Архивы

“SPARTAK” SALYANDA

U LENİ

 1960-cı illər

 

Salyan. “Kosmos” adlı kinoteatr.

Axşam seansında “Spartak” gedir.

Çoxu kişilərdir zaldakıların,
Oğlan uşağı da az deyil hərçənd,

Rus dilində gedir filmi Kubrikin — 

Yarı başa düşən, yarı düşməyən.

 

 

Gərginik az qalır ekranı yırta,
Can verir meydanda qladiator.

Qiyama qaldırır xalqı Spartak,
Azadlıq uğrunda qan tökür oğul.

Nizami qoşunu vurub yıxaraq,
Qullar yürüş edir Romaya doğru.

 

 

Ancaq film boyu yerlilərimin,
Elə marağı yox ölüm-dirimə.

Səhnəyə Varinya çıxanda ancaq

Ah çəkən, öskürən var neçə yerdə.

Biri qonşusuna deyir: “Buna bax!

Guya arvaddılar bizimkilər də…”

 

18. 12. 2019, Samara

QIRXDÜYMƏ KAMIL

U LENİ

Xaloğlum Əlinin xatirəsinə

             

O, hündür adamdı. Boyu bəlkə də, 
Kim bilir, ucaydı iki metrdən.

Sıx qara saçlıydı, bığı yekəydi,
Bir az saralmışdı tütündən həm də.

 

 

 

Sümükdən iriydi, gen sinəliydi,
Qaməti düppədüz, yerişi məğrur.

Nimdaş olmasaydı əgər geydiyi,

Deyərdin bu adam prokurordur.

 

 

 

Ucuz “Avrora”nı elə çəkirdi,
Elə bil siqardı, Kubadan gəlib.

Həmişə qayğılı, dərin fikirdə,
Gözləri dumanlı, baxışı qərib.

 

 

Xaloğlum Əliylə söhbəti ancaq

Tuturdu. Stansiya çayxanasında,

Hərdənbir oturub  vururdular çay,

Kamıl danışardı sakit, astadan.

 

 

 

“Aspirant olanda Moskvada mən…”

Söhbətə başlardı beləcə Kamıl.

“Aspirant? Bilmirdim… Bəs hansı fəndən?”

“Kirminalistika…MQU-da…üç il…

 

 

Tez-tez çağırırdı  yanına dekan,

Məsləhət verirdim ştatdankənar…”

“Kamıl, sən? Dekana?…” “Məni o zaman,
Tanımayan yoxdu… Bir lətifə var…

 

 

Sizə danışardım… ruscadır ancaq”.

“Kamıl, danış, bəlkə baş tapa bildik,

“Boşa istəmirəm ağzımı yormaq…”

Pauza yaranır kriminalistik…

 

 

O, daş stəkanı elə qaldırır,
Sanki ingilisdir, içdiyi viski,

Ona baxan da var, gülən də vardır,
Gəzir uzaqlarda onunsa fikri…

 

 

Sonra xaloğlumla vidalaşaraq,
Kamıl çayxananı tərk edib gedir.

Başını dik tutub general sayaq,

Yerişdə əsilli bəydir elə bil…

 

 

Şalvarda düymələr dəbdə olan vaxt,
Onun şalvarında qırxı varıymış.

Salyan şəhərindən belə fəxri ad,
Kamıl da o vaxtdan mükafat almış…

 

 

 

Bəlkə düymələri poqon bilirmiş,

Özünü general sayıb bəlkə də.

Bəlkə o hamıdan bəxtəvər imiş —

Kefinin bəyiydi öz aləmində…

 

17. 12. 2019, Samara

MOLLA AĞACAVAD

salyan 2009

avqust, 1970. Salyan

Hansı küçədəydi bilmirəm o ev,
Bilmirəm hardaydı, hara yaxındı.

Yəqin əlli ildir sökülüb gedib,

Şübhəsiz, küçənin dəyişib adı…

 

 

“Gəl dəyək atüstü bura” deyərək,
Cəfər bir həyətə girdi, dinmədən
Getdim arxasınca adyutantı tək,
Sonra evə girdik qapı döymədən.

 

 

Yekə bir otaqdı, tavanı uca,

Mebel vardı, yoxdu – yadımda deyil.

Yerdəki yatağa uzanmış qoca,

Sevindi, görəndə bizi elə bil.

 

 

Öpdü araqçınlı kişini Cəfər,
Kişi də Cəfəri, gözü yaşardı.

Halından danışdı, səsində qəhər,

Əruzla Ləlidən bir şeir dedi.

 

 

Sonra öz sözüylə məğzini açdı:
“Haqq-hesab olacaq orda deyirlər —

İnsan bu dünyada axı qonaqdır,
Haqq-hesab çəkilər qonaqla məgər?”

 

 

 

On yeddi yaşım da tamam deyildi,
Cəfər böyüksə də, gənc idi o da.

Hələ özümüzə qonaq demirdik,

Hərdən düşünsək də kimik dünyada…

 

 

Gələcək haqq-hesab bəlkə gümandır,
Mənsə qınanram elə indidən.

Dilə gətirən var, eyham atan da,
Sanki boğazacan borc içindəyəm…

 

15-16. 12. 2019, Samara

LAQQO TUMU

26 SENT 2019. 2

Tum dolu kisəni atıb dalına,
Gəzib-dolaşardı məhəllələri,

Seçib bir küçəni ya da dalanı,
Dayanıb qoyurdu kisəni yerə.

+

Düzürdü, ağzını açıb kisənin,
Müxtəlif ölçüdə stəkanları.

Yaxından-uzaqdan indi keçəni,

Qızarmış ağ tumun ətri çağırır.

+

Tumsatan kişisə özü danışmır,
Təbəssüm çəkilmir ancaq üzündən.

Bu dinməz kişiylə mehriban hamı,

Tumdan razıdırlar, həm də özündən.

+

Tum nə tum! Dadını demirəm hələ,
Elə şaqqıldayır, kefin düzəlir.

Onu Heyvalıqda çırtlasan əgər,

Səsi Köhnə bərə ağzına gəlir.

+

Hansı toy keçərdi tumsuz o zaman!

Laqqo toyxananın yaraşığıydı.
Yarımçıq kasadan doymayan insan,

Ağ tumla doyurdu əməlli-başdı.

+

O tumu cib dolu, düyünçə dolu,

Pay aparırdılar gedəndə qonaq,

Adaxlıbazlığa yollanan olub,
Qıza o ağ tumdan aparıb ancaq…

+

Salyanda çox idi tumsatan o vaxt,

Laqqo tumununsa şöhrəti vardı.

Popkorn-zad işi deyildi, vallah,

Çırtladın – getmirdi ağızdan dadı…

+

Bəstəboy, balaca, xoşsifət insan,

Əslində, deyəsən, Lətifdi adı.
Gözləri həmişə gülən, danışan
Kişinin, təəssüf, dilisə laldı…

+

Taleyin işidir: məni apardı,
Bir dəfə bir dostla tumxanasına.

Gördüm teştləri də, ocaqları da,
Gördüm divarlardan qurum sallanır.

+

Əliylə, gözüylə danışdı kişi,

Ocaq necə yanır, teşt qızır necə.

Tum necə allanır, qovrulur, bişir,
Zay olar, gözünü bir an çəkincə.

+

Dedi tum ocaqda gərək qovrula,

Qazda ki, qovurdun, itəcək dadı…
Sənət sirlərini elə maraqla

Açırdı, deməzdin bu kişi laldı…

+

Çıxmır o ağ tumun dadı yadımdan,
Yaxşı yadımdadır tumçu kişi də.

Qəfildən bir şeir yazdığım anda,
Durur göz önümdə ocaq da, teşt də.

13-14. 12. 2019, Samara

ŞAFTALI ÇİÇƏYİ

   Ehtiramın xatirəsinə

Haçan çiçəkləyir orda şaftalı?

Aprelin sonunda ya bəlkə mayda?

Yurdda meyvələrin çiçək vaxtını,

Son dəfə  görməyim çıxır yadımdan…

 

 

Ayını, gününü deyə bilmərəm,

Kamil müəllimin bağıydı ancaq.
Mən də Ehtiramla dırmaşıb ləmə,

Baxırdım, gül-çiçək içindəydi bağ.

 

 

Göz çəkə bilmirdim şaftalılardan,
Çiçəklər elə bil möcüzəydilər.

Belə görməmişdim onları, ya da,
Belə baxmamışdım indiyə qədər.

 

 

Dünyanın ən dahi rəssamı belə,
Çəkməz o qüdrətdə bir ləçəyi də.

Meyvələr yetişər, dərib yeyərlər,
Tanrım, bu gözəllik axı bəs nədir?

 

 

Gözümüz bağlanır, baxmırıq axı,
Bağban da gözəllik hayında deyil.

Kim ayaq saxlayır, göz dikir, baxır,
Ona da “havalı”, “dəli” deyilir.

 

 

Tanrım, yaratdığın gözəlliklərə,
Baxmadan keçirik, gedir ömür də.

Batmasa, deşməsə tikanı əgər,

Keçərik, ən gözəl gülü görmədən.

 

 

Elə sevgilər də çiçəklər kimi,

Görmədən keçirik sevgiləri də.

Dalayır tikan tək – duyuruq kini,

Sevgi nə açılır, dərilir nə də…

 

12. 12. 2019, Samara

MƏLİK DOVĞASI

XEYRULLA автор Идельсон.jpg

 

Salyan, 60-cı illər

 

“Gəl, bala, gəl dovğaya,

Məlik dovğasına gəl!”

Səsdə yanğı, səs ağlar,
Gah ucalar, gah enər.

 

 

Yenə qələbəlikdir,
Həndəvəri bazarın.

Dədə qazan səkidə,
Buğlanır, ətir yayır.

 

 

Dirijor çubuğu tək,
Oynadaraq çömçəni,
İsti dovğanı Məlik,
Töküb verir içənə.

 

 

“Gəl bala, dovğaya gəl!

Şirin qatığı üzlü,

Göyərtisi təzə-tər,

Giləmərzəli, duzlu”.

 

 

Çömçəsini oynadır,

Tökür dovğanı Məlik.
Doymaq olmur dadından,
Fincanı da on qəpik…

 

 

 

Gəlir qazan başına,
Qulluqçu da, milis də,

Müəllim də yanaşır,
Qalstuk sinəsində…

 

 

 

Gəlir Salyan qoçusu,
Gəlir cibində bıçaq.

Məlik dovğası içsə,
Hirsi bir az yatacaq.

 

 

Gəlir qız, gəlir gəlin,
Dovğasına Məliyin.

Ağzı sulanır yəqin,

İndi  göydə mələyin…

 

 

 

Yanğılı səs dinirdi:

“Gəl, bala, gəl dovğaya!”

Bazar həndəvərində,
Balıqbazarında ya.

 

 

Kələkötür kişiydi,
Qıçı da, deyəsən, ləng.

Heykəl düzəldə indi,
Məliyə Salyan gərək.

 

 

Dovğası ad çıxardı,
Göylü, giləmərzəli.

Kiçik qızı da vardı,
Gözəllərin gözəli…

 

09-10. 12. 2019, Samara

XARİCİ PASPORT

Xarici pasportum elə yaxşıdır,
Bilməyən deyər ki, təzə verilib,

Üzqabığı təmiz, kağızı şaxdır,

Dava-dava deyir qartal elə bil.

 

 

 

Təəssüf , müddəti haçandır keçib,

Çoxdan etibarsız sayılir sənəd.

İkibaş qartallı iddialı gerb,
Daha aça bilməz üzümə sərhəd.

 

 

Kəsilib haçandan xaricin yolu…

Mənim xaricimsə öz vətənimdi.

Bu tayda, o tayda möhür qoyulur,
Bilmirdin hardasan və kimsən indi…

 

 

 

Nə qədər ürəkdə məhəbbət ki, var —

Ana məhəbbəti, yurd məhəbbəti,

Özü yaxşı duyar, özü ayırar,

Hansı tayındadır vətən sərhədin.

 

 

Çoxdan vətənimin xaricindəyəm,
Vətən də xaricə çevrilib daha.

Pasport düzəltdirəm, keçəm sərhədi,
Yadam burda necə, yadam orda da.

 

 

Anamsa çağırır yuxuma gircək,
İndi hardadısa, ora vətəndir…

Nə qədər o sağdı,   qaçaqmalçı tək,
Pasportsuz keçərdim bəlkə sərhədi…

 

08.12. 2019, Samara

ANAMLA SÖHBƏT

18.11. 19

Yenə aldı qapını qış,

Hava dəyişdi birdən.

Soyuq külək, soyuq yağış,
Qar da yağacaq hərdən.

 

 

Tavanından evin axır,
Yoxdur çıxıb düzəldən.

Üç ay-dörd ay nədir axı,
Səbrini yığ, döz, məmə!

 

 

Kəsiləcək gah işığın,
Gah pilətən sönəcək,
Qarnın ac, başın ağrılı,

Nə isti, nə çay-çörək.

 

 

Pişik gəzər qucağını,

Özü üşüyər yazıq.

Odu sönər ocağının,

Nöyüt verən yox artıq.

 

 

Pəncərədən qıyıq baxıb,
Məmə, yenə ağladın…

Üç ay-dörd ay nədir axı,

Bahar gəlir qabaqda…

 

 

Hovuzunda, şaxta düşsə,
Suyu yəqin dondurar.

Qorxma, qonşu Məmədseyin,
Qablarını doldurar.

 

 

Qorxma, alıb gətirəcək,

Çörəyini Gülşəndə.

Arxayınsan, varsa çörək,
Yeməsən də, yesən də.

 

 

Unudarsan sən naharı,
Şam da çıxar yadından

Üç ay-dörd ay nədir axı,

Gələr yazın, yayın da…

 

 

Sən gedəni bu dünyadan.

Yaxınlaşır beş ilə.

Danışıram yenə də mən,

Məmə, hər gün səninlə.

 

 

Nə baharı, nə qışı var,
Sən gedən yerin, məmə.
Ancaq qış ki, gəlib çatar,

Qubar dolur içimə.

 

 

Titrədirəm, qızdırıram,
Sən düşüncə yadıma,

Günahkaram, üzüm qara —
Başım batsın, adım da…

 

06. 12. 2019, Samara

SAKİTİN XATİRƏSİNƏ

QADİROV

Elə ki bir ölüm xəbəri gələr,

Kənd qəbiristanı yadıma düşür.

Ətrafı məftildən toxunma çəpər,
Yaxından lal-dinməz axıb gedir Kür.

 

 

 

Torpağı şorluqdur, şorandır bitən,
Bu gün qırıb yandır, sabah cücərir.

Ağacın, çiçəyin qulluğu çətin,

Hərdən mal-heyvan da girir içəri…

 

 

Bura dəmir qapı qoyublar hərçənd,
Məftildən qayrılma cəftəsi də var.

Yeganə qapıdır bəlkə də kənddə,
Nə itlə qorunar, nə qıfıllanar…

 

 

Burda cürbəcürdür qəbirdaşları,
Ucuz və sadə var, dədbdəbəli var.

Yazısını külək, yağış aparan,
Uca, adamboyu abidəli var.

 

 

Bir gün ötürməyən, fəsil bilməyən,
Daşlara üz sürtən, göz yaşı tökən,
Yorulan, üzülən, evə gəlməyən,
Cavan oğul qəbri üstdə diz çökən

 

 

 

Saç yolan, üz cıran bütün analar,
Baxışda, duruşda ancaq eynidir.

Daşlara sarılıb qan ağlayanlar —

Eyni dərd onların qəddini əydi…

 

 

Duruxub dururlar səmada birdən,
Quşları çaşdırır ana qıyyası.

Sulardır lal-dinməz baş alıb gedən,

Axını döndərməz cavanın yası…

 

05. 12. 2019, Samara

SALYAN, HEYVALIQ, YAŞAR ŞÜKÜRBƏYLİ

1960-cı illər

 

Dekabr Salyanda hələ payızdır,

Ən azı əvvəli. Səhər qırovdan,
Torpaq ağarsa da, günəşdən qızır,
Günortaya yaxın yer də, hava da.

 

 

Yadıma nədənsə tez-tez Heyvalıq

Məhəlləsi düşür. O vaxtkı bağlar,
İnana bilmirəm indiyə qalıb.

Çoxdan heyvaların iyi dağılar.

 

 

İmpressionist mənzərəsi tək,
İndi də gözümün önünə gəlir,
Payızı heyvalar, gözəl gül-çiçək,
Həyətində Yaşar Şükürbəylinin.

 

 

Mane fırçasından sanki yaranıb,
Qızıl heyvaların siluetləri.

Ağdaş ev dumana batııb dayanıb,
Gəmidir elə bil, atıb lövbəri.

 

 

Xaloğlum qalırdı o evdə bir vaxt,
Mən də hərdən-hərdən gedib-gəlirdim.

Elə bil əsərdi o ev, o həyət,
Deyirdin yaşayar hələ min il də…

 
Yetim böyümüşdü Yaşar, ana da,
Ata da irtica qurbanı idi.

Həyat əsər deyil fırça yaradan:

Sonra maşın vurub Yaşarı, bildim…

 

03. 12. 2019, Sonra