«NECƏ YAŞADIMSA…»

1991-ci ilin aprelində Məmməd Araz, yəqin ki, qıtlıqdan əsəbiləşib xalqı yaxın ölümü ilə qorxudur.

Heç nə qalmayacaq, bilirəm, heç nə;

Nə şöhrət çələngi, nə şöhrət tacı.

Şair əlbəttə, bəlkə acığından təvazökarlıq edir. Necə heç nə qalmayacaq? Bəs kürəkən Aqil Abbas?

Sonra ritorik sual:

“Nə əkdi, nə dərdi şair əllərim?”

Yəqin şairin əli də adi əl deyil, xüsusi əldir, xüsusən Azərbaycan xalq şairinin. Hələ sovet tarixindən bildiyimiz kimi, şairin əli əkmir və biçmir, elə rəhbərliyin qarşısında uzanıqlı və açıq vəziyyətdə olur: “Ver!”

Gözləri yumulu getməyim haqdı:

Bəlkə gördüyümə şahid əllərim

Oyub gözlərimi oyadacaqdı.

Soruşmaq ayıb olmasın: ölənlərdən gözü açıq gedən olur?

Gözləri açıq olsaymış – diqqət! – “şahid əlləri gözlərini oyub oyadacaqmış”!

Belə müsibət olarmı?

Necə qan ağlamasın daş bü gün…

“Səhərlə göz açdım, axşamla batdım».

A kişi, ilkaxşamdan hara yatırsan? Bəs ərlik vəzifəsinin icrası?

“Şax durdura qəhrəman heykəli kimi…”

Axşam yatandan sonra şax durdu? Bu necə olur? Bəlkə şair “şax durdu” demək istəyərək ayrı şeyə  işarə edir?

Vallah, çaşıb qalmışam!

 “Dünyaya gözləri yumulu baxdım,

Dünyanı görmədim görməli kimi.”

Burası azərbaycanca deyil, yoxsa ən azı yarısını başa düşərdim. Bu iki misra ayrı dildə yazılıb.

“Sinəmdə od tutdu söz yığın-yığın..»

Bu qədər cəfəngiyatı sinəyə yığanda bilmirdinmi yanğın baş verər?

“Əllərim dil gəzdi bu lallıq üçün.”

Quql bu misranı ingiliscəyə belə çevirdi: «My hands and tongue wandered for this stupidity.» Yəni əllərim və dilim bu sarsaqlıq üçün dolaşırdı”.

“Dünya ocağında bişən nemətin

Tüstüsü mənimdir, hisi mənimdir.”

Yəni kurortlarda Məmməd Arazı tör-töküntü ilə yemləyiblər? İnanmalı deyil…

“Gizlədib gözümdə günahlarımı

Göz yuman olmadım göz yumanlara.”

Nəyə “göz yumanlara”? Göz yuman olmayıb? Bəs neyləyib? Güllə atıb? Piketə çıxıb? Brejnevə məktub yazıb?

“Necə yaşadımsa, elə də ölləm:

Gözləri yumulu, əlləri açıq…”

Gözləri yumulu yaşadığını deyə bilmirəm, bəlkə özünü korдuğa qoyub əlavə pensiya alıqmış? Ancaq əlləri açıq yaşadığını doğru deyir. Bu açıq əllərə çox çox şeylər qoyublar: mükafatlar, ordenlər, kürəkən üçün əbədi deputat mandatı və s.

Rus deyərdi: “Чтобы я так жил…» Yəni kaş mən də belə yaşayaydım…

05.06. 2024, Samara