Архивы

SAŞA ÇORNI.HƏRBİN MAHNISI

saşa çornı

Yeddi min əlvan il sovuşdu, getdi,

Ötsün, zərər yox, ha-ha!

Daha da yağlıdır naharım indi,

Qanlı şorba və yuxa…

Bir vaxt bu gicbəsərlər,
Qapırdılar dəyənək,

Nəslini kəsirdilər,
Bir-birininr vəhşi tək.

Qadın oda atılır,

Çırpılır daşa körpə,

Əsirlər batırılır –

Gülməli və qəribə!

 +

Mənim qəssabımdır elmlər indi, –

İndi buludların özünə qədər,

Qalxır xırıltılı qışqırıq hərdən,

Elə ki, dağılır altda beyinlər.

Hər gün, hər ay ay, hər il milyonlarla əl,

Zirehə, topıara əridir metal.

Gələn günümüzə qarşı yönələn,

Qanlı buzun qatı daha da artar.

Mətbuat haray çəkər,
Messalar, konqreslər,

Arvadlar gecə kimi…

Çəkilin!

 +

Hamıdaan güclüsə kim – o haqılıdır,
Bunun sübutunu istəyə bir şəxs,

Dikbaşın üstünə gürzə tək atıl,

Bir kərə çalmaqla nəfəsini kəs!

Düşənin — ağzından tikəni çəkən,
Ya kimin ağzından sən tikə alsan.

Dəyişmz qonağam yer üzündə mən,

Və bütün bu dünya – gülməli yalan!

Öldür, taputa doldur,

Qundaqla alnına vur,

Süngü sox qarınlara,
İrəli, ura!

1913

ruscadan tərcümə

05-06. 10. 2024, Samara

++++++++++++++++++

САША ЧЕРНЫЙ

ПЕСНЯ ВОЙНЫ

Прошло семь тысяч пестрых лет —
Пускай прошло, ха-ха!
Еще жирнее мой обед,
Кровавая уха…
Когда-то эти дураки
Дубье пускали в ход
И, озверев, как мясники,
Калечили свой род:
Женщин в пламень,
Младенцев о камень,
Пленных на дно —
Смешно!
+

Теперь — наука мой мясник, —
Уже средь облаков
Порой взлетает хриплый крик
Над брызгами мозгов.
Мильоны рук из года в год
Льют пушки и броню,
И все плотней кровавый лед
Плывет навстречу дню.
Вопли прессы,
Мессы, конгрессы,
Жены, как ночь…
Прочь!

 +

Кто всех сильнее, тот и прав,
А нужно доказать, —
Расправься с дерзким, как удав,
Чтоб перестал дышать!
Враг тот, кто рвет из пасти кость,
Иль — у кого ты рвешь.
Я на земле — бессменый гость,
И мир — смешная ложь!
Укладывай в гроб,
Прикладами в лоб,
Штыки в живот, —
Вперед!

1913

SAŞA ÇORNI. ƏDALƏTSİZLİK

Cənnətdən çıxan zaman divar əhəngi  tək ağ,

Adəm dinməz gedirdi, sərt və qaraqabaqdı.

Dəridən önlüyünü zəif əllə sıxaraq,

Uşaq tək ağlayaraq titrəyirdi arvadı.

Dalğalanan sırayla arxasınca gedirdi,

Sayları bilinməyən və cürbəcür heyvanat:

Anlamayaraq nə var, cavanlar şellənirdi,

Qocalara ağırdı qəribə bu səyahət.

Çaşqındı gombul öküz, deyinirdi astadan:

“Zillət…Daim sifətim tər içində… Aha, Ədəm!

Mən alma yeməmişdim bir dəfə yaranandan,

Sarsaq meyvələri də mən heç vaxt yeməmişəm…”

Yavaşca mələyərək yağlı qoç titrəyirdi:

“Qurbana və qazana mənim nəslim gedəcək

Yediyimiz mamırdı, ilan harda, biz harda,

Yeriyəndə həmişə addım atırdıq ürkək.”

Kişnəyirdi azad at, qorxaraq köləlikdən,

Fağır yol gedir keçi, qüssəli mələyirdi.

Xərçənglər hönkürürdü, həm səssiz, həm də bərkdən,

Dovşalar pəncəsiylə gözlərini silirdi.

Pişik hamıdan uca çığırırdı deyəsən:

“Niyə əzab içində  bala doğam mən gərək?!”

Göstəmk ah çəkirdi: “Sən ki, xırdaca şeysən,

Dost, sənin işin deyil mühakimə yürütmək..”

Cənnətdə almaları tamam basıb yeyərək,

İndi meymunlar ancaq atılıb-düşürdülər.

Sarsaqlar inanırdı təzə yurda gələn tək,
Alma yeyə bilərlər istədikləri qədər.

Və qismən razıydılar yırtıcılar bu işdən:

Cənnətdə ot gövşəmək onlarlı bezdirirdi.

Tuthatutlar, pusqular olsa da irəlidə,

Qan  içib ət yeyərlər doyunca onlar indi.

Adəm cərt və acıqlı,  təkəbbürlü və lal-mat,

Titrəyərək uşaq tək arvadı ağlayırdı.

Həndəvərə baxırdı həyəcanla heyvanat,

Vermirdi yağış ara, uzaqlar qapqaraydı…

1910

Rruscadan tərcümə

02-03. 10. 2024, Samara

+++++++++++++++

САША ЧЕРНЫЙ

НЕСПРАВЕДЛИВОСТЬ

 

Адам молчал, сурово, зло и гордо,

Спеша из рая, бледный, как стена.

Передник кожаный зажав в руке нетвердой,

По-детски плакала дрожащая жена… Читать далее

SAŞA ÇORNI. MÜHACİRƏT ŞEİRİ

Robert Burns

Günlərin bir günü görəm ki, birdən,

Mənim yan cibimdə bir azca pul var.

Dəniz dumanında dərhal itərdim,

Sınanmış devizlə: “Bəlkə də tutar”.

 +

Avstraliyaya bəlkə gedərdim,
Bir parça boş torpaq alardım da mən,

Göstəbək tək qazar, eşələnərdim,

Səhərdən ulduzlar görünənəcən.

 +

İt də saxlayardım. Dincələn zaman,

Gedib oturardıq nərdivanda biz.

Gözəl anlayardıq tam axıracan,

Bir-birimizi də dava-şavasız.

 +

Yuxulu sərinlik düşəndə axşam,

Oxuyardım ona mən “Kaştanka”nı.

Püşkü Robinzonun kef imiş tamam,

Robinzonsa başa düşməyib bunu…

 +

Tənbəl qoyunları sonra qırxaraq,

Möhlətə bir neçə inək alardım.

İki-üç dosta da (susquna ancaq).

Çörək, sığınacaq bağışlayardım.

 +

Həyat girəcəkdir, deyir analiz,

Qapıdan onu qov ya pəncrədən.

Birimiz “Dni”yə, birimiz “Rul”a birimiz,

Xəlvəti abunə olardıq hökmən.

 +

Yeyib-yatardılar elə havayı,

Gəlmək xərclərini çəkrdim hətta.

Ancaq siyasəti atıb ortaya,

Murdarlamasınlar qoy buranı da.

 +

Dinc səma altında, bir zəhər kimi,

Tezcə rus kekkoku çiçəkləyərdi.

Biri başlayanda sağa çəkməyə,
Biri sola, biri yana çəkərdi.

 +

Qorxub qışqırıqdan qaçardı köpək,

Qısıb quyruğunu yerli meşəyə…

Onun dalınca mən götürülətək,

Ağaca çıxardım, “anam, vay” deyə…

 +

Nə fayda üzəsən canı səhrada,

Hər şeyi yenidən orda başlasan?

Axı robinzonluq asandır daha,

Burdaca, Berlində, əslinə qalsa…

1923

ruscadan tərcümə

01. 10 2024 Samara

QEYDLƏR:

  1. Saşa Çornı 1920-ci ildən Avropada mühacir kimi yaşayıb

2. Kek-uok – banco ya gitaranın müşayiəti ilə ifa edilən zənci rəqsi

3. Rul («Руль) – rus mühacirlərin Berlində burxdıqları qəzet.

4. “Dni” («Дни») – rus mühacirlərinin əvvəl Berlində, sonra Parisdə çıxan qəzeti.

++++++++++++++++

САША ЧЕРНЫЙ

ЭМИГРАНТСКОЕ

 

О, если б в боковом кармане

Немного денег завелось, –

Давно б исчез в морском тумане

С российским знаменем «авось».

 

Давно б в Австралии далекой

Купил пустынный клок земли.

С утра до звезд, под плеск потока,

Копался б я, как крот в пыли…

 

Завел бы пса. В часы досуга

Сидел бы с ним я у крыльца…

Без драк, без споров мы друг друга

Там понимали б до конца.

 

По вечерам, в прохладе сонной,

Ему б «Каштанку» я читал.

Прекрасный жребий Робинзона

Лишь Робинзон не понимал…

 

Потом, сняв шерсть с овец ленивых,

Купил в рассрочку б я коров…

Двум-трем друзьям (из молчаливых)

Я предложил бы хлеб и кров.

 

Не взял бы с них арендной платы

И оплатил бы переезд, –

Пусть лишь политикой проклятой

Не оскверняли б здешних мест!..

 

Но жизнь влетит, гласит анализ, –

В окно иль в дверь ее гони:

Исподтишка б мы подписались

Один на «Руль», другой на «Дни»…

 

Под мирным небом, как отрава,

Расцвел бы русский кэк-уок:

Один бы стал тянуть направо,

Другой налево, третий – вбок.

 

От криков пес сбежал бы в страхе,

Поджавши хвост, в мангрóвый лес…

А я за ним, в одной рубахе

Дрожа б на дерево залез!..

 

К чему томиться по пустыне,

Чтоб в ней все снова начинать?

Ведь Робинзоном здесь, в Берлине,

Пожалуй, легче можно стать…

 

1923

NİKOLAY NEKRASOV. SƏHƏR

николай некрасов

Qəlbin iztirablı, kədərlisən sən:

Bur hər gələni təbiət üzür.

Bu yoxsulluğu ki, baxıb görürsən,

Elə bil yaradıb təbiət özü.

+
 Bütün bu otlaqlar miskin, hüznlü,

Yaslı bu zəmilər, çəmənlər durub.

Tayanın başında gözü mürgülü,
Yağışdan islanan quşlar oturub.

 +

Yabı son həddəki gücüylə yorğu

Çapır, içkili bir kəndli belində.

Göy duman örtüklü uzağa doğru.
Bulanıq bu səma… Ağla lap indi!

 +

Gözəl deyil zəngin şəhər də elə:

Qaçdl-qovdudadır həmin buludlar.

Əsəblər tarımdır: dəmir beliylə,
Küçədə bir neçə yol qazıyan var.

 +

Yatağı tərk edib evə tələsir,

Səhər açılanda fahişə ancaq.
Zabitlər kareta tutub, deyəsən,

Şəhərdən çıxırlar: duel olacaq.

 +

Qalxır alverçilər hamısı erkən,

Gözləyir onları tərəziləri.

Kələk gələcəklər bütün gün hökmən,
Yağlı yeyə bilməz yoxsa heç biri. 

 +

Qalada top səsi, qalxdı tüstü də,

Daşqın gözlənilir paytaxtda yəqin…

Ölən var: qırmızı balıncın üstdə,

Birinci dərəcə Anna ordeni.

 +

 Dalandar oğrunu çırpır – tutulmuş!

Kəsməyə bir qatar qaz aparırlar.

Hardasa yuxarı qatda bir atəş

Açıldı – özünü güllələyən var…

 

1872 ya 1873

ruscadan tərcümə

29-30. 09. 2024, Samara

++++++++++++++

НИКОЛАЙ НЕКРАСОВ

Утро


Ты грустна, ты страдаешь душою:
Верю – здесь не страдать мудрено.
С окружающей нас нищетою
Здесь природа сама заодно.
 
Читать далее

NİKOLAY NEKRASOV. «TEZLİKLƏ TORPAĞIN QƏNİMƏTİYƏM…»

Tezliklə torpağın qənimətiyəm,

Ölmək həm ağırdır, həm də ki, yaxşı;

Çəkməsin qoy heç kim məndən ötrü qəm,

Qəm çəkənim də heç yox mənim axı.

 +

Mən öz rübabımla qazandırmadım,

Zadəgan nəslimə şərəf və fəxr,

Həyat başlananda xalqıma yaddım,

Ölürkən xalqıma yadam o qədər.

 +

Ürək birliyinin, dostluğun daha,
Bağları qırıldı: mənim əzəldən,

Düşmənlərim olub – hər bir yaşar,

Dostlarsa məhv olub mübarizədə.

 +

Nəğmə dillərində bitməmiş hələ,

Oldular xəyanət və zora qurban

Ömrün baharında; baxır tənəli,
Mənə şəkilləri indi divardan

1876

ruscadan tərcümə

26-27. 09. 2024, Samara

++++++++++++++++

НИКОЛАЙ НЕКРАСОВ

Скоро стану добычею тленья.
Тяжело умирать, хорошо умереть;
Ничьего не прошу сожаленья,
Да и некому будет жалеть.
Читать далее

SAŞA ÇORNI. DUA

saşa çornı

Təşəkkür edirəm, Yaradan, sənə,
Ki, həyat beləcə çaxnaşan zaman,

Mən naşir deyiləm, deputatam nə,
Hələ türməyə də salınmamışam.

 +

Təşəkkür edirəm, Hərşeyəqadir,

Ki, kəsən olmayıb hələ dilimi,

Ki, hər rəzilliyə adət elədim,
Bəxtə inanıram dilənçi kimi.

 +

Minnətdaram sənə, yeganə Tanrı,

Üçüncü Dumaya götürmədilər.

Xoşbəxt sifətimi tutub sən sarı,

Təşəkkür edərəm ölənə qədər.

 +

Təşəkkür edirəm sənə, İlahi,
Gicləri qorxudan ölüm saatı,

Çürüyüb-dağılan dərimdən axır,
Ruh çıxar, bəndənin bitər həyatı.

 +

Səssiz yalvarıram, Tanrı, o zaman,
Qarışım zülmətə, itib-gedim həm,

Cənnətdə, bilirəm, çox darıxaram,

Cəhənnəmi isə yerdə görmüşəm.

 

iyul 1908

ruscadan tərcümə

21.09. 2024, Samara

+++++++++++++++

САША ЧЕРНЫЙ

МОЛИТВА

Благодарю тебя,создатель,
Что я в житейской кутерьме
Не депутат и не издатель
И не сижу еще в тюрьме.
Читать далее

SAŞA ÇORNI. QƏBİRİSTANLIQDA

saşa çornı

Bu, yaz fəslidirmi,  boz payız ya da?

Əsir cökələr və tozağacları.

Qarğalar hərlənir qüssəli halda.

İslanmış papağı üstdə şamların,
+

Xaçlar avazıyıb burda, həm çəpər,
Üşüyür buranın kolları, qumu,

Tutqun sarılıqla çıraq közərər,

Əbədi qüssənin mayağı kimi.

 +

Süpürüb aparır köçəri külək,

Nə vaxtdan kollarda yatan torpağı

Sinəyə dəmir mıx batırılan tək,
Ümid itimindən ürəkdə ağrı.

 +

Qəbir daşlarının üstə yıxılmaq,
Nə görmək, çağırmaq, gözləmək ya da.

Sonu görünməyən yuxuya dalmaq,
Əbədi qapalı səmanın altda.

 1910

ruscadan tərcümə

16.09. 2024, Samara

++++++++++++++

САША ЧЕРНЫЙ

НА КЛАДБИЩЕ

Весна или серая осень?
Березы и липы дрожат.
Над мокрыми шапками сосен
Тоскливо вороны кружат.
Читать далее

SAŞA ÇORNI. SENZURASIZ SATİRA

saşa çornı

Gördüm bir rahibi karetada mən,

Cübbəsində ulduz şölələnirdi.

Ancaq nə düşündüm onu görərkən –

Heç vaxt söyləmərəm öldürələr də.

 +

Nazir Şvarts ilə üz-üzə gəldim
Qorxu içində tez çıxdım aradan.

Yolda pıçıltıyıa nələri dedim –

Heç kimə demərəm bunu, heç zaman.

 +

Baş çəkdim tanış bir müdavim qıza,
Bütün bu işlərdən yorğun idim mən,

İçdikcə qaynanmış suyu məm, düzü,
Deyinir, get-gedə xumarlanırdım.

 +

Marusya!, əzizim, ver sağ əlini,

Tək sevinc – həyatdır, iztirab – heç nə!

Və dinməzcə ona sarı əyildim…

Niyə? Bu barədə susaram yenə!


1908

ruscadan tərcümə

18. 09. 2024, Samara

QEYD:

Şvarts A.N. (1845-19115) – 1908-1910-cu illərdə xalq maarifi naziri. Onun təyinatına böyük ümidlər bəslənilirdi, ancaq bu sahədə Şvartsın elə ilk addımları onun soyadının müdhiz məcazi mənasını təsdiq etdi (şvarts –aımanca “qara”dır).

 ++++++++++++++++

САША ЧЕРНЫЙ
ЦЕНЗУРНАЯ САТИРА

Я видел в карете монаха,
Сверкнула на рясе звезда…
Но что я при этом подумал
Я вам не скажу никогда!
Читать далее

İQOR SEVERYANİN. HAMI GÜNAHKARDIR

ИГОРЬ СЕВЕРЯНИН

Hərbdə haqlı olan yox, hərbdə hamı günahkar,

Millətlər və siniflər, ucdantutma hər biri.

Yox bəraət ölkəyə, hərbə olsa səbəbkar,

Kim silaha əl atsa, günahkardır, deməli.
Ağlı yerində ölkə heç vaxt dəstəkləməsin,

Torpaq mənimsəməyə çağırışları gərək.

Hansı ölkə rəhbəri qudurub sərsəmləsə,

Onun cəzası məlum: meydana çəkiləcək.

1940

ruscadan tərcümə

15.09. 2024, Samara

+++++++++++++++

ИГОРЬ СЕВЕРЯНИН

Виновны все

 

В войне нет правого: виновны все в войне

И нации, и классы поголовно.

Нет оправданья ни одной стране:

Кто взялся за оружье — все виновны.

К завоеванию призывы не должны

Поддерживаться мыслящей страною.

А для взбесившихся правителей страны

Есть наказанье площадное.

28 января 1940

İQOR SEVERYANİN. DOQQUZ YAŞINDA

ИГОРЬ СЕВЕРЯНИН

     M.A. D.

Doqquz yaşında ikən vurulmaq, ayrı düşmək,

Otuz beş il keçəndən sonra qəfil görüşmək,

Təəccübdən gözlərin gen açmaq bəbəyini,

Dayanaraq baxışmaq bircə kəlmə demədən,
Və bir-birinə məlum olanı salmaq yada,

Məlum olansa nədir? Xırdaca şeylər yəni,

Bəlkə də elə budur onları əziz edən…

1931

ruscadan tərcümə

  1. 09. 2024, Samara

+++++++++

ИГОРЬ СЕВЕРЯНИН

В девять лет…

М. А. Д.

 

В девять лет, быв влюбленным, расстаться,

Через тридцать пять лет повстречаться,

  В изумленьи расширить зрачки,

Друг на друга смотреть бессловесно,

Помнить то, что друг другу известно.

  А известно-то что? Пустячки!

Может быть, оттого и прелестно…

 

Париж