Архив | Октябрь 2024

SAŞA ÇORNI.HƏRBİN MAHNISI

Окт6

saşa çornı

Yeddi min əlvan il sovuşdu, getdi,

Ötsün, zərər yox, ha-ha!

Daha da yağlıdır naharım indi,

Qanlı şorba və yuxa…

Bir vaxt bu gicbəsərlər,
Qapırdılar dəyənək,

Nəslini kəsirdilər,
Bir-birininr vəhşi tək.

Qadın oda atılır,

Çırpılır daşa körpə,

Əsirlər batırılır –

Gülməli və qəribə!

 +

Mənim qəssabımdır elmlər indi, –

İndi buludların özünə qədər,

Qalxır xırıltılı qışqırıq hərdən,

Elə ki, dağılır altda beyinlər.

Hər gün, hər ay ay, hər il milyonlarla əl,

Zirehə, topıara əridir metal.

Gələn günümüzə qarşı yönələn,

Qanlı buzun qatı daha da artar.

Mətbuat haray çəkər,
Messalar, konqreslər,

Arvadlar gecə kimi…

Çəkilin!

 +

Hamıdaan güclüsə kim – o haqılıdır,
Bunun sübutunu istəyə bir şəxs,

Dikbaşın üstünə gürzə tək atıl,

Bir kərə çalmaqla nəfəsini kəs!

Düşənin — ağzından tikəni çəkən,
Ya kimin ağzından sən tikə alsan.

Dəyişmz qonağam yer üzündə mən,

Və bütün bu dünya – gülməli yalan!

Öldür, taputa doldur,

Qundaqla alnına vur,

Süngü sox qarınlara,
İrəli, ura!

1913

ruscadan tərcümə

05-06. 10. 2024, Samara

++++++++++++++++++

САША ЧЕРНЫЙ

ПЕСНЯ ВОЙНЫ

Прошло семь тысяч пестрых лет —
Пускай прошло, ха-ха!
Еще жирнее мой обед,
Кровавая уха…
Когда-то эти дураки
Дубье пускали в ход
И, озверев, как мясники,
Калечили свой род:
Женщин в пламень,
Младенцев о камень,
Пленных на дно —
Смешно!
+

Теперь — наука мой мясник, —
Уже средь облаков
Порой взлетает хриплый крик
Над брызгами мозгов.
Мильоны рук из года в год
Льют пушки и броню,
И все плотней кровавый лед
Плывет навстречу дню.
Вопли прессы,
Мессы, конгрессы,
Жены, как ночь…
Прочь!

 +

Кто всех сильнее, тот и прав,
А нужно доказать, —
Расправься с дерзким, как удав,
Чтоб перестал дышать!
Враг тот, кто рвет из пасти кость,
Иль — у кого ты рвешь.
Я на земле — бессменый гость,
И мир — смешная ложь!
Укладывай в гроб,
Прикладами в лоб,
Штыки в живот, —
Вперед!

1913

ROBERT BERNS. KLARİNDA

Окт5

Robert Burns

1.

Klarinda, mənim könül xanımım,

Bizim möhlətimiz tükənib gedir.
Bədbəxt də altında dar ağacının

Sonuncu günəşi belə seyr edir.

+

2.

Buzlu və qaranlıq mağarayamı,
Zavallı Silvander indi üz tutar?

Onun sevincinin günəşi hanı? –

Sənsiz nə işiq var, nə də həyat var.

+

3.

Ayrilırıq – fəqət gözlərindəki

İnci damlalara and içirəm mən,

Tutulub durmusan sən nə qədər ki,
İşıq yox yolumu mənə göstərən.

 +

Qadınlar içində gözəl günəşdir,
Xeyirdualayan odur günümü.

Bəlkə ona edim pərəstişi də,

Günəşdən çevirib ona yönümü?

1792

ingiliscədən tərcümə

21.09. 2024, Samara

QEYD:

Klarinda Bernsin 1787-ci ildə Edinburqda tanış olduğu oxumuş qadın Aqnes MakLehouzun götürdüyü təxəllüsdür. Sevgililər bir-birlərini məktublarında “Silvander” və “Klarinda” adlandırırdılar.

 

 

++++++++++++++++++

ROBERT BURNS

Clarinda, Mistress Of My Soul

1.

Clarinda, mistress of my soul,
The measur’d time is run!
The wretch beneath the dreary pole
So marks his latest sun. Читать далее →

SAŞA ÇORNI. ƏDALƏTSİZLİK

Окт4

Cənnətdən çıxan zaman divar əhəngi  tək ağ,

Adəm dinməz gedirdi, sərt və qaraqabaqdı.

Dəridən önlüyünü zəif əllə sıxaraq,

Uşaq tək ağlayaraq titrəyirdi arvadı.

Dalğalanan sırayla arxasınca gedirdi,

Sayları bilinməyən və cürbəcür heyvanat:

Anlamayaraq nə var, cavanlar şellənirdi,

Qocalara ağırdı qəribə bu səyahət.

Çaşqındı gombul öküz, deyinirdi astadan:

“Zillət…Daim sifətim tər içində… Aha, Ədəm!

Mən alma yeməmişdim bir dəfə yaranandan,

Sarsaq meyvələri də mən heç vaxt yeməmişəm…”

Yavaşca mələyərək yağlı qoç titrəyirdi:

“Qurbana və qazana mənim nəslim gedəcək

Yediyimiz mamırdı, ilan harda, biz harda,

Yeriyəndə həmişə addım atırdıq ürkək.”

Kişnəyirdi azad at, qorxaraq köləlikdən,

Fağır yol gedir keçi, qüssəli mələyirdi.

Xərçənglər hönkürürdü, həm səssiz, həm də bərkdən,

Dovşalar pəncəsiylə gözlərini silirdi.

Pişik hamıdan uca çığırırdı deyəsən:

“Niyə əzab içində  bala doğam mən gərək?!”

Göstəmk ah çəkirdi: “Sən ki, xırdaca şeysən,

Dost, sənin işin deyil mühakimə yürütmək..”

Cənnətdə almaları tamam basıb yeyərək,

İndi meymunlar ancaq atılıb-düşürdülər.

Sarsaqlar inanırdı təzə yurda gələn tək,
Alma yeyə bilərlər istədikləri qədər.

Və qismən razıydılar yırtıcılar bu işdən:

Cənnətdə ot gövşəmək onlarlı bezdirirdi.

Tuthatutlar, pusqular olsa da irəlidə,

Qan  içib ət yeyərlər doyunca onlar indi.

Adəm cərt və acıqlı,  təkəbbürlü və lal-mat,

Titrəyərək uşaq tək arvadı ağlayırdı.

Həndəvərə baxırdı həyəcanla heyvanat,

Vermirdi yağış ara, uzaqlar qapqaraydı…

1910

Rruscadan tərcümə

02-03. 10. 2024, Samara

+++++++++++++++

САША ЧЕРНЫЙ

НЕСПРАВЕДЛИВОСТЬ

 

Адам молчал, сурово, зло и гордо,

Спеша из рая, бледный, как стена.

Передник кожаный зажав в руке нетвердой,

По-детски плакала дрожащая жена… Читать далее →

GÜLMƏLİ MAHNILAR: «SUDAN GƏLƏN SÜRMƏLİ QIZ…»

Окт4

kuzə

Sudan gələn sürməli qız,
Çox incidir kuzə səni…

Lüğət deyir ki, “kuzə” fars sözüdür, “mayenin saxlanması üçün qulpu və lüləyi olan uzunsov qab”dır.

Farsların “kuzə” dediyi qab çox iri olmamalıdır, su daşınan iri qab səhəngdir ki, ona Salyanda “farış” deyirlər. Yəni ki, içməli su, məclis üçün spirtli içki doldurulan qab çox iri olmaz. Deyək ki, bu mahnıdakı küzə çox yekə kuzədir, superkuzədir və qızı doğrudan incidir. Dalına (mahnının) baxaq:

Elə naz ilə gəlirsən,

Aparırlar bizə səni.

Kuzə qızı incidirsə, qız niyə, daha doğrusu, necə nazlanır. Mən farışla (səhənglə) qızların su daşıdığını çoc görmüşəm, ancaq birinin də nazlandığını görməmişəm. Hətta bir qızın, çiynində ağlır farış (səhəng), ev adamlarını qarğıdığını eşitmişəm: “Görüm elə bu su ilə yuyulasınız…”

İkinci beytə bir də diqqət edin. Deyəsən, nəsə çatışmır, hə? İkinci cümlə (misra) əslində “sanki” ya “elə bil”lə başlanmalıdır. “Elə nazla gəlisən, sanki səni bizə aparırlar.”. Bu gülməli şeiri yazan vacib sözü misraya sığışdıra bilməyib və cümlə çox vacib üzvünü, deyək ki, bir qıçını itirib…

Kuzəni əlindən allam,
Qolunu boynuma sallam…

Bu yerdə bilmirsən güləsən ya ağlayasan? Bu zalım oğlu nə danışır? Necə “qolumu oynuna sallam”? Dərəbəylik-zaddır? Bu mahnı haçan yaranıb? Bilən var? Mən onu bilirəm ki, belə mahnı İlham Əliyevin (İlham Dəmiryumruq) vaxtında yarana bilməzdi. Milli dəyərlərimizi dəmir yumruqla göz bənəyi kimi qoruyan İlham Atakürk əxlaq pozğunluğunun açıq-aşkar təbliğinə yol verməzdi. Polis dərhal cinayət işi qaldırardı, mahnını oxuyanın evindən narkotik və silah-sursat çıxardı. Qız tərəfini də polisimiz layiqincə cəzalandırardı. Çağırardı rəis qızın dədəsini, deyərdi uşağına yaxşı tərbiyə verməmisən, uşağın tərbiyəsi olsaydı, nazla yeryib oğlana göz-qaş atmazdı. İndi nəyin var, qoy ortaya, yoxsa özünü də, qızını da basaram dama…

İndi üzümü müzəffər rəhbərin dəmir yumruğu altında möhtəşəm qələbələr qazanan qəhrəman xalqıma tutaraq bu mahnını boykot etməyə çağırıram. Kim oxumaq istəyirsə, getsin ayrı ölkədə oxusun. Məsələn, Fransada. Orda onsuz da hamı gündüz-günorta vaxtı hamı qol-boyundur. İlham Əliyevin dediyinə görə, kişi kişi ilə, arvad arvadla…

Mirzə ƏLİL

04. 10. 2024, Samara

ROBERT BERNS. BAĞBAN BELİ ƏLİNDƏ

Окт3

Robert Burns

1.

Elə ki, may gəlir çiçəkləriylə,
Al-əlvan bəzəsin bağı, köşkləri,

Vurnuxur dincəlmək, yuxu bilmədən,
Bağban beli əlində.

2.

Şırıltısı büllur suların narın,
Eşqi başlarına vurar quşların,

Ruhlanar sərin və ətirli yeldən,
Bağban beli əlində.

3.

Al səhər qaldırır dovşanı yenə,
Səhər yeməyinin tədarükinə,

Çalışar hələ şeh gilələnəndə,
Bağban beli əlində.

4.

Gedib qərbə doğru gün yox olanda,

Təbiət dincəlir pərdə dalında.

Ən isti ağuşa atılar indi,
Bağban beli əlində.

1789

ingiliscədən tərcümə

19.09. 2024, Samara

++++++++++++++++

ROBERT BURNS

The Gard’ner Wi’ His Paidle

 

1.
When rosy May comes in wi’ flowers
To deck her gay, green-spreading bowers,
Then busy, busy are his hours,
The gard’ner wi’ his paidle.


2.
The crystal waters gently fa’,
The merry birds are lovers a’,
The scented breezes round him blaw —
The gard’ner wi’ his paidle.


3.
When purple morning starts the hare
To steal upon her early fare,
Then thro’ the dew he maun repair —
The gard’ner wi’ his paidle.


4.
When Day, expiring in the west,
The curtain draws o’ Nature’s rest.
He flies to her arms he lo’er best,
The gard’ner wi’ his paidle.

 

SAŞA ÇORNI. MÜHACİRƏT ŞEİRİ

Окт2

Robert Burns

Günlərin bir günü görəm ki, birdən,

Mənim yan cibimdə bir azca pul var.

Dəniz dumanında dərhal itərdim,

Sınanmış devizlə: “Bəlkə də tutar”.

 +

Avstraliyaya bəlkə gedərdim,
Bir parça boş torpaq alardım da mən,

Göstəbək tək qazar, eşələnərdim,

Səhərdən ulduzlar görünənəcən.

 +

İt də saxlayardım. Dincələn zaman,

Gedib oturardıq nərdivanda biz.

Gözəl anlayardıq tam axıracan,

Bir-birimizi də dava-şavasız.

 +

Yuxulu sərinlik düşəndə axşam,

Oxuyardım ona mən “Kaştanka”nı.

Püşkü Robinzonun kef imiş tamam,

Robinzonsa başa düşməyib bunu…

 +

Tənbəl qoyunları sonra qırxaraq,

Möhlətə bir neçə inək alardım.

İki-üç dosta da (susquna ancaq).

Çörək, sığınacaq bağışlayardım.

 +

Həyat girəcəkdir, deyir analiz,

Qapıdan onu qov ya pəncrədən.

Birimiz “Dni”yə, birimiz “Rul”a birimiz,

Xəlvəti abunə olardıq hökmən.

 +

Yeyib-yatardılar elə havayı,

Gəlmək xərclərini çəkrdim hətta.

Ancaq siyasəti atıb ortaya,

Murdarlamasınlar qoy buranı da.

 +

Dinc səma altında, bir zəhər kimi,

Tezcə rus kekkoku çiçəkləyərdi.

Biri başlayanda sağa çəkməyə,
Biri sola, biri yana çəkərdi.

 +

Qorxub qışqırıqdan qaçardı köpək,

Qısıb quyruğunu yerli meşəyə…

Onun dalınca mən götürülətək,

Ağaca çıxardım, “anam, vay” deyə…

 +

Nə fayda üzəsən canı səhrada,

Hər şeyi yenidən orda başlasan?

Axı robinzonluq asandır daha,

Burdaca, Berlində, əslinə qalsa…

1923

ruscadan tərcümə

01. 10 2024 Samara

QEYDLƏR:

  1. Saşa Çornı 1920-ci ildən Avropada mühacir kimi yaşayıb

2. Kek-uok – banco ya gitaranın müşayiəti ilə ifa edilən zənci rəqsi

3. Rul («Руль) – rus mühacirlərin Berlində burxdıqları qəzet.

4. “Dni” («Дни») – rus mühacirlərinin əvvəl Berlində, sonra Parisdə çıxan qəzeti.

++++++++++++++++

САША ЧЕРНЫЙ

ЭМИГРАНТСКОЕ

 

О, если б в боковом кармане

Немного денег завелось, –

Давно б исчез в морском тумане

С российским знаменем «авось».

 

Давно б в Австралии далекой

Купил пустынный клок земли.

С утра до звезд, под плеск потока,

Копался б я, как крот в пыли…

 

Завел бы пса. В часы досуга

Сидел бы с ним я у крыльца…

Без драк, без споров мы друг друга

Там понимали б до конца.

 

По вечерам, в прохладе сонной,

Ему б «Каштанку» я читал.

Прекрасный жребий Робинзона

Лишь Робинзон не понимал…

 

Потом, сняв шерсть с овец ленивых,

Купил в рассрочку б я коров…

Двум-трем друзьям (из молчаливых)

Я предложил бы хлеб и кров.

 

Не взял бы с них арендной платы

И оплатил бы переезд, –

Пусть лишь политикой проклятой

Не оскверняли б здешних мест!..

 

Но жизнь влетит, гласит анализ, –

В окно иль в дверь ее гони:

Исподтишка б мы подписались

Один на «Руль», другой на «Дни»…

 

Под мирным небом, как отрава,

Расцвел бы русский кэк-уок:

Один бы стал тянуть направо,

Другой налево, третий – вбок.

 

От криков пес сбежал бы в страхе,

Поджавши хвост, в мангрóвый лес…

А я за ним, в одной рубахе

Дрожа б на дерево залез!..

 

К чему томиться по пустыне,

Чтоб в ней все снова начинать?

Ведь Робинзоном здесь, в Берлине,

Пожалуй, легче можно стать…

 

1923

ROBERT BERNS. YOX, QOCA KİŞİYƏ MƏN YENİLMƏRƏM HEÇ ZAMAN

Окт1

Robert Burns

Xor

Mənə qələbə çalmaq, məni ələ keçirmək? —

Yox, qoça kişiyə mən yenilmərəm heç zaman!

Mənə qələbə çalmaq, məni ələ keçirmək? —

Yox, qoça kişiyə mən yenilmərəm heç zaman!

1.

Qan kimi al qızılgül Miladda aça bilər,

Yazın-yayın zanbağı qar içində çiçəklər,
Şaxta dondura bilər ən dərin dənizləri,

Fəqət yaxın qoymaram heç zaman qoca əri.

2.

Saxta duyğularıyla? tərifli dilləriylə,

Məni fəth edə bilməz, mən elə gəncəm hələ!

Bu iş baş tutan deyil, bilib çəkilsin geri,

Yaxınıma qoymaram heç zaman qoca əri!

3.

Bol yeməyi, pivəsi mənim gəlməz eynimə,

Təzə ət bişə hər gün, tamahlanan deyiləm,

Pulu, qızıl-gümüşü çox olsa da, nə xeyri,
Qoymaram yaxınıma heç zaman qoca əri.


4.

Mal-qoyun ala bilər qızıl-gümüşlə ancaq
İstəsə, düzənləri, təpələri alacaq,

Mənisə ala bilməz, alsa da göyü-yeri,

Yaxınıma qoymaram heç zaman qoca əri.

5.

İkiqat bükülərək gedəndə ləngərləyir,

Qırmızı duman dolu gözlərindən su gəlir.

Qalmayıb başında tük, yox ağzında dişləri,
Yaxınıma qoymaram heç zaman qoca əri.

1788

ingiliscədən tərcümə

18. 09. 2024, Samara

 

+++++++++++++

ROBERT BURNS

To Daunton Me

Chorus
To daunton me, to daunton me,
An auld man shall never daunton me!
To daunton me, to daunton me,
An auld man shall never daunton me!


1.
The blude-red rose at Yule may blaw,
The simmer lilies bloom in snaw,
The frost may freeze the deepest sea,
But an auld man shall never daunton me.


2.
To daunton me, and me sae young,
Wi’ his fause heart and flatt’ring tongue:
That is the thing you ne’er shall see.
For an auld man shall never daunton me.


3.
For a’ his meal and a’ his maut,
For a’ his fresh beef and his saut,
For a’ his gold and white monie,
An auld man shall never daunton me!

 4.
His gear may buy him kye and yowes,
His gear may buy him glens and knowes;
But me he shall not buy nor fee,
For an auld man shall never daunton me.

5.
He hirples twa-fauld as he dow,
Wi’ his teethless gab and his auld beld pow,
And the rain rains down frae his red blear’d e’e —
That auld man shall never daunton me!