Архив по авторам | Xeyrulla Xəyal

NEFTÇALALILAR NEÇƏ İL SABİR RÜSTƏMXANLINI YALADILAR, DOYMADILAR, İNDİ ARVADINI YALAYIRLAR….

Yediyinin yarısını üzünə, paltarına yaxmış uşaqlara deyərdilər: “İt yalasa, doyar”.

Son vaxtlar Facebook səhifəmin lentində Tənzilə Rüstəmxanlını və neftçalalıların onun ünvanına yazdıqları tərifləri görəndə fikirləşirəm ki, bu arvadın çirkini bir it yox, it sürüsü yalasa, doyar. Neftçalalılar doymurlar. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, neftçalalılar bu ləçərdən qabaq onun şərəfsiz ərini illərlə yalayıblar. Ancaq doyub-dolanmaq bilmirlər…

Tənzilənin çirki adi çirk deyil, bu ləçər başdan-ayağa poxun içindədir. Sağlam düşüncəsi və ədalət hissi olan adam inkar eləyə bilməz ki, bu arvad cinayətkardır. Bu arvad dəstə düzəldib Azərəbaycan dövlətinə, dövlətçiliyinə, onun Konstitusiya əsaslarına qarşı ağır cinayət törədib, deputat mandatını kriminal yolla əldə edib və onun yeri türmədir. Ancaq ya Neftçalada sağlam düşüncəsi və ədalət hissi olan adamlar qalmayıb, ya da səslərini çıxarmırlar. Hərçənd belə cinayətə susurlarsa, deməli, sağlam düşüncələrini də, ədalət hisslərini də itiriblər. Bir sözlə, adamlıqdan çıxıblar.

Tənziləni yalayanların da mütəşəkkil dəstələri var. Məsələn bu: “Neftçala Təhsil Akademiyası”. Bu da Facebook-da səhifədir. Adam gözlərinə inanmır, fikirləirsən ki, Neftçala hara, akademiya har? Axı akademiya deyəndə ilk növbədə yunan sivilizasiyasını düşünürsən, Platonu düşünürsən. Və deyirsən ki, bəlkə bu, ayrı Neftçaladır, bəlkə bu Neftçala Yunanıstandadır ya İtaliyadadır. Diqqətlə baxıb görürsən ki, yox, Neftçala elə həmin Neftçaladır. Buranın adı bir vaxt 26-lar qəsəbəsi idi, xalq isə onu Tres (yəni Trest) adlandırırdı, ordakı idarənin adı ilə…

Bəli, Neftçala həmin Neftçaladır. 70-ci illərdə burda yeraz İbrahim Qurbanov at oynadıb. Əslində at oynatmayıb, neftçalalıları minib çapıb… Neftçalalıları bir neçə il Taleh Qaraşov da (Tale məllim) minib çapıb, indi Lənkərandadır, talışları minir…

Qayıdaq akademiyaya. Akademiyanın (Akademiya!) adının altında iki arvadın adı var: Hüseynzadə Firuzə Əhmədova Məleykə.  Elə belə də yazılıb: bağlayıcıız, vergülsüz. Bu iki arvad yəqin duetdir: Ace of Base kimi. Ya da Baccara kmi…

Yadima Rusiya müğənnisi Lolita düşür. İki səbəbdən: o da Tənzilə kimi donuzsifətdir, yeraz bacısına çox oxşayır. Və Lolita bir vaxt keçmiş əri ilə duet yaratmışdı: Kabare-duet “Akademiya”. Bəlkə bu iki arvad da, yəni Firuzə Hüseynzadə və Məleykə Əhmədova da duet yaradıb özlərinə “Təhsil akademiyası” adıı götürüblər, rus demişkən, “prikol üçün”. Yəni səhnəyə çıxıb “Təhsil akademiyası” deyən kimi xalq gülməkdən partlayacaq…

Yazıq yunanlar…

Firuzə ilə Məleykənin necə oxuduqlarını bilmirəm, ancaq Facebookdakı işləri, yuxarıda dediyim ki, Tənzilənin poxunu yalamaqdır. Nə o ləçərin poxu tükənir, nə bu arvadlar doyurlar…

Kabare… Yox, Bardaq-duetin səhifəsində nə var ? — Tənzilənin və şərəfsiz əri Sabir Rüstəmxanlının böyük şəkilləri. Hər ikisi ətlik heyvan kimi yeyib-yağlanıb. Ömürləri boyu faydalı bir iş görməyiblər.

Tənzilə Neftçalada komada olan xəstənin üstünə Türkiyədən professor gətirdib…

Hansı pula? Neftçalada komada olan xəstə ayılar? Deputatın işi xəstə üstünə xaricdən həkim gətirtməkdir?

Hə, yadıma düşdü ki, Tənzilə deputat deyil, mandatı kriminal yolla əldə edib…

Səhifədə Fərman Hüseynov adlı birinin postu qoyulub.

“Neftçala rayonunun Xıllı qəsəbəsi, Boyat, Ballıcallı, Dördlər, Astanlı və Tatarməhlə,Abasallı kənd sakinlərini təbrik edirəm.Millət Vəkili Tənzilə Rüstəmxanlının bu ərazinin sakinlərinin müraciətini nəzərə alaraq söz verdiyi Bankomat artıq Xıllı qəsəbəsində quruldu… Bir daha verdiyi sözü tutan və həyata keçirməyi əməli ilə təsdiq edən Millət Vəkili Tənzilə Rüstəmxanlıya təşəkkür edirik.”

Fərman Hüseynovun profl şəklinə baxıram. Dəlləkdən təzə çıxanda çəkdirib. Başı “poluboks” qırxılıb. Boynunda qalstuku var. İntelligent olduğuna şübhə yoxdur. Ancaq bu cənabın, məndən inciməsin, qeyrəti yoxdur. Qeyrəti olsaydı, ağır cinayət törədib xalqın seçki hüquqlarını tapdalamış ləçəri yalamazdı. Baxın, Xıllı iri qəsəbədir, bir vaxt rayon mərkəzi də olub, üstəlik altı kənd. Bu sıx əhalisi olan böyük ərazidə bankomat olmayıb. Bunun deputata nə dəxli? Bu onu göstərir ki, yerli özünüidarə yoxdur, unsanlar öz ərazilərinin sahibi deyillər, öz ərazilərinin sahibi olsaydılar, quldur məmurlara nökərçilik eləməsəydilər, nəinki hər kənddə bankomat qoyardılar, bəlkə hələ İlon Mask kimi raket düzəldib göyə uçurardlar. İnhhisar yox, azad sahibkarlıq olsa, xalq çox hünərlər göstərə bilər. Ancaq nə qədər ki, bu əhali özünü bu dönuzsifət Sabirlə donuzsifət arvadı Tənzilənin qabağında özünü Mirzə Cəlilin Novruzəlisi kimi aparacaq, nəininki raket qayıra bilər, hətta məktubu qutuya da salmağa cəsarət edə bilməz. Məktub yazanı, yəni söz danışanı, deyəni  sabirlərin, tənzilələrin at oynatdığə Azərbaycanda şərləyib damda çürütmürlərmi?

Neçə illərdir İnternetdə Neftçaladan, Xıllıdan böyük, kiçik kəndlərdən məzunların yüksək balla universitetlərə, həta xarici ali məktəblərə girdiyi barədə xəbərlər oxuyuram. Bəs hanı o adamlar? Niyə onlar deputat deyillər? Niyə öz rayonlarını, kəndlərinin onlar idarə etmrlər? Haçanacan on minlərlə insan bu müftə yeməkdən, tüfeyli həyatdan piylənmiş sabirlərin, tənzilələrin poxunu yalayacaq? İngilis deyir: “Enough is enough”! Yəni bəsdir, cana doyduq! Sovet dağılandan sonra yetişən iki nəsil inkişaf perspektivindən, şansından mərhum edilib. İstəyirsn lap Massaçusetdə oxu, perspektivin yoxdur, sənin kənd bələdiyyəsinə seçilmək şansın da sıfırdır. Milli məclis – mütəşəkkil cinayətkar dəstəsidir. Onları dəstəkləyən də, neftçalalılara xatırladıram, cinayıtkardır!

Bardaq-akademiyanın səhifəsində ləçər Tənzilənin Qədimkən camaatı ilə görüşündən şəkil var. Başında Allahşükür papağı olan bir kişi ləçərin qabağında durub nə isə deyir, yəqin nəyinsə xahişini edir. Bu kişi bir vaxt pioner olub, qalstuk taxıb, sonra komsomol nişanı…. Qeyrəti var? Yoxdur! Qeyrəti olsa, deyər ki, ay ləçər, ay it qızı, mənim Qədimkəndimdə bir dəyərli kişi ardad ya kişi yoxdur ki, sənin kimi üzü-üzlər görmüşün birisi mənim millət vəkilim olsun?

İnsafla desək, bardaq-akademiyanın postlarının altında “layk” çox azdır. Yəni neftçalalılar susmağı üstün tuturlar. Susmaq isə, təəssüf ki, razılıq əlamətidir. Əziz soydaşlarım, cinayətkar susqunluqla övladlarınızı, nəvələrinizi işqlı gələcəkdən mərhum edirsiniz. Və susmağa davam etsəniz, onlar da  köləlik həyatına məhkumdurlar…

Mirzə ƏLİL

05. 02. 2025, Samara

BAKI YOX — BAŞ GƏDƏBƏY! GƏNCƏ YOX — GƏDƏBƏY-20! SALYAN YOX — GƏDƏBƏY -52!

Lətifələri başqa dilə çevirəndə duzunu itirir, gülməli səslənmir. Ancaq bir rus-sovet lətifəsini izahlı tərcümə etmək istəyirəm, çünki  sözümün canını çatdırmaq üçün vacibdir.

Rus sovet bəstəkarı Tixon Xrennikov düz 53 il, 1948-ci ildən 1991-ci ilə qədər, yəni SSRİ ləğv olunanacan SSRİ bəstəkarkar ittifaqının sədri olub. Guya bir dəfə Stalindən soruşurlar ki, birdən Xrennikov ölsə, onun adını hansı küçəyə verək. Stalin deyir, Xrennikovun adına küçə var: Neqlinka.

Əslində Moskvadakı küçənin adı Neqlinnayadır. Lətifədə “qlinnaya” “Qlinka” ilə, yəni “Ruslan və Lyudmila”, “İvan Susanin” operalarının müəllifi olan böyük rus bəstəkarının soyadı ilə əvəz olunub. Yəni Stalin demək istəyir ki, Xrennikov Qlinka deyil…

Bir vaxt Moskvada eşitdiyim bu lətifəni niyə xatırladım? Bu yaxınlarda öz-özümə fikirləşirdim ki, Azərbaycan rəhbərinin xatirəsini əbədiləşdirmək üçün təzə şəhər salınsa yaxşıdır ya adı elə mövcud şəhərlərin birinə verilsə? Çox fikirləşəndən sonra başa düşdüm ki, nə təzə şəhər salmaq lazımdır, nə də olanların adını dəyişmək. Azərbaycan rəhbərinin, ümumiyyətlə, Azərbaycan məmurunun adına yer var: Gədəbəy!

Vallah, inanılmazdır! Xalqın yaşama və düşüncə tərzi onun dilində belə möcüzələr yaradır! Yəni necə yaşayırıqsa, elə də danışırıq: Gədəbəy! Dünyadakı altı mindən çox dilin heç birində belə kombinasiya yarana bilməz! Bu iki kəlməlik birləşmə gədələrin bəyliyi haqqında psixoloji tədqiqatın rezümesidir!

Azərbaycanın hansı məmurunu götürsən, o, danabaşlı Xudayar kimi bəydir və əslində gədədir. Xudayr necə katda  olub özünə dəyənəklə bəy dedizdirmişdi? Çünki onun anasını qlava siğə eləmişdi. İndi bəy iddialı gədə məmurların da anasını…

Azırbaycan Vikipediyasında (Azərbaycan Vikipediyasında!) Gədəbəy haqqında  oxuyuram: “İlk dəfə 13-cü əsrə aid mənbədə, qədim erməni dilində Qetabak qalası şəklində qeydə alınmışdır.”

Gədəbəy yox, Getabak! Yaxşı, sonra bizim hünərli soydaşlarımız gəlib ermənilərin gö… türkün məsəli, dalına təpik vurub qovdular. Hər kəs bu sualı verə bilər: yaxşı bir ad tapa bilmirdilər? Gədəbəy nədir?

Məsələ adın yaxşılığında, pisliyində deyil. “Gədəbəy” sözündə xalqın acı təcrübəsi əks olunub. Qarabağa baxın – guya azad edilib. Guya. Ancaq ərazinin hər nöqtəsində bir gədəbəy oturmayıbmı?

Azərbaycanda gədəbəy rəhbərlik eləməyən yer varmı?  Yoxdur?

Bir vaxt Şamaxı Gəncədən fərqlənib, Şəki Qubadan. İndi ərazilər zavod sexləri və ya tərəvəz şitillikləri kimi bir-birinə oxşayır. Gəncənin İmişlidən fərqi varmı? Həmin Heydər parkı, həmin, Heydər mərkəzi, Heydər prospekti. Dur dörd yol ayrıcında, başına torpaq sovur…

İndiki Gəncədə Nizami kimi əjdaha lçıxa bilərdimi? Yox! Azrbaycanın indiki adamını gədəbəylər laboratoriya heyvanına döndəriblər. Laboratoriya heyvanı “İsgəndərnamə” yaza bilər?

Gəncədə Nizamidən sonrakı doqquz əsrə yaxın bir vaxtda bir (01!) sənət əsəri yaranıb: “Cücələrim”! “Cücələrim” bizim milli sərvətimiz, milli şərəfimizdir. Azərbaycanın himnini “Cücələrim”lə əvəz etmək olar. Səslənəndə bütün dünyada millət ayağa durar. Ancaq sözlərində bir balaca dəyişiklik eləmək pis olmaz. Məsələn, “cücələrim”  əvəzinə “qoyunlarım”…

Gəncənin Beyləqandan fərqi varmı? Yox! Birində imamzadə, o birində zəncir ocağı. Bəlkə zəvvarların sayına görə Beyləqan (Jdanov!) Gəncəni ötər də…

Salyanın Ağsudan ya Kürdəmirdən nə fərqi var? Həmin Heydər parkı, Heydər mərkəzi, Heydər prospekti…

Yazıq salyanlılar… Başlarını aşağı salıb Heydər prospekti ilə fağır-fağır yeriyirlər…

Yox, mən qətiyyətlə deyirəm ki, Salyan adı indiki Salyana yaraşmır, onun da adını Gədəbəy qoymaq lazımdır: Gədəbəy-52.

Azərbaycanın bütün şəhərlərinin adını Gədəbəy qoyub Amerika şəhərlərinin küçələri kimi nömrələmək lazımdır: Gəncə: Gədəbəy-20, Ağdam: Gədəbəy-02, Xankəndi: Gədəbəy-26, Lənkəran: Gədəbəy-42 və s.

Bəs Bakı? Aha, Bakı! Bakı olur Baş Gədəbəy! Çünki gədəbəylərin zoqqaları, zırpıları Bakıya yığışıblar. Bakıda nəinki gədəbəylər, hətta güdəbəylər də at ilxısıdır, köpək sürüsüdür.

Burda xəyalən Azərbaycanın alternativ himni olan “Cücələrimi” çaldırıb sözümü bitirirəm…

Mirz ƏLİL

04. 01. 2-25, Samara

CORC BAYRON. FƏTH

Sevgidən doğulanı və Hərb Hökmdarını tərənnüm edirəm mən,

O idi diz çökdürən Normandiya önündə böyük İngiltərəni.

Qaldı məğlubedilməz sülaləsinə ondan,

Kral adından artıq fateh şöhrəti-şanı.

 +

Zəvər qanadı altda məst olub dincəlmədi,

Taxtını qaldırdı o, ən uca bir zirvəyə,

Qənimətini Bastard möhkəm qorudu şir tək,

Basılmadı heç kəsə sonra Britaniya.

8-9 mart 1823

ingiliscədən tərcümə

01. 02. 2025, Samara

QEYD:

Şeir Uilyam ya da Vilhelm Fatehə (William the Conqueror 1028- 1087) həsr edilib. O, İngiltərənin ilk norman kralı olub. Ona  Bastard Uilyam da deyilib. “Bastard” – nikahdan kənar doğulan mənasındadır («vələdəzzina). Əslində hersoq oğlu olan Uilyamın “bastard”lığı nikahla bağlı deyil, anasının sadə təbəqədən olmağı ilə bağlıdır – o, dabbaqçı qızı idi.

 +++++++++++++++++

GEORGE BYRON

The Conquest

The Son of Love and Lord of War I sing;
Him who bade England bow to Normandy
And left the name of conqueror more than king
To his unconquerable dynasty.
Читать далее

CORC BAYRON. OTUZ ÜÇÜNCÜ DOĞUM GÜNÜMƏ, 22 YANVAR 1822

Çirkin, toran yolunu həyatımın keçərək,

Çatdırmışam özümü birtəhər otuz üçə,

Mənə nə qoydu getdi bu ötüb gedən illər?

Otuz üç ildən özgə heç nə — düz desəm əgər.

ingiliscədən tərcümə

29.01. 2025, Samara

+++++++++++++

GEORGE BYRON

On My Thirty-third Birthday, January 22, 1821

Through life’s dull road, so dim and dirty,

I have dragg’d to three-and-thirty.

What have these years left to me?

Nothing—except thirty-three.

QURANIN NÜSXƏLƏRİNİ YANDIRMIŞ SALVAN MOMİKANIN ÖLDÜRÜLMƏSİ İLƏ BAĞLI DÜŞÜNCƏLƏR

Salvan Sabah Matta Momika öldü:

Evinə soxulub güllələdilər.

Bir göz qırpında yayılan xəbər,
Neçə milyon üçün bayrama döndü.

 +

Kitab yandırmışdı Momika Salvan,

Kitabsa adi bir kitab deyildi.

Müqəddəs Quranın nüsxəsi idi,

Salvan Momikanın əlində yanan.

 +

Bu işi görmüşdü o dönə-dönə,
Quran yandırmışdı Momika yəni.

Sayı üç milyarddır Quranın yəqin,
Birini yandırdın – pul ver, al yenə.

 +

Dəyilməz, müqəddəs olan nədir bəs?

Milyon tirajlarla çap olunursa,
Üstündə konkret qiyməti varsa,
Sayıla bilərmi kitab müqəddəs?

 +

Yəqin düz eləmir kitab yandıran,

İstər Quran olsun, ya ayrı kitab.

Kim buna qətllə verirsə cavab,

Canavar qanıdır damarında qan.

 +

Quranmı səsləyib onu bu qətlə,
Deyib tapança al, deyib patron al?

Beləsə, Kitabın problemi var…

Əfsus, yozmaq olar bu işi belə…

 +

Assiriyalıydı Salvan Momika,
Yerli-köklü xalqdır İraqda onlar.

Quranlı ərəblər gəlib sonralar,
Yerli-köklü olan dönüb azlığa.

 +

Sıxılıb, əzilib azaldılıblar,
Dağılıb ən qədim xristian xalq,
Qovulub yurdundan qorxudularaq,

Kilsələr alışıb, yanıb adamlar.

 +

Dünyada milləti, özü didərgin,
Dərddən havalanıb kitab yandıran —
Qətlə yetirildi Momiko Salvan,

Günahı bizimdir tökülən qanın.

 +

İstər Quran, istər başqa kitablar —
Yaxşı oğlan deyil kitab yandıran.

Kitabı oxuyan axıdırsa qan,
Deməli, Kitabın problemi var…

 

31. 01. 2025, Samara

CORC BAYRON. KƏLLƏDƏN DÜZƏLDİLMİŞ CAMIN ÜSTÜNƏ YAZILAN MİSRALAR

Qorxma  — düşünmə ki, məndə ruh hanı,
Baxaraq kəllə gör sadəcə məndə.

Diri başdan ciddi fərqi var onun,

Küt deyil nə çıxsa  ondan heç vədə.

 +

Sənin tək sevərdim, içərdim də mən,
Öldüm – sümüklərim yerdə çürüyər.

Doldur – incitməzsən məni heç də sən,

Dodağın cücüdən mənə xoş gələr.

 +

Yerdə soxulcanlar bəsləməyimdən,

Yaxşıdır nur saçan üzümlə dolam.

Yaxşıdır dolu cam kimi dövr edəm,

Nəinki cücüyə yerdə yem olam.

 +

Orda ki, parlardı bir zaman zəkam,
Ordan işıq alsın başqa ağıllar.

Əfsus, çürüyəndə beynimiz tamam,
Şərabdan da nəcib nə əvəzi var?

 +

Hələ ki, sağsan, iç, başqa bir nəsil,
Yerdən çıxaracaq səni də mən tək.

Doldurub şərabla kəlləni sənin,

Sağlıqlar deyəcək və şənlənəcək.

 +

Nə qəm – müvəqqəti həyatda axı,
Başımız həmişə bəlaya uğrar.

Cücülü torpaqdan kəlləmiz çııxıb,
Nəhayət xeyirli bir işə yarar.

 

infiliscədən tərcümə

30-31. 01. 2025, Samara

++++++++++++++++++++

GEORGE BYRON

Lines Inscribed upon a Cup Formed from a Skull

 

Start not—nor deem my spirit fled:

In me behold the only skull

From which, unlike a living head,

Whatever flows is never dull. Читать далее

CORC BAYRON

YAZDA İNGİLTƏRƏNİ NİYƏ TƏRK ETDİYİMİ SORUŞAN XANIMA

Ədəm bağlarından qovulan insan,
Qapıya çatanda durub ləngidi.

Gözündə canlandı yaşanmış hə an,

Gələcək günündən dəhşətə gəldi.

 +

Uzaq ölkələri çox dolaşaraq,

Dərdinin yükünə alışdı daha.

Keçmişi düşünüb çəksə də o ah,
Təsəlli tapırdı işdə, qayğıda.

 +

Mənimlə də belə olacaq, xanım,

Bir də cilvənizi görməyəm gərək,

Haçan ki, oluram mən sizə yaxın,
Ötənlər yandırır, yada düşərək.

+

Sizdən uzaq olsam, ağıllanaraq

Fitnə ilanını qovaram da mən.

Mümkünmü Cənnətə yaxın olaraq,
Onda yaşamağı istəməyəsən?

2 dekabr 1808

ingiliscədən tərcümə

28-29. 01. 2025, Samara

+++++++++++++++++

GEORGE BYRON

To A Lady, On Being Asked My Reason For Quitting England In The Spring

1.

When Man, expell’d from Eden’s bowers,

A moment linger’d near the gate,

Each scene recall’d the vanish’d hours,

And bade him curse his future fate. Читать далее

ƏRƏBQARDAŞBƏYLİNİN ARVADLARI VƏ KİŞİLƏRİ. 30. YORULMAZ ATALAR VƏ «ALLAH VERƏN» UŞAQLAR…

1966-cı ildə mən 6-cıda oxuyanda sinifdə altı nəfər idik. Surralılar Əfsusə və Gülsabah, dağılmaqda olan Musalıdan Məmmədəli, Ərəbqardaşbəylidən mən, Alkişi, Xırdaxanım. 7-ci sinifə olduq səkkiz nəfər – iki il sininfdə qalmış Samura  və üç il qalmış Anaxanım. O vaxtlar şagirdlərin bir neçə il sininfdə saxlanılması mümkün idi, ancaq ibtidai sinif həcmində də bilikləri olmayan, yetkinlik həddinə çatmış, təsərrüfat işlərinə, evdarlığa, peşə mənimsəməyə qabıliyyətli iri qızların xırda uşaqlara qatılıb aylarla illərlə gün yubatmağı o vaxtkı təhsil sisteminin az olmayan absurd cəhətlərindən biri idi.

Səkkinci sinifdə olduq 9 nəfər – mənim dəqiq bilmədiyim səbəb ‘görə Dövlətalı kişi oğlu Şakiri o vaxtacan oxuduğu Salyan internatından çıxarıb kəndə gətirdi. 1968-ci ildə səkkizillik məktəbi 9 nəfərlə bitirdik. Yadımdadır ki, 1965-ci ildə məktəbin cəmi beş məzunu olmuşdu, onlardan da biri Musalıdan idi – Yarı kişinin oğlu Ədalət. Yeri gəlmişkən, anası rus olan Ədaləti məktəbdə çox incidirdilər. Onun məktəbin narlığında “urus, urus!” deyərək qovulmağı gözümün qabağındadır. Üzü dəhşətdən əyilmiş Ədalət “ay mama” qışqıraraq qaçırdı. Onu incidənlər yoldaşları yox, məktəbin böyründə, mağazanın qabağında veyillənən illənmiş kənd subayları idilər…

Musalı uşaqları əvvəllər həmişə Cəngən məktəbinə gedirdilər. Bəlkə də günlərin bir günü Cəngən məktəbinə qədər məsafəni bizə qədər olan yolla ölçüb (məsələn, uzun illər bizim mağazada işləmiş Tağının metri ilə…) görmüşdülər ki, Ərəbqardaşbayıli məktəbi daha yaxındır. Musalılıar bizə 1963-64-cü dərs ilində qoşuldular. Tağının qızı Mahirə üçünci sinfi mənimlə oxuyub. Tağı tezliklə Cəngənə köçdü, uşaqlar da məktəbdən çıxdılar. 8-ciyə qədər mənimlə oxumuş Məmmədəli “fənəryandıran” Hacıbabanın oğlu idi. O vaxt Kürdə gəmiçilik vardı, gəmilər üçün təhlikəli olan dayazlıqlara mayaklar qoyulmuşdu, onların içində neft lampası vardı, hər axşamçağı “fənəryandıralar” kolazla onlara aid olan məsafədə mayakları yandırır, səhərlər söndürürdülər. Sovet müəllimin atası Mustafa və Gülsüm xalanın qardaşı Sarı mayak yandırmaqdan qayıdarkən bizim evlərin qabağında boğulmuşdular…

Yarı müharibə veteranı idi, arvadı Sonanı (rus adı yəqin ki, Sofiya, Sonya idi) Rusiyadan gətirmişdi. Yarı kişi özü də ağ adam idi, Ədalət isə sarışınlığı, burnunun (kurnosıy) forması ilə azərbaycanlıdan çox rusa oxşayırdı. Bir adamla işi yox idi. Ona qarşı olan vəhşiliyin səbəbi bir deyil. Əlbəttə, ilk növbədə cahilliyi, nadanlığı demək lazımdır. İsa öz Tanrısından belə adamların bağışlanmasını xahişini edir: “Onlar nə elədiklərini bilmirlər…”.

Sonrakı bir neçə il ərzində Musalı tamam boşaldı. Hacıbaba Salyanstroya (Kürkənd) köçdü. Yarı kişi sonuncu qalanlardan idi. Nəvəsi Yeganə də bizim məktəbdə oxuyurdu…

Mən 1972-ci ildə müəllimliyə başlayarkən götürdüyüm birinci sinifdə uşaqların sayı 25 ya 27 idi. 1974-cü ildə gələn birinci sinifdə də uşaqların sayı 25-ə qədər idi.

Yəni az vaxtda, bir neçə il ərzində kənddə uşaqların sayı üç-dörd dəfə çoxalmışdı.

1950-ci  və 1960-cı illərdə uşaqların sayının çox az olmasının əsas səbəblərindən biri 1941- 45-ci illərdəki müharibədir. Mən müəllim işləyəndə müharibədə həlak olmuş Ərəbqardaşbəyli və Bala Surra sakinlərinin siyahısı hazırlanmışdı. Yadımdadır ki, o siyahıda 33 nəfər var idi. Bunlardan hər birinin üç, beş, səkkiz və hətta on uşağı da ola bilərdi. Deməli, müharibədəki itkilər iki kiçik kənd üçün minus 100-150 uşaq demək idi. Fəallığını itirməmiş yaşlı nəsil olmasaydı, bəzi siniflər boş qalardı. Mən də, mənimlə eyni vaxtda oxumuş uşaqların xeyli hissəsi də qoca ataların uşaqları idik. Uşaqlıqları müharibə ərəfəsinə ya müharibə illərinə düşmüş cavan kişilərin uşaqları 60-cı illərin ortalarından şagird kontingentini doldurmağa başladılar. Ancaq bizim məktəb üçün rekord sayıla bilən 25-27 uşaq qismən yenə də “qoca ataların” hesabına idi. İki-üç ildən bir birinci sinfə Bala Surradan Ağadədənin, bizim kənddən Əbilhəsən kişinin, Qəfər oğlu Səttarın uşaqları olurdu. Qəfər Rüstəmovu da veteran atalardan saymaq olar.

Bolşevik və İkinci dünya müharibəsinin işdirakçısı (öz dediyinə görə, döyüş yolu «Urmaniyadan», yəni Rumıniyadan keçmişdi)  Ağadədə Rəhimovun ikinci arvaddan xeyli uşağı vardı. Ağadədə bəlkə koxoz qurulan zamanda çox fironluqlar da eləyib, ancaq mənim yadıma gələn vaxtlar  onu qarovulçu görmüşəm, qaravulçu isə 60-cı illərdə 40, uzağı 50 manat ala bilərdi. Yəni böyük ailə ehtiyac içində idi. Kolazdan keçəndə lələmlə dərdləşirdi. “Cahangir, issiyirəm uşağları aparıb tökəm iraykomun qabağına”. “İraykom” raykom idi, Azərbaycan Kommunist Partiyasının Salyan rayon komitəsi. Raykomun birinci katibi rayonun ağası idi. Lələm bəlkə də ciddi, bəlkə də, indiki slenqlə desək, Ağadədəini trollayaraq deyirdi: “Lap yaxşı, apar tök”.

Məmmədağanı, Tükəzbanı və onlardan kiçik daha beş-altı uşağı Salyanda raykomun qabağında təsəvvür edin…

İmanqulu Rzayevin axırıncı uşaqları onun öz nəvələrindən kiçik idi. Latınca belə ifadə var: ”Quod licet Iovi (Jovi), non licet bovi”. Yəni Yupiterin eləyə bildiyini öküz eləyə bilməz. İmanqulu Rzayevin on-on beş ailə saxlamağa imkanı var idi. Ağədədə isə ağına-bozuna baxmadan dünyay gətirdiyi uşaqları raykomun qabağına tökmək istəyirdi…

Əbilhəsən kişinin də ikinci arvadı Minəbəyimdən xeyli uşağı vardı. Minəbəyim xala məməmin kəndçisi, arbatanlı idi, məməmə “bacı” deyirdi. Mən bilən, çox cavan ölüb. Əbilhəsən kişidən yaşda xeyli kiçik olardı. İki ildən bir əriylə əl-ələ verib bizim o qədər də gözəl olmayan dünyamıza ağlı-qaralı gözəl uşaqlar gətirirdilər. Məndən bir sinif aşağıda oxumuş Sübü (yəqin ki, Sübhü) yaxşı yadımdadır, sıx qıvrım kürən saçlı qəşəng qız idi. Minəbəyim xalanın uşaqlarındn ən azı ikisi – Əşrəflə Məhəmməd —  şagirdim olub, yəqin ki, bir cəngənlinin qardaşım Seyfullaya dediyi kimi, məndən “çoxlu umuküsüləri” var…Minəbəyim xala zarafatcıl arvad idi, qardaşım Adıgözəllə zarafatları tuturdu. Adgözəl bir dəfə kolazda Minəbəyim xalasını gözdən keçirib görür ki, yenə ana olmağa hazırlaşır. Deyir: “Valla, utanmursuz ey… Nağədə doğmağ olar?” Minəbəyim xala deyir: “Ədə, hey, elənçiy danışma, Allahın acığı gələr. Uşağı Allah verir”. Adıgözəl dayanmır: “Uşağı Allah verirsə, Tamam xalaya nöş vermir?”

Doğrudan da əri Atamalı öləndən sonra Allah Tamam xalaya bir dəfə  də uşaq verməmişdi…

 

29. 01. 2025, Samara

əvvəli burda:

ƏRƏBQARDAŞBƏYLİNİN ARVADLARI VƏ KİŞİLƏRİ. 29. TOYLAR. NİYƏ ARVADLAR YASDA OXUYURLAR, TOYDA YOX?

«MƏNİM DƏ QƏZZAM VAR, ADI AYRIDIR…»

Yenə köç, yenə də qələbəlikdir:
Əldə sarıqları, düyünçələri,

Fələstin ərəbi qayıdır geri,
Xaraba qoyulan ölkəyə gedir.

 +

Göydə yəhudinin pilotsuzaları,

Bombalar partlayan yer uzaq deyil.

Ayrı səs eşitmir ərəb elə bil,

Qəzzanın “gəl” deyən səsindən ayrı.
+

Gedir yetim uşaq, gedir dul arvad,
Gedir hər kəsini itirən qoca.

Gedir gün uzunu, dayanmaz gecə,
Ay, il ömürlüdür ötən hər saat.

 +

Arxa xarabadır, virandır qabaq,

Hələ  çox  ölü var basdırılmayan,

Dayanmır yəhudi, hələ axır qan,
Qalmır fələstinili yolundan ancaq.

+
Gedib yaşayacaq açıq havada,

Yağış da islatsa, külək də döysə.

Hay verir yurdundan ucalan səsə,
Sabah ölərsə də yeni davada.

 +

Parisdə, Londonda, Stokholmda,

Yaşamaq imkanı olan da gedir,

Görüb gözəl həyat, şərait nədir,

Ürəyi yurdunu istəyir amma…


Bəs niyə mən durub köç eləmirəm? –

Mənim də Qəzzam var, adı ayrıdır.

Bəlkə qurğuşun var qulaqlarımda,

Qoymur çağıranı eşidə biləm?

 +

Hərçənd var deyirəm – varmı o ölkə?

Varmı cəsarəti zənciri qıra,

Öz dili, öz səsi varmı çağıra?

Ya mən itirmişəm vətəni bəlkə?…

 

28. 01. 2025, Samara

 

CORC BAYRON. DARDANELİ ÜZÜB KEÇƏNDƏN SONRA YAZILMIŞ ŞEİR

Hellespont, məlumdur, səni Leandr

Dekabrıın qaranlıq gecələrində,

(Hər qızın bu işdən xəbəri vardır)

Üzüb adlamışdı bir sayılmaz qədər.

+

Tərəddüd etmədən qış boranında,
Üzürdü Heroyla görüşsün yenə.
Suların coşurdu, dalğalanırdı,

Necə heyfim gəlir hər ikisinə!

+

İndiki əsrdən törəyən əfəl —

Mayın xoş günündə mənsə üzürdüm

Qol-qıçımı açıb suda birtəhər,

Dedim göstərirəm igidlik bu gün.

+

Şübhəli tarixə inansaq əgər,
Leandr keçirdi dəli axarı.
Eşqdən – tək Tanrı əslini bilər,

Mən isə üzürdüm şöhrət axtarıb.

+

Kiminki gətirdi – demək çətindir:

Tanrı qəzəbi var ölərilərə!

O boğuldu, məzəm mənimsə itdi,
Qızdırma içində yanıram hələ.

9 may 1810

ingiliscədən tərcümə

26-27.01. 2025, Samara

QEYDLƏR

 1. HellespontDardanel boğazının qədim adı

 2. Leandr və Hero yunan mofologiyasının personajları. Leandr gecələr Hellesponru üzüb qarşı tərəfdə yaşayan Heronun görüşün gedir. Nəgbəti dəfə görüşə tələsərkən tufan qopur və Leandr boğulur

 3. 3 may 1810-cu ildə 22 yaşlı Bayron Dardaneli üzüb keçmişdir. Öz dediyinə görə, bu keçid ona poeziyada, siyasətdə, ritorikada qazandığı nailiyyətlərdən əziz olub.

+++++++++++++++++++++++++++++

GEORGE BYRON

Written after Swimming from Sestos to Abydos

1.

If, in the month of dark December,

⁠    Leander, who was nightly wont

(What maid will not the tale remember?)

⁠⁠    To cross thy stream, broad Hellespont! Читать далее