Tofiq Quliyeev yəqin ki, Azərbayccanın ən yaxşı mahnı bəstəkarıdır. O, üç yüzdən çox mahnı yazıb. Ancaq onların bir neçəsi, yəni beş-altısı əsil vokal inciləridir ki, bu da az deyil. Birinci üçlüyə isə hökmən “Sənə də qalmaz” salınmalıdır. Mahnı Rəsul Rzanın sözlərinə yazılıb.

«Söylə, nədir bu ədalar,
Bu işvə, bu naz.

Gedər bir gün, bu gözəllik

sənə də qalmaz…»

Rəsul Rza poeziyada elə bir hünər göstərməyib, vaxtında axara düşüb, “Lenin” poeması ilə klassik olub. 30-40 il Azərbaycan məktəblərinin buraxılış siniflərinin şagirdləri bu poemadan imtahan veriblər, qəbul imtahanlarında inşa yazıblar… Yəni Rəsul Rza iki nəsil azərbaycanlını bu poema ilə mələdib…

Yəni bu mahnı mətnində elə bir poetik ləyaqət yoxdur və mahnı mətnlərindən çox şey gözləməyə dəyməz — əsas melodiyadır. Ancaq “Gedər bir gün bu gözəllik sənə də qalmaz” ifadəsində insan həyatının və həyatda sevdiklərimizin, valehi olduqlarımızın müvəqqəti, keçəri olduğunun sadə sözlərlə, ancaq Rəşid Behbudounun səsinin qadir olduğu hüznlü çalarla ifadəsi nəinki təsirləndirir, hətta iliyə işləyir…

Və həm də təsəlli verir! Vallah, hə!

Yəni sevdikləri gözəllərin “iqnorun”dan, təkəbbüründən, saymazlığından iztiraba uğrayan insanlar üçün bu mahnı psixoterapik təmrindir. Yəni deyr ki, o gözəlin səni saymamağı, hətta sənə gülməyi də səni öldürməsin, o gözəllik ona qalmayacaq… 

Şopenhauerin geniş kütləyə məlum olmayan, bəzilərini şoka sala biləcək bir yazısı var. Deyir ki, gözəl xanımların təkəbbürlülüyü, qüruru, saymazlığı sizi üzməsin, əgər bundan əziyyət çəkirsinizsə, həmin gözəli xəstə yatdığı vaxt, yaxud – Şopenhauerin əvəzinə üzr istyəyirəm – ifrazat vaxtı gözünüzün qabağına gətirin, o dəqiqə sakitləşəcəksiniz…

Mən bunu rusca çoxdan oxumuşam, yadımda qalan kimi yazıram. Şopenhauer yer üzündə yaşamış ən dərin zəkalı insanlardan biri olsa da, on səkkizinci əsrin adamıdır… Belə şokasalıcı fikirləri çoxdur. Məsələn, fransızları Avropanın meymununa bənzədir… Bunu mənim soydaşlarım bəyənərlər…

Qayıdaq mahnıya. “Sənə də qalmaz…” – bu mahnı misrası Rəsul Rzanın ömrü boyu yazdığı ən yaxşı misradır. Ancaq Rəsul Rza bunu özü yazıbmı?

Bülbülün ifasında təsniflər var. Misilsiz ifadır. Misilsiz. Bu təsniflərin əvvəliində Bülbül muğam parçaları oxuyur. Müxtəlif qəzəllər, Vahidinkini də. Ancaq başlanğıcda, səhv etmirəmsə, Şur-Şahnaz üstündə, “Züleyxa” rədifli şeir oxuyur. Yazılı mətn yoxdur, ona görə janrını dəqiq deyə bilmərəm, mənə elə gəlir ki, müstəzada oxşayır. Vaqifin məşhur şeirinə də bənzəyir, Vaqifinki də saymaq olar, ancaq bəzi misralar Vaqifin təkrarıdır, Vaqif axı özünü təkrar etməzdi.

Vaqifdə:

«Allaha şükür, lalə yanağında еyib yоx,

Dişində, dəhanində, dоdağında еyib yоx…»

Bülbül oxuyan şeirdə:

«Hətta ki, sənin lalə yanağında ayıb yox,

Bir zərrəcə  hüsnündə, kamalında ayıb yox…»

Maraqlıdır. Bu “Züleyxa” kimindir?

Və elə həmin bənddə bu misra gəlir:

“Qalmaz bu gözəllik sənə pabəndə, Züleyxa…”

Rəsul Rzanın “sənə də qalmaz”ı burdan çırpışdırdığına şübhəm yoxdur. Çünki ədəbiyyatda iki bədii fikrin bir müəllifin başına girdiyi hallar yox kimidir, adətəm yamsılama, təsirlənnmə olur…

Ancaq mənim yazdıqlarım “Sənə də qalmaz” mahnısını dəyərdən salmaq üçün deyil, həqiqəti üzə çıxarmaq üçündür. Mahnı gözəldir. Rəşid Behbudov, eləcə də Bülbül oxuyanda elə vəcdə gəlirəm ki, az qalıram Mitya Karamazov deyən kimi bir xəncər götürüb soxam ürəyimin başına…

Xeyrulla XƏYAL

15.12. 2020. Samara