Qadın gözəlliyini, qadına sevgini vəsf edən yüzlərlə qəzəlin müəllifi Nəsiminin ətrafında qadınlar olmalı idi və şübhəsiz ki, olub. Ancaq kinokomediya şairi siyasi fəala və hərbi-siyasi toqquşmaların bilavasitə iştirakçısına çevirdiyindən filmdə mülki mülki həyat yoxdur, bir az da yuvarlasaq, heç həyat yoxdur. Filmin bütün ərazisini kişilər məskunlaşdırır, onlar dəstə-dəstə daim hərəkətdədirlər, şeir deyirlər, şüarlar səsləndirirlər. Qadınlar hardadır – məlum deyil. Fəzlullah Nəimi ilə onun çoxlu müridlərinin nə ilə dolandıqları məlum deyil. Nəsimi özü – o nə ilə dolanır, pal-paltarı, kağızı, qələmi ona kim alır? Cəmiyyətdən özlərini təcrid etmiş adamların həyatının iç tərəfi realistikliyə iddia edən filmdə açılmalıydı. Biz İncildən bilirik ki, İsa beş çörək və iki balıqla beş min adamı yedizdirir, hələ qalan qrıntılardan bir neçə kisə də yığılır. Bəlkə Nəimi də belə möcüzələr göstərirmiş? Nəsimnin qüdrətli şair kimi varlı himayədarlıarının olmağı, kobud desək, maliyyələşdirildiyi ehtimalı həqiqətə daha yaxın deyilmi?
Filmdə qadın cinsinin, göbəyiaçıq xanəndəni çıxsaq, iki nümayəndəsi var: Nəiminin qızı, Şeyxin qızı. Məlum olur ki, Nəiminin qızı yeddi ildir ki, “min kişinin içində” və kişi paltarında yaşayır. Niyə? Gizlədilir? Onun min qadının içində gizlədilməsi daha etibarlı olmazdımı? “Nə vaxta qədər mən karvansaralarda çürüməliyəm? Tay-tuşlarım hamısı şəhərbəşəhər, ulusbaulus gəzilrlər, məclislər qururlar”, — bunu Fatimə deyir və, əlbəttə, tamaşaçını güldürür. Tamaşaçı bəlkə də sevincindən gülür: 14-cü əsrdə Azərbaycan qızları şəhərbəşəər gəzirlərirmiş, məclislər qururlarmış… Yəqin gecə klubları da olub… Bəs Miranşah? Onun adamları? “Ulusbaulus” gəzən qızları onlar zorlamırmış? Çox qəribədir və çox gülməlidir…
“Dəbilqə yükdür mənə”.
Fatmanı bir dəfə dəbilqəli görürük, qalan vaxt başı ya açıqdır, ya papaq qoyub.
“Yeddi ildi adi zənən örpəyinə həsrətəm”
“Mən libas taparam sənə”. – Bunu Nəsimi deyir. Libası hardan tapacaq? Bəlkə alacaq? Supermarketdən? Pulu var?
“Mən də onu yandıraram” – Yusif də bir yandan hədələyir…
Fatma yeddi il bu min kişinin içində necə yatıb-dururmuş, təmizlik edirmiş? Vallah, İsa Hüseynov heç bir tarixi-faktik əsası olmayan elə bir situasiya qondarıb ki, onun izahında məntiq, sağlam düşüncə acizdir…
Bir tərəfdə də Nəimi öz müridlərinə həqiqi eşqdən danışır. Öküz sifətli bir mürid birdən səslənir: “Ustad, qəzəl istəyirik!” Digər mürid dəqiqləşdirir: “Aşiqanə!” Yəqin o vaxtlar aşiqanə olmayan qəzəllər də çox yazılırmış bizə gəlib çatmayıb…
Ustad deyir qəzəl Nəsimilikdir. “Varisi də çağırın gəlsin!”
Varis – guya qızı Fatma, gəlib oturur. Akademik Səməd Vurğunun dediyi “dağ-dərə” kimi bir yerdir. Hamı çınqılın üstündə oturub, məlum deyil harda yatırlar, nə və hansı qabda yeyirlər…
Fatma gəlir. “Oğlanı” qırxılmış başı açıqdır. Rasim Balayev gəlir və xumar gözlərini yaşla doldurub Fatmaya baxa-baxa qəzəl deyir:
“Üzünü məndən nihan etmək dilərsən, etməgil…”
Bu epizod ən gülməli səhnələrdəndir. Çünki tamaşaçı bircə dəfə də görməyib ki, Fatma “üzünü nihan eləyə”. Kişi paltarında, üz, baş açıq. Vallah, heç kim inciməsin, gözəl də deyil… Yox, Nəsimn qəzəli yəqin ki, ayrı biq qıza yazılıb. Nəsiminin çox gözəllər gördüyünə şübhə ola bilməz. O böyük istedadı Nəsimiyə verən Tanrı onun qabağına hökmən misilsiz gözəllər çıxarmalıydı…
17. 08. 2023, Samara
(Ardı var)
xeyrulla xayal 