Архивы

KƏNDƏ İŞIĞIN ÇƏKİLMƏYİ

Окт3

ƏRƏBQARDAŞBƏYLİ. 1961-Cİ İLİN YAZI

KƏNDƏ İŞIQ ÇƏKİLMƏYİ

Təzəcə uçmuşdu Yuri Qaqarin,

 Yaxşı yadımdadır, onda yaz idi.

Ya uçuşa qalmış cəmi beş-on gün,

Bizim kəndimizə işıq çəkildi.

+

Nə vaxtdan görürdük gəlmə adamlar,
Dirək basdırırlar yol qırağına.

Sonra da dirəyə dırmanırdılar,

Caynaq keçirərək hər ayağına.

+

Kosmonavt ya kosmos kimdi anlayan? —

Bizim qəhrəmanlar bu kişilərdi.

Dirəyın başında orbitə çıxan

Onlardı —  nəhayət  işıq gəlirdi!

+

Axşam iki lampa bizdə yanardı.

Quran oxuyardı lələm biriylə.

Birinin başında məməm yamardı,

Yazıb-oxuyardıq bir yer eləyib.

+

Demirdik lampanın işığı qıtdır,

Bizdə görən yoxdu gur işıqları.

Bəlkə də neft iyi baş ağrıdırdı,

İnsan ağrıya da öyrəşik olur…

+

Şəhərəcən yeddi kilometrdi,
Guya yaxındaydı kommunizm də.

Kənddəsə qaraldır tüstüsü neftin,

Şüşəni. Su qatır dükançı bizdə…

+

Onda birinciyə hələ gedirdim,

Çəlimsiz, balaca, dil uzun, acı.

Dünyanı tüstüdə, hisdə görürdüm,
Qorxurdum işığa çıxmağa ancaq…

+

O gün bizim evə iki-üç kişi,

Gəldi avadanlıq dolu maşında.

Məftili məftillə tutub baş-başa,

İliç lampasını alışdırdılar.

+

İlk dəfə işıqda qəlbi qarsıdan,

Hüsnü, cazibəni gördüm onda mən.

Qadın gözəlliyi belə sarsıdır,

Bilirsən fəlakət olacaq hökmən…

+

Salyanın, Bakının gur işığıyla,

Tanış lələm baxdı heç nə demədən.

Quran oxuyandı, bu fani dünya,                          

Ona işıqla da cəhənnəm idi…

03.10.16

Samara

ƏRƏBQARDAŞBƏYLİ, 1963-64-CÜ DƏRS İLİ

Сен21

                    unudulmaz insan, unudulmaz Leyla müəllimin 

                     əziz xatirəsinə

Qəfildən baş verdi həmin dərs ili,

Kiçik kəndimizdə böyük hadisə.

İlk dəfə xarici dil müəllimi,

Bizə təyinatla gəldi nədənsə.

+

Viyonu, Balzakı yaradan bu dil,

Heç kimə, əlbəttə, tanış deyildi.

Görəndə necə bir müəllim gəlir,

Dedilər dillərin ən gözəlidir

+

Bu fransız dili… Əsmər bənizli
Yaşı iyirmidən bir az çox gözəl.

Qapqara saçları dalğalı, nazlı,

Gözləri dumanlı, tayı yox gözəl.

+

Bakı ləhcəsiylə, məlahətiylə,

Müəlim salmışdı ovsuna kəndi

Kötük tək oturub dinməyən belə,

Ötür bülbül kimi firəngcə indi…

+

Mən hələ dörddəyəm. Xarici dilsə,

Beşdən başlayaraq keçilir o vaxt.

Yox daha həvəsim məktəbə, dərsə,
Nə boyum uzanır, nə gətirir bəxt…

+

Axşamçağılarsa Kür qırağında,

Oturub tar çalır maştağalı qız.

“Bakı gecələri” kəndi ağladır,

Hamı qəlbi incə, hamı fransız…

+

Tənəffüsdə bizim sinfə də hərdən

Girərdi. Başımı sığallayaraq
Deyərdi: “Bilirəm, böyüyüb hökmən,

“Alim olacaqsan!” (Olmadım ancaq…)

+

Qayıtdı Bakıya ilin başında,
Demə nişanlıymış Leyla müəllim.

Sonralar eşitdim cavan yaşında,

Xərçəngə tutulub… Amansız ölüm…

+

Səsi indiyəcən qulağımdadır,

Sığalı başımda nə yaşa yetsəm.

“Bakı gecələri” yenə ağladır.

Harda o mahnını, haçan eşitsəm…

21.09 2016, Samara

ÇİÇƏKLƏR

Сен20

                Yusif Süleymanlıya

Tanrının insana ali hörməti,

Heç də suda deyil, çörəkdə deyil.

İtin, pişiyin də var suyu, yalı,

Malda da insanın deyil qiyməti.

+

Gecəni yaradıb dincələk, yataq,

Günəşi – qaradan ağı seçməyə.

Dəryanı – ölkələr aşıb keçməyə,

Qızıl ulduzları – səyyah azmaya.

+

Bu zərif, bu incə çiçəklərisə

İnsana sevgiylə yaradıb yəqin

Baxırsan – heyrətdən baş gicəllənir

Gözəl uzlaşırlar toya, həm yasa.

+

Nə qədər əlləşək alnımızda tər,

Baxsaq bir çiçəyə susar ağrı da.

Tanrı zühuru var doğumlarında,

İnsanın özü tək solub gedərlər.

+

Bəlkə dərdimizə, sevincimizə,

Tanrı şərikliyi çiçəkdə yaşar.

Ayırıb insanı hər yaranışdan —

Tanrı hörmətidir çiçəklər bizə.

20.09.2016

Samara

ƏRƏBQARDAŞBƏYLİ, SENTYABR, 1963

Сен11

                      yaddaşdan səhnələr

 

Qiyamət qopurdu hər gün heç nədən,

Evimiz təzəydi,  həmindi rəftar.

Ölmək istəyirdim həyat görmədən,

On yaşa çatmağa  hələ üç ay var…

 

Matros köynəyində qabardıb sinə,

Gəzir kənd-kəsəyi Əkbər Bədəlov.

Baltik ya da Şimal donanmasında,

Dörd illik xidməti bitirib gəlib.

 

Kənddəki ikicə QAZ 51-in,

Birinə qız-gəlin dırmaşıb dolur.

Gestapoçu kimi durub briqadir,

Yuyulmamış ağzı söyüşlə dolu.

 

Ayından-oyundan büküb əskiyə

Tezdən arvad-uşaq gedir pambığa.

Çoxunun naharı para çörəyə

Yaxılmış duzlu şor, bir də baş soğan…

 

Qapançı, təhkimçi, partkom, aqronom.

Onları çəkidə aldadacaqlar,

Kommunist biletli, haram pul qıran

Arvad haqqı yeyən harın qoçaqlar,

 

Hamı qaşqabaqlı, acıqlı nəsə,

Gülən olursa da, özgəyə gülər.

Dolayıb əlinə mal ciyəsini,

Qonşu arvadını qovur hər səhər…

 

Gah orda, gah burda qopur çığırtı:

“Tezliklə, ay uşaq, parçalanasan!”

Uzanır davası iki arvadın:

“Görüm bir əlcəklə yuyula nəslin!”

 

Yenə yetirilmir beşillik plan,

Kənddə un çatışmır, şəhərdə çörək.

Böyük tənəffüsdə yavan yeyilən,

Çörəyin yarısı bəlkə də kəpək.

 

Şalvarının dalı, dizi yamaqlı,

Mal qoşur naxıra kənd kişiləri,
Ayağı qaloşlu, əli çomaqlı —
Sanki hamısının yaşları birdir.

 

Bir növ Hayd Parkdı naxır qabağı,

Burda qızışırdı debatlar hər dəm.

Burda Kennediyə qınaqlar yağır,

İmperializm pislənirdi həm…

 

Kilometr idi məktəbin yolu,

Təlaşla gedirdim onu həmişə.

Rastıma çıxan bir qurumsaq oğlu.

Qorxurdum boyuma yenə sataşa…

 

Nəfəsi tütünlü, gur öskürəkli,

Müəllim gəlirdi – sinif cəhənnəm.

Çubuqdan qaçırdı təkcə zirəklər,
Mən də zirək idim… Vəhşi idim həm…

 

Sentyabr ayı, nar bol, üzüm bol,

Nədənsə bir təlaş didir ürəyi.

İki ay çəkməz ki Əkbər Bədəlov,

Tuş gələr yanlış və qəfil gülləyə…

 

11.09.2016

Samara

 

 

ƏRƏBQARDAŞBƏYLİDƏ “FİNNEQANIN YASI”

Сен9

Kənddə kitablarım qalıb yüz ildir,

Karton qutularda və harda gəldi.

Payızda nəmlənər, yazda toz basar,

Onların üstündə daha yox əsən.

“Bircə Xeyrullanın kitablarına

Dəyməyin” deyərdi hamıya anam…

Salyanda, Bakıda və Moskvada

Yeməyib, geyməyib, yığıb aldığım,

Kitablar saralır, solur, kif atır,

Məhvə gedir dünya ədəbiyyatı…

Orda Puşkin, Tyütçev, Dostoyevski,

Folkner romanları var ingiliscə
Fetin akademik nəşri var orda,

Orda yunanlar var, romalılar da.

Nəfis bir nəşri var Severyaninin,

Prust fransızca – qəliz və zəngin…

Birinci ingilis lüğətim orda –

Həbib Zərbəlidən gələn yadigar…

Orda bir ətək pul verib aldığım,

“Finneqanın yası” adlı kitab var.

“Finnegan`s Wake” – qalınca kitab,

İrland dahisindən tapmaca kitab.

Yetmişdən çox dildən yapılan kitab.

Girişi-çıxışı qapalı kitab.

Altı yüz səhifə-qranit kitab,

Altı yüz otaqlı labirint kitab.

Kəndim “Finneqanın yası” saxlanan,

Yeganə kəndidir Azərbaycanın…

Nəmlənir, saralır, solur, kif atır,

Bir kənddə bir dünya ədəbiyyatı…

Gündə əlli dəfə ucala azan,

Ölüm yuxusuyla yatır Finneqan…

 

09.09 2016

Samara

 

VOLQA QIRAĞINDA ŞƏNBƏ YA BAZAR…

Сен6

Volqa qırağında şənbə ya bazar,

İşıqkən, havadan getməmiş isti,

Elə asfalt üstdə düzülüb çalar,

Beş-altı nəfərlik nəfəsli dəstə.

 

Üstləri təmizdir, nimdaş olsa da.

Pensiya yaşlıdır çalanlar yəqin.

Hər hava ifası sifarişlədir
Ciddi yüzcə rubl məzənnələri.

 

Baxanda bilinir duruşlarndan,

Kasıb dəfnlərə gedib çalırlar.

Əlləri gətirib bəlkə, obaşdan,

İki-üç ölünü yola salıblar.

 

Yəqin hər dəfndə vurublar bir az,

Üz göyərən təhər, qızarmış burun.

Tütünlə, içkiylə yoluxmuş nəfəs,

Güc gəlir boruya… qışqırır boru…

 

Daxıl tək açılan qara futlyar,

Balaca və kasıb tabuta bənzər.

Hərdən futlyara yüzlük atırlar,

Yasdasan elə bil, yığılır nəzir…

 

Ən çox çaldırılan ya hərbi marşdır,
Ya da mahnı sovet filmlərindən
Birdən eşidirsən Şopen qarışdı

Mahnıya – bir barmaq yad yerə endi…

 

Bəlkə də notları Şopen marşının,

Borudan ucalmır, ürəkdən qopur.

Demə gedəriyik, atam, qardaşım,

Gedirik! Ötürür bizi bu şeypur.

 

Bəlkə də bu matəm çalanlarıyçın,

Ölümlə həyatdan fərq götürülüb.

Gurlayır borular, vurur təbilçı –

Sabah ötürülər bu gün ötürən…

 

05-06.2016

SAMARA

YAZ GƏLƏNƏ YAXIN KÖÇ HƏVƏSİYLƏ…

Сен3

Yaz gələnə yaxın köç həvəsiylə,

Hər il həşrə düşən qaraçı sayaq.

Məktəb həvəsiylə ürəyim əsər,

Gəlib sentyabr qapını alcaq.

 

 

Qarışan, sıxlaşan, tündləşən hətta,

Uşaq nəfəsləri, uşaq səsləri,

Çatışmır havada, qoxuda, dadda,

Çatışmır havası keçən dərslərin.

 

 

Bəlkə barmağımın ucu da göynər,

Bu vaxtlar təbaşir tozundan ötrü.

Lövhə qabağında durub göz döyən,
Şagirdlərim bir-bir gözümdən ötür…

 

 

Zirək danışanlar, dil-dil ötənlər,
Tutulub-qalanlar, yaş axıdanlar.

Yaddaşı zəiflər, işi çətinlər,

Danlağı, töhməti nahaq alanlar…

 

 

Gözəl obalar var, qaraçı ancaq

Qaçaq düşür ordan qəbahətiylə…

Hər il məktəb arzum bitir sadəcə,

Fikrimin keçmişə səyahətiylə…

03.09.2016

Samara

RİZVAN DAYIMIN XATİRƏSİNƏ

Сен1

Cəbrayıl müəllimin,

Əziz, sonbeşik oğlu,

Yayda gəldi ölümün –

Hamıya qismət olmur…

 

Dəfninə Stansiya,

Yığılıb gəldi görən?

Parovoz fitiylə ya,
Yad edildi xatirən?

 

Sən qatar qarşılayan,

Sən qatar ötürəndin.

Həmişə az maaşlı,

Güzəranın çətindi.

 

Getməzdi vaqonların,

Səsi qulaqlarından.

Bəlkə də sən onlara,

Qoşulmaq arzulardın…

 

Ötürdün, qarşıladın…

Öz səyahətin ancaq,

Öz içində başladı,

Orda bitdi eləcə.

 

Yollar düşdü içindən,

Dəmir kimi soyuq, bərk,

Məhəbbətlər daşındı,

Platformada sən tək…

 

Yay günü mələk endi,

Ötürdü nəfəsini.

Hacı Molla Səmədin,

Apardı nəvəsini…

 

01.09. 2016

Samara

 

 

 

 

UZAQ ULDUZLAR KİMİ…

Авг28

   anamın xatirəsinə             

Uzaq ulduzlar kimi,

Sozalıb sönən vətən.

Dünya ölkələrinin,

Birinə dönən vətən!

 

Gözlərim yollarına,

Haçandır ki dikilmir.

Ağrıtmır, yaralamır,

Ürəyimi nisgilin.

 

Kəsildi gediş-gəliş,

Unudulur yurd, ocaq.

Vətən – ana deyilmiş,
Ana – vətənmiş ancaq…

 

28.08.2016

Samara

YATAĞIN YIĞILIB, BOŞDUR OTAĞIN…

Авг27

         anamın xatirəsinə

 

Yatağın yığılıb, boşdur otağın,

Xatirələrdəsən bir ildir ki sən.

Daha bir adama yox ağırlığın,

Hamıya əzizsən indi, şirinsən.

 

Nə qəlbin, nə canın ağrıyar daha,

Nə suya, çörəyə ehtiyacın var.

Nə gündüz gözlərin baxar yollara,

Nə də səksəkəylə keçən gecən var.

 

Gedib hər azarın xatirələrdə,

Sən əlsiz-ayaqsız qarı deyilsən.

İndi xatirənə hamı gəl deyər,

Yatağın yığılıb, boşdur evinsə…

 

27.08.2016

Samara