənzədilən hər iki qızı Osmana ərə gedəndən sonra gənc yaşlarında ölüblər. Ruğiyyənin oğlu Abdulla da anasından sonra altı yaşında ölüb.

Ruğiyyənin miladi 601-ci ildə doğulduğu göstərilir. Osmana 615-ci ildə, yəni 14 yaşnda gedib.

Məhəmmədin Xədicədən olan ikinci qızı Umm Gülsüm Osmana 624-cü ildə, yəni bacısı Rağiyyə ölən kimi ərə gedib. Uşaqsız olub, 27 yaşında vəfat edib.

İngilis Vikipediyasında Osmanın on arvadının adı var. Az-çox ətraflı məlumat Məhəmmədin qızları və xəlifə öldürülərkən yanında olmuş Nailə bint əl Furafisa haqqındadır. Osman Nailəyə 649-cu ildə, yəni ən azı 66 yaşında olarkən evlənib və ondan altı övladı olub. Qızlarından biri Umm Səid Abdulla ibn Xaliidn arvadı olub, öləndən sonra bacısı Umm Xalid onun yerinə Abdulla ibn Xalidə ərə gedib…

Heç bilmirsən nə fikirləşəsən… Bu qızğın ərəblər arvadsevərlikləri ilə yəqin Allahı da çaşbaş salıblar…Q. Bolşakov yazır ki, Osmanın idarəçiliyinin ilk altı ilindən sonra ondan kütləvi narazılıqlar yaranır və get-gedə güclənir. Xəlifətdə bütün mühüm vəzifələri xəlifənin qohumları tuturdular. Ancaq bundan çox hiddət doğuran ictimai sayılan fondlardan onlara çoxlu bahalı hədiyyələr verməyi idi. İfrikiyəyə yürüşdə götürülən qənimətdən xümsün bir hissəsini, 100 ya iki yüz min dinarı Osman qızına təzə evləndiyi qayınatası Marvana bağışlamışdı. Marvanın atasına isə sədəqə kimi yığılmış dəvələr hədiyyə verildi… (Əsl Paşaholdiqdir…)

Bazar məsələsi dı var, bu həm gülməlidir, həm də biz müsəlmanlar üçün çox aktualdır.

“Marvanın qardaşı əl Xarisə Osman Mədinə bazarına nəzarəti tapşırdı. O isə öz mövqeyindən istifadə edərək gətirilmə malları məcburi qiymətlə aıb bazar qimətinə satmağa başladı. Bundan əlavə, peyğəmbərin vaxtından bazar rüsumsuz idi, indi Marvan haqq almağa başladı. Mədinəlilər tələb edtilər ki, ticarətə belə nəzarətçidən onları xilas etsin. Ancaq Osman onların şikayətini qulaqardına vurdu…”

Heç nə dəyişməyib…

31. 10. 2024, Samara

VAHİDİN GÜLMƏLİ QƏZƏLLƏRİ. «DEDİM ƏĞYAR İLƏ GƏZMƏ, SƏNƏ ÇOX YALVARDIM…»

Июл12

Əliağa Vahid

Azərbaycan xalq artisti və eyni zamanda milli konservatoriya professoru adını daşıyan müğənnilərin sevə-sevə oxuduğu qəzəllərin biri belə başlanır:

“Dedim, əğyar ilə gəzmə, sənə çox yalvardım”.

Təsəvvür edirsiniz? Bunu yazan Əliağa Vahid və ya bunu boğazından çox burnunun telləri ilə oxuyan İslam Rzayev yalvarır ki, “gəzmə”. Gəzəyən canan da Flora Kərimova kimi deyir ki, gəzirəm, əlimin içindən gəlir. Və sözünü rusca tamamlayır: «Да пошел бы ты на…»

Gəzəyən canana yalvarıb “gəzmə” demək, Məzahir Pənahova “seçkini saxtalaşdırma” deyib yalvarmaq kimidir. Nətəcə — sıfır.

Maraqlıdır ki, Azərbaycan qəzəllərində, xüsusən Vahiddə və Vahiddən sonra vahidanə yazanlarda ancaq qadınlar gəzəyəndirlər. Kişilər – yox! Kişiyə “gəzmə” deyib yalvaran qadın dilindən qəzəl eşitmisiniz? Vahid özü deyir ki, ətrafı gözəllərlə doludur. Ancaq bu, gəzmək sayılmır.

Və daha maraqlı budur ki, Vahid bu qəzəli cananının gəzmək dərdindən öləndən sonra yazır. Özünüz baxın:

“İndi dincəl, gözəlim, mən də ölüb qurtardım.”

Ölüb ya ölmэyib?

“Bir sədaqətli gözəl tapmadım aləmdə, qərəz,

Bu az ömrümdə çox ətrafı gəzib axtardım.”

Şair az ömründə bütün Azəribaycanı ətraflı gəzib, bir “sədaqətli gözəl” tapmayıb, hamısı gəzəyən çıxıb.

“Könlüm aldatdı məni hüsnünə məhparələrin,

Sanmayın, mən bu vəfasızlara bel bağlardım.”

Akademik şair Səməd Vurğun deyirdi ki, ürək candan ayrılmaz. Ancaq Vahid bunu təkzib edir, onun ürəyi canından ayrıdır, öz könlü, yəni ürəyii onu aldadır, o da “vəfasızlara” bel bağlayır.

“Fələkin qəddi bükülmüşsə, mən ondan qocayam,

Onda ki, yoxdu nə dünya, nə fələk, mən vardım!”

Fələyin qəddi niyə bükülür və necə bükülür? Vahidi fələkdən qoca edən nədir? Dünyadan, fələkdən qabaq olmağına Vahidin nə sübutu var? Biz bilirik ki, fələkdən qədim ancaq erməni ola bilər.

Bəlkə bu qəzəl erməni dilindən tərcümədir? Bəlkə bunu erməni yazıb və ona görə bizim gözəllərə gəzəyən deyilir?

“Səni mən istədiyim günlər ölürdüm sənsiz”

Bir şey başa düşdünüz? Aranızda “Tarix-Nadir”i yarısınacan oxuyanlar var? Əvvəldə deyirdi ki, cananın gəzmək dərdi onu öldürüb, indi deyir “sənsiz ölürdüm”.

Axırda məlum olur ki, şair ölməyib, tamamilə sağdır, eşqində də, yarının gəzəyənliyinə baxmayaraq, “sabitqədəmdir”.

“Vahidəm, eşqdə mən indi də sabitqədəməm,

Varam öz yarım ilə mən necə əvvəl vardım.”

Azərbaycanda hər şeydən vacib sabitlikdir. Eyni rəhbərlik, eyni kütlə, eyni Məzahir Pənahov, canan əğyar ilə sabit gəzməyində, yar sabit yalvarmağında və yalvarıb yerində oturmağında…

Akademik şair Səməd Vurğun nə deyirdi? —

“Bundan da gözəl bir daha dövran ola bilməz…”

Mirzə Əlil

12.02. 2024, Samara

VAHİDİN GÜLMƏLİ QƏZƏLLƏRİ. «YARIMSA GƏZİR ŞÖVQ İLƏ ƏĞYAR HƏVƏSİNDƏ…»

Июл9

Əliağa Vahid

“Mən aləmə minnət çəkirəm yar həvəsində”

Şair yar, yəni öz dilimizdə desək, arvad həvəsinə düşüb. Bu, aydındır. Fellinin “Amarkord” filmində dəlixana pasiyenti ağacın başına dırmaşıb haray çəkir: “Mən arvad istəyirəm!” Ancaq  “aləmə minnət çəkirəm” necə başa düşülməlidir?

“Yarımsa gəzir şövqlə əğyar həvəsində.”

Yenə Vahidin yarı gəzəyəndir! Özü də elə-belə gəzmir, “şövqlə” gəzir!

İkinci beytdə Vahid toyxana əhlinə sual verir:

“Bilməm, bu necə sirrdir, necə hikmətdir, əzəldən

Bülbül gülə mail, gül olar xar həvəsində?”

Toyxanadakılar, və ya indiki vaxtda şadlıq evinə yığılıb tuluqlarını dolduranlar bu suala cavab axtarsalar, gərək yeyib-içməyələr, ayfonlarını qabaqlarına qoyub ekranı barmaqlayalar. QOOGLE Vahidin sualına çətin ki, cavab verə, çünki sualın cavabı yoxdur, çünki bülbül gülə vurulmayıb, gül tikan həvəsində deyil, bu metaforları, bənzətmələri şərq şairləri Vahiddən yüz illərlə qabaq milyon dəfə işlədib çürüyünü çıxarıblar.

Beytdə başa düşülən budur ki, Vahid özünü bülbülə, əğyarı, yəni onun yarını zad eləyən oğlanı tikana bənzədir.

Gülməli deyil?

“Mey oxşamasa ləblərinə qırmızılıqda,

Bir kimsə tapılmaz meyi-gülnar həvəsində”.

Başa düşdünüz? Əgər çaxır, yəqin ki, qırmızı çaxır, Vahidin yarının ləblərinə, yəni dodaqlarına bənzəməsəydi, bir nəfər də “meyi-gülnar”, yəni qırmızı çaxır içməzdi. Yəqin ki, hamı elə araq ya ağ çaxır içərdi. Bunu Əliağa Vahid deyir, mən demirəm.

“Hər gün üzünü görməyə həsrət çəkir aləm”.

Aləmin işi-gücü, dərdi, qayğısı yoxdurmu ki, Vahidin yarının üzünü görməyə həsrət çəksin? Əvvəldə demişdi ki, yar əğyar ilə gəzir. Yəni aləm bunu görməliydi. Belə deyil?

Aha! Yenə zülf! Vahid Zülfsevər!

“Bilməm, nə görüb zülfdə Məcnun kimi könlüm?”

Məcnun zülfə vurulmuşdu? Yalançının…

Füzuli Leylidən nə deyirdi?

Rahü-rəvişi müdam ğəmzə,
Başdan ayağa tamam ğəmzə…

Sonra qəzəldə olduqca maraqlı, Aynur Camalqızı demişkən, sensasion bir açıqlamaya rast gəlirik.

“Aşiq sevir ol şuxi, təəccüblü budur ki,

Yüzlərlə gözəllər də onun var həvəsində.”

Əliağa Vahid özü mat-məəttəl qalıb.Vahidin cananını yalınız kişilər sevmirlər, yüzlərlə gözəl də, yəni yüzlərlə xanım da o canana vurulub…

Qadının qadına aşiq olmağına nə deyirlər? Mən bu sualın cavabını versəm, dava düşər…

Qəzəlin sonuna yaxın cəfəngiyat daha da cəfəng olur, bunu ruslar yaxşı deyirlər: “marazm krepçayet…”

“Vahid! Yenə qiymət çoxalıb Yusifı-şerə…”

Yəqin Vahidin qəzəlləri oxunmamışdan qabaq şadlıq evində gərək dərin bilikli akademik çıxış edib milləti başa sala. Məsələn, akademik, Nobel əsilli və Nobel namizədi Kamal Abdulla. Füzuliyə “qara deşik” deyən müdrik insan. Ondan yaxşı namizəd görmürəm…

09. 07. 2024, Samara

VAHİDİN GÜLMƏLİ QƏZƏLLƏRİ: «NƏ QƏDƏR EŞQİMİZ, EY GÜL, BELƏ PÜNHAN OLACAQ…»

Июл7

Əliağa Vahid

Vahidin bəzi qəzəlləri sualla başlayır:

“Nə qədər eşqimiz , ey gül, belə pünhan olacaq?”

Yəni şair deyir ki, eşqimiz haçanacan gizli qalacaq, çünki “aşikar eyləməyincə” “ürəyi qan olacaq”.

Əliağa Vahidin yadından çlıxlb ki, başqa bir qəzəlində tamam ayrı söz demişdi:

“Etibar olmaz özün göstərən aşiqlərdə,
Əhsən ol aşiqə cananını pünhanı sevir!”

Məsələ burasındadr ki, Vahidin qəzəllərinə nəinki sevgi şeiri, hətta şeir demək çətindir. Bu qəzəllərin  çoxu müğənnilərin sifarişi ilə, “dılöy-dəlöylə” oxumaq üçün yazılıb. Ona görə də bu mətnlərdə hansısa gerçək yaşantıların, ürək ağrılarının, konkret sevgi tarixinin ifadəsini axtarmaq mənasızdır. Vahid qafiyə seçir və illərlə işlətdiyi trafaretləri götürüb gedir qafiyənin dalınca.

“Nə zaman vəslinə bəs yetməyə imkan olacaq?”
Abır-həyada yer üzündə birincilərdən olan millətimizdə bu “imkan olacaq” ifadəsi necə başa düşülməlidir? Aşid “vəslə yetməyə” imkan axtarırsa, canan ismətli gözəl deyil, bəlkə də qədim peşə sahibidir…

Vəslə yetmək istəyirsən? Göndər elçini? Nec yəni “imkan”? Qızı otelə ya manatlıq evə aparmaq istəyirsən?

Sonra gül-bülbül cəfəngiyatı gəlir:

“Bəs haçan rəhm edəcək bülbülü — biçarəyə gül?”

Heç haçan! Bülbül harda, gül harda?
“Nə qədər bəs o fəğirin işi əfğan olacaq?”

Bülbülə heç olmasa bir dəfə qulaq asmış və bülbülü sərçədən ayıra bilən hər kəs bilir ki, bülbül “fəğan” eləmir, bülbül şən nəğmələr deyir, bülbülün nəğməsi xəstəyə dərmandır….

Bu beytə baxaq:

“Eşqdən başqa nə dərd olsa yenə çarəsi var,
Ayrılıq dərdinə, bilməm necə dərman olacaq?”

1-ci misrada dedi ki, eşqdən başqa hər dərdə çarə var. Deməli, ayrılığıa da. 2-ci misrada deyir ayrılığa çarə yoxdur.

Mən Vahidin içkili yazdığını iddia eləmirəm, ancaq təkid edirəm ki, o lotu-potu üçün, avam kütlə üçün yazıb və basməmmədi yazıb.

“Öz xoşumla o qarə zülfə əsir oldum özüm…”

Yenə zülfə əsir oldu! “Özüm oldum…” Öz xoşuyla – bu necə olur?

“Hələ Vahid , meyə meyl eyləmə , qoy gəlsin o gül,
Yarsız yerdə mey içmək bizə nöqsan olacaq.”

Aha! Məclisə canan gələcək! İçki məclisinə! Birinci beytdə deyirdi ki, “eşqimiz haçanacan gizli qalacaq.» İndi məlum olur ki, cananla içki məclisləri qurur və yəqin ki, hər ikisi xirtdəyəcən vurur…

Kül bizim başımıza…

Bu mətnləri poeziya sayan insanların xəstə olduğuna kiminsə şübhəsi var? Mənim – yoxdur!

07. 06. 2024, Samara

VAHİDİN GÜLMƏLİ QƏZƏLLƏRİ. «ZÜLFÜN DAĞILMAQ ADƏTİDİR…DARAQ NEYLƏSİN…»

Июл6

Əliağa Vahid

Əliağa Vahidi, məncə, zülfsevər şair adlandırmaq olar.

“Zülfün dağılmaq adətidir, şanə neyləsin?”

Şanə — yəni daraq. Yəni: xanımın saçları dağılıb (makaron fabrikində partlayış), Vahid deyir ki, buna daraq neyləsin.

Vahid fikrini düz ifadə edə bilibmi? Yox! Şanənin, yəni darağın funksiyası saçı nizama salmaqdır. Ona görə də saçın dağılmağına səbəb ola bilməz. Şairin sualı ritorik səslənsə də, yersizdir.

Maraqlıdır ki, toyxanalrda “şanə” sözünü “daraq” kimi başa düşənlər olmurdu və indi də yox kinidir, çox adam “şanə” sözünü müğənninin dilindın eşidəndə az qalır qəşş eləsin, elə bilir ki, söhbət qurbanı olduğu imamların müsibətindən gedir…

Yox, şanə — daraqdır…

Şanapipik – yəni pipiyi darağa bənzəyən…

Şeyx Əhməd buna görə Şeyx Nəsrullaha pıçıldayırdı: “Ərəbcə de, ərəbcə…”

“Yarın vəfası olmasa, biganə neyləsin?”

Maraqlıdır ki, Vahid “biganıə” sözünü “əğyar” sözü ilə misranın, əruzun tələbindən asılı olaraq  paralel işlədir. Ancaq bu sözlər mənaca eynidirmi?

Əğyar kimdir? Hüseyn Cavid demişkən, “cümlə cinatətlərə bais”, Məsələn, Məşədi İbadın qanuni nişanlısı ilə gündüz-günorta çağı eyş edən. Azərbaycan ədəbiyyatında elə bir aşiq yoxdur ki, əğyar onun cananını  yoldan çıxarmasın. Əğyar təkcə Azərbaycan  ədəbiyyatının yox, bütün millətin bir nömrəli problemidir. Biganə isə, lüğətə görə, “yad, yabançı, özgə, tanış olmayan” adamdır.

Bununla işimiz yoxdur.

“Pərvanə eşqi var, dolanır şəm başına,

Şəm isə yandırır onu, pərvanə neyləsin!”

Burda da Vahid sadə bir mülahizəni, fikri dolaşıq və səhv ifadə edib. Pərvanə özünü oda salıbsa, sual belə olmalıdır: Buna şam neyləsin?” Ancaq qafiyə xatirinə Vahid “pərvanə” yazır, çünki xalqı avam  və küt sayıb.

Vahid zülfsevər şairdir. Qəzəldə hökmən zülf olmalıdır.

“Zülfündə nalə eyləsə, incitmə könlümü”.

Könlün zülfdə nalə eləməyi necə olur? Başa düşən var? Bəlkə “zülfündən ötrü” olmalıdır?

Sonra Vahid toyxanadakı kişilərə müraciət edir:

“Məşuqən özgələrlə gəzir, umma xəlqdən…”

Vahidin gözəllərinin bir eybi varsa, özgələrlə gəzməkdir.

“Bir ev ki, getdi qarətə, həmxanə neyləsin?”

Həmxanə — yəni qonşu. Yəni sevgilin özgəsiylə gəzir, buna qonşu neyləsin.

A kişi, necə neyləsin? Uşaq qonşuya oxşayırsa, onda necə?

“Gül qönçəlikdən adət edib bivəfalığa”

Yəni məktəbli vaxtından gəzəyən olub.

“Meyxananənin şərafətini anla badə iç,

Sərxoşluq eylədin, buna meyxanə neyləsin?”

Əxlaq pozğunluğu məsələsini tam həll etməmiş Vahid keçir alkoqolizm probleminə. Deyir ki, sən içib özünü heyvan kimi aparırsansa, buna kafe ya restoran neyləsin, sən gərək normanı biləsən.

Ancaq son beyt indicə dediyini yalana çıxarır. Məlum olur ki, sən əgər çox içib açarını itirmisənsə, sən özün günahkar deyilsən, günahkar sınin stəkan yoldaşındır…

“Vahid deyirsə xəlq həkimanə badə iç,

Həmdəm fəsad olanda həkimanə neyləsin?”…

Vahid nədən başlamışdı? Zülfün dağılmağından və daraqdan.

Hara gəldi çıxıdı?

Kimdir günahkar? Vahid özü ya onun stəkan yoldaşı?

 

06. 07. 2024, Samara

VAHİDİN GÜLMƏLİ QƏZƏLLƏRİ. «QƏM ÇƏKMƏ, KÖNÜL, MƏCLİSƏ CANAN YENƏ GƏLDİ…»

Июл5
Əliağa Vahid

«Qəm çəkmə könül, məclisə canan yenə gəldi…»

Bu misranı biz necə başa düşməliyik? Deyək ki, Əliağa Vahid beş-altı qədəşlə oturub vurur. Və birdən canan girir içəri. “Yenə gəldi” deməklə Vahid bildirir ki, canan belə məclislərin daimi iştirakçısı olub, ancaq arada nə baş veribsə, qısa fasilə verib. Təəssüf ki, şeirdən anlamaq olmur ki, məclisdə Vahidlə oturanların da cananları yanlarındadır ya elə cananla məclisdə oturmaq yalnız Vahidin imtiyazıdır.
“Bu qalibi-biruhə verən can yenə gəldi”.

Yəni canan gələn kimi ruhsuz Vahidə “can gəlir”.

Sonra:

“Bir neçə gün olmuşdu günüm tirə qəmindən”

Bu misra çox maraqlıdır, çünki əruz tələb edir ki, “neçə” sözündəki “e”ni uzadasan. “Bir neeeçə gün olmuşdu…” Ayrı cür olmaz.

“Ahəstə yığıb başına öz ləşkəri-zülfün”

Vahidin zülfsüz qəzəli çox azdır. Sözün hər cür mənasında Vahid zülfün əsiridir. Yəni Vahid bir növ fetişistdir, onun fetişi zülfdür, yəni qadın başının tük örtüyü.

“Ləşkər” sözü bizə Füzulinin “Söz” rədifli qəzəlindən tanışdır, “qoşun” deməkdir. İndi özünüz hökm verin: qadın saçları nə dərəcədə qoşuna bənzəyir? Qadınlar iki saç hörərdilər  — iki saçdan nə qoşun? Bəlkə məclisə gələn canan afrikalı gözəl imiş?
“Könlüm evini etməyə viran yenə gəldi”.

İki misra əvvəl deyirdi ki, ölübmüş, canan buna can verib, indi deyir “könül evini” xaraba qoyacaq…

“Yenə dedi Ocaqqqulunun axsaq eşşəyi!”

Bu, Cəfər Cabbarlıdandlr. Vahid isə yenə zülf deyir.

“Sal boynuma, canana dedim, həlqəyi zülfün”

Bayaq zülf ləşkər idi, indi oldu həlqə…

Aha! Qəzəldə bülbül olmalıdır. Al gəlsin, bu da bülbül:

“Qan ağlama, bülbül, dəxi gülzar həvəsində.
Əyyami-xəzan keçdi, gülüstan yenə gəldi.”

Bülbül xəzanı, yəni payızı harda görür? Bülbüllər avqustun ortalarından Afrikaya köçürlər…

Yenə zülf! Yenə zülf!

“Vahid, bilir aləm məni, ol zülfə əsirəm”….

A kişi, bilirik. Vallah, Bilirik…

Dəlöy-dəlöy… Uy aman…

05. 07. 2024, Samara