Архив тегов | Molla Pənah Vaqifin şeirləri

MOLLA PƏNAH VAQİFİN GÜLMƏLİ ŞEİRLƏRİ. «ƏFƏNDİ»

Окт10

Molla Pənah Vaqifin “Əfəndi” rədifli qoşması var. Bu şeir hansı əfəndiyəsə xitabən yazıldıından belə güman etmək olar ki, Molla Vaqifin türk dostu var imiş, yəni əlaqəsi təkcə ruslarla yox, osmanlılarla da olub. Bunu Cəmil Həsənli yaxşı bilər.

“Siyah telli bir sənəmin ucundan
Badə getdi din-imanlar, əfəndi!”

Niyə Vaqif “qara telli” yox, “siyah telli” yazır, başa düşmək çətindir. Bu heç. İlk beytdən məlum olur ki, Pənah yenə eşq azarına tutulub və elə tutulub ki, imanı cəm halda işlədir: “din-imanlar”. İmanı cəm halda olan müsəlman deyil, bütpərəstdir…


Ol oda ki, mən düşmüşəm yanıram,
Düşməsin heç müsəlmanlar, əfəndi!

Burda “lar”, əlbəttə, artıqdır. “heç müsəlman düşməsin” olmalıdır. Ancaq ölçü və qafiyə problemi yarananda Pənah müəllim ağına-bozuna baxmır.

“Könül deyil sən gördüyün havada”

Yəni türk əfəndi havada könül görürmüş?
“Dərdim olur gündən-günə ziyada,
Hər zaman düşəndə ləbləri yada
Tökülür gözümdən qanlar, əfəndi!”

Yəni xanımın dodaqları yadına düşəndə Pənahın gözündən qanlar axır. Klassikimiz burda çox şişirdib. Desəydi ki, ağzımın suyu axır, inandırıcı olardı və yerinə də düşərdi…
“Bilməm nə nəhs gündə çıxdım bu dağa”

Bu misrada ustalıq məsələsi var. Vaqif kimi usta gərək “nə nəhs” deməyə, çünki nə-lər tələffüz anında qarışır bir-birinə…
“Bir lalə üzündən düşdüm irağa,
Yana-yana qaldım belə fərağa,
Bərbad olsun ol zamanlar, əfəndi!”

Bu bəndi Molla Pənah kimi ustad şairə yaraşdrmaq olmaz. “İrəğa” – yəni hara? Necə yəni “belə fərağa”? “Ol zamanlar” – hansı zamanlar?…Yaxşı, deyək ki, burasını şagirdi ya nökəri yazıb.

“Mənim meylim yoxdur sultandan, xandan,
Yarımın arzusun saxlaram candan.”

Bir şey başa düşdünüz? Mən – yox…
Xalq da bilir, mənim könlümdür andan
Olsa yüz min növcavanlar, əfəndi!

 Bunu da başa düşmədim…
“Molla odur hər nə görsə kitabda,
Onu şərh eyləyə haqda-hesabda”

Yaxşı, deyək ki, mən mollaym. Bu cəfəngiyatı “haqda-hesabda” necə şərh edim?

Bəs bunu:
Vaqif deyir sənə, mənə bu babda,
Hələ azdır bu divanlar, əfəndi!

Hansı divanlar? “Ləblərə” tamarzı qalmaq? Niyə azdır? Nə xata çıxarmısan? Deyək ki, xatanı sən çıxarmısan. Onda divanlar sənə olmalıdır. O əfəndi kimdirsə, ona  niyə olsun?…

Elə deyilmi, bəy əfəndilər?

10.10. 2025, Samara

 

MOLLA PƏNAH VAQİFİN GÜLMƏLİ ŞEİRLƏRİ. «İKİSİNƏ DƏ»

Окт9

Molla Pənah Vaqif, bizim böyük və istəkli şairimiz bəzən elə şeylər yazır ki, adam utandığından gözüyumulu oxumaq istəyir.

“Səhər-səhər həsrət ilən gəzirdim,
Cüt qoşa nar gördüm iki sinədə.”

Görünür, klassikimiz çox temperamentli kişi, ayıb olar deyə “qızğın” demirəm. Elə səhər tezdən gözü xanımların sinəsini alıb. Narları sayır… Cüt qoşa… Yaxşı ki, salyanlılar şeir oxuyan olmurlar, oxusaydılar, deyərdilər: “Ala, bu qazaxlı nə yazır…” Salyanlılar şeir oxumurlar, salyanlılar Marksın «Kapital», Leninin «Materializm və empriokritisizim» əsərlərini oxuyurlar…

Dalına (qoşmanın) baxaq.
“Birisi qız idi, birisi gəlin,
Can qurban eylərəm ikisinə də.”

Bu qoşmanı yəqin klassikimiz müəllim olanda yox, vəzir olanda yazıb. Müəllimdə bu bilicik hardandı ki, uzaqdan hansı xanımın qız, hansının gəlin olduğunu təyin edə. Şübhə yoxdur ki, bunu yazan bilikli və təcrübəli ekspertdir…

Nikulin “Qafqaz əsiri” filmində mahnı oxuyur: “Əgər mən sultan olsaydım, üç arvadım olardı…”

A kişi nə sultan, sən elə Qarabağ xanının vəziri olsaydın, bəsindi…
“Gəlin bulaqda əl-üzünu yuyur,
Qız deyin gəl gedək, həriflər duyur”.

Qız gəlindən həyalı və həssas imiş, görür ki, şair şor gözünü dikib onların sinəsinə…
“Belə gözəl sevən əldənmi qoyur,
Can qurban eylərəm ikisinə də.”

İkisinə də! Məşədi İbadı qınayırdıq. Məşədi İbad dükançı idi. Molla Pənah müəllim, sonra saray vəziri… “İkisinə də…”
“Gəlnin dodağıdır Təbrizin məti”

Nə bildi?
“Əlli-altmış tümən qızın qiyməti”

Məşədi İbad təkcə Tarixi-Nadiri oxumurmuş, kişi yəqin ki, Vaqifin şeirlərini oxuyurmuş… Əlli-altmış tümən görəsən manatla nə qədər eləyərdi?

Molla Pənah isə gözlərini xanımların sinəsindən çəkmir.
“Gəlinin yaxası polad iynəli,
Qızın yaxasıdır çarpaz düyməli.”
Bu bəndlərdə şiddətli erotizm və hətta, salyanlılar demişkən, ayıbçılıq olsa da, oynaqlıq var, az-çox şeiriyyət var. Ancaq başı yəqin eşqbazlığa qarışdığandan şeiri bitirməyi Vaqif elə bil şagidlərindən birinə ya da nökərinə tapşırıb, o da yarıtmayıb.
Kababım olaydı, közüm olaydı,
Yar yanında ötkün sözüm olaydı,
Vaqif deyir: iki gözüm olaydı,
Baxaydım bunların ikisinə də.

Biirnci beyt, əlbəttə, cəfəngdir. İikinci beyt isə daha cəfəngdir. Bayaqdan gözləri xanımların sinəsində, indi deyir “iki gözüm olaydı”…

Məşədi İbada gülürük, çünki Məşədi aldadılıb gülünc vəziyyətə düşür və Sənəmə qane olur. Ancaq Qarabağ xanının vəziri “ikisinə də” deyirdisə, yəqin ki, istədiyi kimi olardı…

09. 10. 2025, Samara

MOLLA PƏNAH VAQİFİN GÜLMƏLİ ŞEİRLƏRİ. «GÖRƏYDİM»

Окт8

Mollah Pənah Vaqifin “Görəydim” qoşmasına, necə deyərlər, hətta bişmiş toyuğun gülməyi gələr.

“Çox zamandır, yarın həsrətindəyəm,
Gələydi, bir onu barı görəydim”.

Çox maraqlıdır: yar hara gedib? Yəni sevgililərin münasibəti o qədər azaddır ki, xanım istəyəndə gedir, istəyəndə gəlir? Bir məşhur sovet filmində bu barədə deyyilirdi: “Vısokiye, vısokiye otnoşeniya!” Yəni necə də ali münasibətdir!”

Bəzi ölkələrdə açıq nikahlar da olur. Bizdən iraq…
“Bülbül tək fəryadım çıxdı fələkə”.

İndi mən üzümü tutram  milli akademiyanın zoologiya institunun əməkdaşlarına, bütün qazaxlılara, bütün quşbazlara və başqa bazlara  və hətta prezident adminstrasiyasına: Bülbül, bir ovuca yerləşən quş fəryad eləyir? Fəryadı eləyər yaralı şir, pələng, uzağı qartal … Bilmirəm canavar fəryad eləyər ya eləməz, ancaq bülbülün nəğməsinə “fəryad” deyən adam ya bülbülü tanımır ya fəryadın nə olduğunu bilmir.
“Cənnət iyli gülüzarı görəydim.”

Deməli Molla Pənahın sevgilisinin üzü gülə bənzəyir, özündən də cənnət iyi gəlir.

Kalassikimiz elə bil ki, cənnətdə ən-azı beş-altı ay yaşayıb. İyi burnundan getmir…
Dalı (qoşmanın) çox maraqlıdır.
“Basaydı üzümə gül ayağını,
Öpəydim üzünü, həm dodağını”

Deyəsən, bizim klassik sado-mazoxist oyunlarını sevirmiş. “Ayağını üzümə qoy…”

Bu da bizim molla…

Sonrası da18+ dur. Erotika get-gedə sərhədini genişləndirir…
“Gah açaydım ağ sinənin bağını,
Qoynundakı qoşa narı görəydim.”

“Gah alaydım gərdənini qucağa,
Gah üzüm sürtəydim zülfə, buxağa”.
Gah da oturaydım qabaq-qabağa,
Danışaydı, xoş göftarı görəydim.”
Bu hara gedib çıxdı? Xanımın yiyəsi yoxdur?
“Yar məndən kəsməzdi belə aranı,
Bu qoymayan kimdir, barı, görəydim.”

Yəqin ortada əğyar var. Niyə bu qoşmada Vaqif əğyardan bir söz demir, çox maraqlıdır. Axı deyə bilərdi: “O dəyyusu, o əğyarı görəydim”…
“Vaqifəm, hicrandır mənim məhşərim,
Gecə-gündüz canan olmuş əzbərim,
Kərəm eyləyibən gəlsə dilbərim,
Kəsilirmi ahu zarı görəydim?”

Əslində sondakı misrada “ahu-zarım” olmalıdır, çünki bəndin birinci misrasında müəllif özünü birinci şəxsdə adlandırır: “Vaqifəm”. Ancaq qafiyə xatirinə “m”-nı atır…

Ancaq razılaşın ki, qoşmanın əvvəli çox gülməlidir, sonra erotika başlanır, gülmək adama ayıb gəlir…

Yaxşı ki, klassiklərimizin vaxtında mobil rabitə olmayıb, İnternet olmayıb, bunların çıxarmadıqları hoqqa qalmazdı…

08. 10. 2025, Samara

MOLLA PƏNAH VAQİFİN GÜLMƏLİ ŞEİRLƏRİ. «EYLƏRƏM»

Окт6

Molla Pənah Vaqifin çox gülməli şeirlərindən biri “Eyləyəm” rədifli qoşmadır. Bu şeir gülməli olmaqdan əlavə klassimiz haqqında bir institut dolusu ədəbiyyat tarixçilərindən çox şey deyir.

“Harda gördüm bir şux, kaman qaşlını,
İstərəm canımı qurban eyləyəm.”

Hörmətli oxucu yəqin başa düşür ki, “canımı qurban eyləyəm” evfemizimdir, əslində məlum məsələdir ki, kaman qaşlı gözəllə qazaxlı klassik nə eləmək istəyir. Bunu açıb-ağartmayaq…
“Tutam zülfün ucun, dönəm başına,
Bağrımı oduna büryan eyləyəm.”

Bu beyti oxuyanda kimi gülmək tutmursa, onda yumor hissi yoxdur! Təsəvvür edin ki, Vaqif kaman qaşlı bir qız ya gəlin görən kimi cumub yapışır saçının ucundan! Şuluq uşaqlar pişiyin quyruğundan yapışan kimi…
“Mən bilirəm qədrin sərxoş cavanın,
Həlqə-həlqə zülfün, tər zənəxdanın.”

Yəqin xanımlar Qazax tərəfdə Vaqifin vaxtında içirlərmiş…

Dalı (qoşmanın) cəfəngdir.
Bu gül əndamlının sərvi — rəvanın,
Durum yerişinə seyran eyləyəm.
Şair ağına-bozuna baxmır, qafiyə xatirinə qrammatikaya tüpürür, təsirlik halı yönlük halla əvəsz edir: “yerişinə seyran…”

“Mən onun dərdinə oldum mübtəla”

Onun nə dərdi var ki?
“Şəmi xiyalıma o verir ziya”

Başa düşdünüz? Mən – yox. Xəyal şəmdirsə, işığı niyə kaman qaşlıdan alır?
“Xublardan ki, mənə gəlsə hər bəla,
İstəməm ona mən dərman eyləyəm.”

Bunu Füzuli deməmişdimi? Və bu cür yöndəmsiz yox, gözəl demişdi…

“Xublara vermişəm din-imanımı”

Xublara – qazaxlı klassik yenə keçdi farscaya… Dinini, imanını verdi…
“Şövkətü-şanımı, adü-sanımı”

“adü-san”  — belə qondarma izafətləri indiyəcən qəzəlçilər işlədirlər. “ad-san” deyəndə heca sayı düzəlmir…
“Cəllad tək gözləri alsa canımı,
Namərdəm mən əgər aman eyləyəm.”

Burda klassik özünü lap dolaşdırıb. Nə demək istəyib? Demək istəyib ki, “gül əndamlı onun canını alsa da, aman, mərhəmət istəməz, aman diləməz. Ancaq qoşma “eyləməz” rədifi üzərində qurulub.  Belə çıxır ki, can alan Vaqifdir, güləndamlıya aman eləməz…

Vallah, ədəbiyyatdakı indiki dərəbəyliyin, tülkübəyliyin əsasını elə bizim hörmətli klassiklərimiz qoyiblar…
Sonda Vaqif, yəqin ki, güləndamlıya verdiyi “dini, imanı” geri alaraq Allaha müraciət edir.
“Vaqifə rəhm eylə bari, ilahi,
Agah et dərdimdən ol üzü mahi”

Yəni Allahdan xahiş edir ki, onun dərdini ayüzlüyə xəbər versin. Yeri gəlmişkən, bizim klassikləri, hətta indiki tülkübəyləri oxusan, belə düşünmək olar ki, Azərbaycandakı qızların hər ikisindən biri ay üzlü imiş. Bəs indi niyə yoxdur? Bəlkə pambıq, tütün, DDT qızlarımızı korladı?
“Qədəm basıb bizə gəlsin nagahi”

On səkkizinci əsrdə yəqin ay üzlü xanımlar hər kişiyə də olmasa, şeir yazan, “adü-san” çıxarmış kişilərə qonaq gedirlərmiş….
“Bir gecə mən onu mehman eylərəm.”

Bu misradan ağlınız nə kəsir? Bir gecəlik…Yəni siğə eləyəcək? Mən əvvəldə oxuyanda ki, Vaqif gördüyü xanımın saçının ucundan yapışırmış, başa düşmüşdüm ki, bu iş ilə qurtaracaq…

“Mehman eylərəm… bir gecə…”

06. 10. 2025 Samara

MOLLA PƏNAH VAQİFİN GÜLMƏLİ ŞEİRLƏRİ. «AĞ GƏLİN»

Окт3

Molla Pənah Vaqifin gülməli şeirlərindən biri də “Ağ gəlin” rədifli qoşmadır. Əvvəlcə deməliyəm ki, möhtərəm şairlərimizin subay qıza yox, məhz gəlinə sevgi şeirləri və hətta erotik sayıla biləcək şeirlər həsr etməsi və nə vaxtında, nə də indi bu mətnlərin heç bir dava-şava doğurmaması  xeyli təəccüblüdür. Axı məsələ ciddidir: sən durub kiminsə gəlininə sevgi şeiri həsr edirsən, yəni onunla eşqbazlıq edirsən. Elə “Sarı gəlin” mahnısını götürək. Deyir ki, “səni mənə verməzlər”. Qırışmal, xalq götürsün evinin gəlinini versin sənə? Sən kefli-zadsan?..

İndi baxaq Molla Pənahın qoşmasına. Təkrar edirəm ki, mənim Mollah Pənaha hörmətim çox böyükdür. Məhəbbətim də.

“Dərdin məni heyvalara döndərdi”

Burda heca ölçüsü işi korlayıb, “məni heyvaya döndərdi” olmalıdır, yəni “rəngim saraldı”, heca çatmadığından Molla Pənah yazıb “heyvalara”. Və bu özü gülməlidir.
“Ey saçları siyah, üzü ağ gəlin!
Ta ki, gördüm cəmalının şöləsin,
Əridi bağrımda tamam yağ, gəlin!”

Niyə Vaqif “qara” yox, “siyah” deyir, başa düşmək çətindir. Bəlkə savadlı görünmək üçün. Bilmirəm, ancaq “qara” hətta rəvanlığına görə bu misrada “siyah”dan yaxşıdır.

Üçüncü misraya diqqətlə baxın: şair yarının “camalını”, yəni gözəlliyini görür. Konkret desək, üzünü. Başqa yerlərini yəqin görə bilməzdi. Yadda saxlayaq: şair gözəlin üzünü görür, yəni üz açıqdır.

Üçüncü bənd belə başlayır:
“Nə olur, üzündən niqab alasan”.

Yəni gəlinin üzündə niqab var, hə? Bəs bayaq nə deyirdi?
“Sənin həsrətini vilayət çəkər,
Qəmzən yayı dəyər, məlalət çəkər”.

Həsrəti vilayət çəkər, Bəs “məlaləti”? Məlaləti də vilayət çəkər? Yəni “qəmzə yayı” bütün vilayətə dəyər? Qəmzənin yayı dəyər ya oxu?
“Hüsnün eylər aya, günə lağ, gəlin!”

Vallah,, bunu nəinki böyük şairə, bunu heç balaca, laaaap balaca şairə də yaraşdırmaq olmaz. “Hüsnün aya, günə lağ eylər…”

Vallah, adam xəcalət çəkir. O mələklər kimi…
“Mənim könlüm sənin ilən şad olur,
Sən eylərsən damağımı çağ, gəlin!”

Aha! Deməli dördüncü bəndə keçənəcən şair xalqın gəliniylə aranı düzəldib, gəlin niqabını atıb və hoqqa çıxarıbsa, şairin “damağını çağ eləyib…”
“Bəlalərdən səni saxlasın xuda”

Bir-iki bənd şeirə aldanıb niqabını (yəqin ki, təkcə niqabını yox) çıxaran gəlini xuda, yəni Allah, “bəlalərdən” necə saxlasın?

“Xəstə Vaqif ölsə, başına fəda,
Təki olsun sənin canın sağ, gəlin!”
Şeyx Nəsrullah Şeyx Əhmədə nə deyirdi? Deyirdi, Əhməd, mən xəstəyəm, mən eşq xəstəsiyəm…

Molla Pənahın da xəstəliyi, görünür, elə o xəstəlikdən olub…

 

03. 10. 2015, Samara

MOLLA PƏNAH VAQİFİN GÜLMƏLİ ŞEİRLƏRİ. «OLA BİLMƏZ»

Сен26

Yox, mən qətiyyətlə deyirəm ki, gərək darıxanda, məyusluq üz verəndə Molla Pənahın gülməli şeirlərini oxuyasan. Məsələn “Ola bilməz” qoşmasını. Bu qoşmanı oxuyan kimi krediti, ipotekası olan da, qapısını sələmçi kəsən də, ev adamları ilə dalaşıb-süpürləşən də şənlənəcək.

“Sərasər bir yerə yığılsa xublar,
Sənin bir muyinə tay ola bilməz.”

Mənim başa düşdüyümə görə, Vaqif deyir ki, bütün gözəllər bir yerə yığılsa, “sənin bir tükünə dəyməzlər”. Yəqin baş tükünü deyir…Məgər gülməli deyil?
“Günəş təki şölə verər camalın,
Belə gözəllikdə ay ola bilməz.”

Bu, heç. Sonrasına baxaq.
“Heç gözəli sən tək şux görməmişəm,
Nə fayda, hüsnünü çox görməmişəm.”

Başa düşdünüz? Çox görməyib. Bəlkə çox görsəydi, gözündən düşərdi. Belə olur də. Oğlan qızdan ötrü ölür, elə ki, alır, iki-üç ay keçməmiş soyuyur. Gərək evlənəndən sonra ayrı yaşayalar. Füzulinin Məcnunu heç Leyliyə yaxın durmadı, bilirdi ki, yaxın dursa, gözündən düşəcək…
“Uzun kirpiyin tək ox görməmişəm,
«Qaşların tərzində yay ola bilməz.”

Burası gülməli deyil. “çox görməmişəm, ox görməmişəm…” Vallah, bu misralar Vaqifi gözdən salır…

“Həsrətindən bağrım qan ilən dolub,
Heyva təki rəngim saralıb-solub».

Birinci misraya diqqət edin. Deyir “bağrım qan olub”. Bunu çox şair deyir. Şeirlərinin yarısında Əliağa Vahidin bağrı qandır. Bağır, yəni sinə, ürək – elə deyil? Yaxşı, qanı elə hərlədən, fırladan ürək deyil? Bağrın qan olmağı təbii deyilmi?

İkinci misranı yəqin Vaqif kənd müəllimi olanda yazıb – rəngi qıtlıqdan saralıbmış.

“Bu xubluq ki, həqdən bəxş olub,
Heç kimsəyə belə pay ola bilməz.”

Fikir verirsiniz? Qazaxlı şair azərbaycanca yazmağı elə bil ki, özünə sığışdırmır. A kişi, nə “xubluq”, yaz “gözəllik” də… Yəni deyir ki, onun sevgilisinə gözəllik həddən artıq verilib!

Dədəm vay!
“Qəddin şahbaz, ağ bədənin səmən tək.”

Burda erotika var, yenə sevgilisinin bədənini açdı qoydu şor gözlərin qabağına…

Səmən tək – elə bilməyin ki, Molla Pənah bədəni samana bənzədir. Yəqin “səmən” yasəməndir…
“Yanağın lalədən ziyada göyçək.”

Yanaq lalədən çox-çox göyçəkdir… Öləsən səni, ay belə yanaq yiyəsi…
“Vaqifəm, mən sənə heyran olmuşam”

Qoşmanın sonunda Vaqof öz adını həkk edir ki, oğurlamasınlar. Mən bilən, belə şeirə tamah salan çox olmaz…
“Dərdindən didəsi giryan olmuşam”.

“Didə” yəqin gözdür. Vallah, Vaqifin şeirləri adamı şəkkə salır. Bəlkə 18-ci əsrdə Qazaxda farslar etnik çoxluq imiş?
Ya bəlkə Vaqif gülmək üçün göz yerinə “didə” yazır? Farsları lağa qoyur. Hə? Belə ola bilər?
“Qanlı yaşım kimi çay ola bilməz”.

Mən də bu qoşmanı oxuyanda çox yaş axıtdım. Ancaq  qanlı yaş yox, adi yaş. Çünki gözümün yaşı gülməkdən axırdı…

 

26. 09. 2025, Samara

MOLLA PƏNAH VAQİFİN GÜLMƏLİ ŞEİRLƏRİ. «AŞİQƏM»

Сен25

Mən Molla Pənah Vaqifin şeirlərini çox sevirəm. Əlbəttə, hamısını yox. Ancaq Füzulidən sonra ədəbi dilimizin inkişafında ən böyük xidməti Molla Pənah göstərmişdir. Məlumdur ki, müxtəlif yaşlarda eyni əsərlərin bədii qavrayışı, buraxdığı təəssür hətta əksliyə qədər müxtəlif olur. İndi Vaqifin şeirlərini oxuyuram, görürəm ki, Vaqif təkcə düşündürmür, o həm də güldürür. “Aşiqəm” rədifli qoşmasını oxuyun, gülməkdən öləcəksiniz (məcazi mənada). Molla Pənah aşiq olduğu qızın sözlü portretini çəkir və oxucu gərək şeir oxuyub başa çıxınca o gözəlin portretini bitkin şəkildə təsəvvür edə bilə.

“Bir əndamı nəsrin, dodağı qönçə,
Bir qaməti gülbün yara aşiqəm.”

Yəni şairin sevgilisinin bədəni gözəldir (yəqin ki, ağlığı nəzərdə tutulur). Bunu təsəvvür eləmək istəmirəm, çünki mənə ayıb kimi gəlir. Dodağı təsəvvür eləmək olar, dodaq qıraqda olan şeydir.  Bildik ki, dodağı qönçəyə bənzəyir.
Burda şair təsvirə ara verir və indikilər demişkən, öz durumundan yazır. Aşiqin də durumu Füzuli vaxtından və ondan qabaqdan da məlumdur,
“Gecələr sübhədək eylərəm nalə”.

Təsəvvür edirsiniz? Səhərəcən nalə… Yəqin qonşular bezirmiş. İtlər də stress keçirib hürüşürmüş…

Sonra naləsinin səbəbini deyir:

“Bir gərdəni mina, ağzı piyalə,
Bir ləhcəsi şirinkara aşiqəm.”

Yəni qızın boynu parlaq ağdır. Bunu bilirdik. Əvvəldə demişdi ki, bədəni ağdır. Bədən ağ olanda boyun da ağ olar.. Əgər gün qaraltmayıbsa…

“Ağzı piyalə”. Hansı piyalə? Gözünüzün qabağına bir qız şəkli gətirin, ağzının yerində piyalə. Məsələn, özbək piyaləsi.  Gətirdiniz?

Molla Pənahın bolşevik yerlisi Səməd Vurğun piyaləyə gözü bənzədirdi: “Qələm qaş altından piyaə gözlər…”

“Bir buxağı turunc, sinəsi meydan…”

Qızın buxağını Vaqif ya portağala ya da ona oxşayan meyvəyə bənzədir. Portağal buxaqlı qıza gözəl demək olar? Təsəvvür eləmək istədim, alınmadı…

“Sinəsi meydan”… Futbol meydanı? Azadlıq meydanı? Meydan TV? Vaqifin vaxtında da qlızlar olub ha, sinələr olub ha…
Bir sözü cəvahir, mirvari dəndan,
Bir maral baxışlı, kirpiyi peykan,
Bir qaşlan zülfüqara aşiqəm.

Vaaqif (Molla Pənah) qızın dişini mirvariyə bənzədir. Özü də “diş” demir”, “dəndan” deyir. “Dəndan” həm də dəyirmanın də tökülən yeridir. Bəlkə Vaqif sevgilisinin ağzını dəyirmanın donluğuna bənzədir? Bu yer çox mübahisəlidir və Azərbaycan akademilərinin tədqiqatını gözləyir.

Vaqif qaşları yaya yox, “zülfüqara”, yəni qılınca bənzədir.

Bənzəyir? Yəni qaş qılınca bənzəyir?

“Bir güləndə ləblərindən bal axan…”

Qız güldükcə dodaqlarından bal axır… Bu qızın ağzı ağız deyil, arı pətəyidir…
“Bir bəzənib sərxoş tovus tək çıxan…”

Vaqifin vaxtında tovuz quşuna bəlkə çaxır içirdirlərmiş? Qazaxlılardan nə desən çıxar. Deyirlər, bəzi qazaxlılar yasda çaxır içirlər. Bilmirəm düzdür ya uydurma. Amma tovuzun sərxoş olmağını mötəbər şairimiz deyir və sevgilisini ona bənzədir. Bəlkə qız da gillədirmiş? Gillətməsəydi, niyə sərxoş tovuz kimi yeriyərdi?

“Vaqifəm, bədəndən canım dağılır”

Bunu oxuyanda çox güldüm. Vallah, elə bil, ki, erməni yazıb. Bədəndən can dağılır yoxsa çıxır? Nəsimi deyirdi “can ayrılır…”

“Görməyəndə din-imamım dağılır…”

Görməyəndə? Belə çıxır ki, tez-tez görürmüş? Bəs deyirdi gecə səhərəcən nalə eləyir? Əslində gərək din-iman sərxoş tovuz kimi yeriyən xanımı görəndə dağıla.

Elə deyil?

 

25. 09. 2025, Samara