5-ci sinif şagirdlərinə Hüseyn Arifin “Qız qalası” şeiri tövsiyə edilir. Görək Hüseyn Arif Qız qalasını necə tərənnüm edib, vunderkind və dahi Cəfər Cabbarlını keçə bilib ya yox.

“Gərilmiş qabağa qaya sinəsi…”

Qalanın sinəsi qayadandır ya kərpicdən? Sinəsi necə gərilib?

“Qaralmış küləkdən, dumandan, sisdən”.

Qaralıb? Bəlkə bozarıb? Küləyi, dumanı başa düşdük, bəs “çis” nədir? Sis! Sis? Mən başa düşürəm ki, bu “sis” misranı doldurmaq üçündür. Bunu uşağa desən, fikirləşəcək ki, şair fırıldaqçı olub.

“Canında illərin ox nişanəsi,
Qərinələr keçib başının üstdən”.

Burda, əlbbəttə, şair “əsrlər” demək istəyib, ancaq misrada heca çatmayıb, ona görə şair tıxayıb “qərinələri.  Şair yüzilliklər” deyə bilərdi, heca sayı da uyğun gəlir, ancaq böyük şair gərək farsca, ərəbcə deyə.

Şeyx Əhməd Şeyx Nəsrullaha nə tövsiyə edirdi? “Ərəbcə de, ərəbcə…”

Qayıdaq şeirə: zaman başın üstündən keçir? Başın üstündən keçsəydi, nə vardı ki…

 Sonra gülməli bənd gəlir. Oxuyub çox gülmüşəm, Allah Hüsey Arifi də o dünyada güldürsün, elə güldürsün ki, şeytanları da gülmək tutsun. Baxın:

“Gah günəş alovdan biçmiş donunu,
Gah xəzan səyirdib çapmış atını”.

Şair “payız” demir,  “payız”ı bizim kimi sıravi insanlar deyirlər. Xəzan! Nəbi Xəzri rəhmətlik də yaman “xəzan” deyən idi, onun şeirlkərində xəzan yarpaq tökürdü. Hüseyn Arifdə isə “səyirdib çapmış atını”…

“Çapmış atını…:

Yaxşı, deyək ki, günəş qalaya don biçir. Bəs «xəzan atını səyirdib» qalanın harasında çapır? Divarlarında?

Sonrası daha gülməlidir, bunu eşitsələr, şeytanlar uğunub gedəcəklər, tiyanın altı sönəcək

“Tufanlar araya alanda onu
Sular ayağının eşmiş altını”.

Deməli tufanlar, yəni ən azı beş-altı tufan, Qız qalasını araya alır. Sular isə, yəni sular, ayağının altını eşir…

 Eşir…Sis!

“Qışın çilləsində, qışın qarında
Çevirmiş üzünü üfüqə sarı.”

Qalan vaxtlar Qız qalası üzünü qibbləyə çevirir?

“Nəğmə tək səslənmiş qulaqlarında
Xəzərin əsrlik pıçıltıları”.

Bayaq qərinə idi, indi əsr oldu, burda misra düzəlir. Əsrlik pıçıltını uşağa necə izah edəsən? Belə izah olunmaz şeyləri Daxili işlər nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəisi izah edə bilir. O cənabın dünyada izah eləyə bilmədiyi heç nə yoxdur…

 “Dayanıb altında əzəmət, vüqar,
Sanki daşa dönmüş bir sərkərdədir.”

Altında vüqar? Alt, türkün məsəli,  ayıb olan yerdir, orda nə əzəmət… Fikirləşdim ki, bəlkə “alnında” olmalıdır. İki mənbədə baxdm, “altnda”dır…Yəqin Hüseyn  Arif Qalanın altı ilə tanış olub…

Yuxarıda demişdi ki, «altını sular eşib». Eşilən yerdə nə vüqar, nə əzəmət?

Sis!…

Vallah, elə bil ki, Sabir, Cəfər Cabbarlı, Müşfiq  kimi şairlər gedəndən sonra yurd xaraba qalıb…

X.X.

12. 05. 2024, Samara