Архив тегов | sevgi şeirləri

MOLLA PƏNAH VAQİFİN GÜLMƏLİ ŞEİRLƏRİ. «ƏFƏNDİ»

Окт10

Molla Pənah Vaqifin “Əfəndi” rədifli qoşması var. Bu şeir hansı əfəndiyəsə xitabən yazıldıından belə güman etmək olar ki, Molla Vaqifin türk dostu var imiş, yəni əlaqəsi təkcə ruslarla yox, osmanlılarla da olub. Bunu Cəmil Həsənli yaxşı bilər.

“Siyah telli bir sənəmin ucundan
Badə getdi din-imanlar, əfəndi!”

Niyə Vaqif “qara telli” yox, “siyah telli” yazır, başa düşmək çətindir. Bu heç. İlk beytdən məlum olur ki, Pənah yenə eşq azarına tutulub və elə tutulub ki, imanı cəm halda işlədir: “din-imanlar”. İmanı cəm halda olan müsəlman deyil, bütpərəstdir…


Ol oda ki, mən düşmüşəm yanıram,
Düşməsin heç müsəlmanlar, əfəndi!

Burda “lar”, əlbəttə, artıqdır. “heç müsəlman düşməsin” olmalıdır. Ancaq ölçü və qafiyə problemi yarananda Pənah müəllim ağına-bozuna baxmır.

“Könül deyil sən gördüyün havada”

Yəni türk əfəndi havada könül görürmüş?
“Dərdim olur gündən-günə ziyada,
Hər zaman düşəndə ləbləri yada
Tökülür gözümdən qanlar, əfəndi!”

Yəni xanımın dodaqları yadına düşəndə Pənahın gözündən qanlar axır. Klassikimiz burda çox şişirdib. Desəydi ki, ağzımın suyu axır, inandırıcı olardı və yerinə də düşərdi…
“Bilməm nə nəhs gündə çıxdım bu dağa”

Bu misrada ustalıq məsələsi var. Vaqif kimi usta gərək “nə nəhs” deməyə, çünki nə-lər tələffüz anında qarışır bir-birinə…
“Bir lalə üzündən düşdüm irağa,
Yana-yana qaldım belə fərağa,
Bərbad olsun ol zamanlar, əfəndi!”

Bu bəndi Molla Pənah kimi ustad şairə yaraşdrmaq olmaz. “İrəğa” – yəni hara? Necə yəni “belə fərağa”? “Ol zamanlar” – hansı zamanlar?…Yaxşı, deyək ki, burasını şagirdi ya nökəri yazıb.

“Mənim meylim yoxdur sultandan, xandan,
Yarımın arzusun saxlaram candan.”

Bir şey başa düşdünüz? Mən – yox…
Xalq da bilir, mənim könlümdür andan
Olsa yüz min növcavanlar, əfəndi!

 Bunu da başa düşmədim…
“Molla odur hər nə görsə kitabda,
Onu şərh eyləyə haqda-hesabda”

Yaxşı, deyək ki, mən mollaym. Bu cəfəngiyatı “haqda-hesabda” necə şərh edim?

Bəs bunu:
Vaqif deyir sənə, mənə bu babda,
Hələ azdır bu divanlar, əfəndi!

Hansı divanlar? “Ləblərə” tamarzı qalmaq? Niyə azdır? Nə xata çıxarmısan? Deyək ki, xatanı sən çıxarmısan. Onda divanlar sənə olmalıdır. O əfəndi kimdirsə, ona  niyə olsun?…

Elə deyilmi, bəy əfəndilər?

10.10. 2025, Samara

 

«ÖZ QOCALIĞIMA MƏN DARIXMIRAM…»

Окт7

Öz qocalmağıma mən darıxmıram,

Duyğusuz baxıram təzə şəklimə.

Saçın ağarmağı, can ağrıları,

Çoxdan adiləşib, öyrəşikliyəm.

 +

Elə bil keçmişi silib yaddaşım,

Elə bil nə uşaq, nə gənc olmuşam.

Sənəddəki deyil elə bil yaşım,

Elə bil  dünyaya qoca gəlmişəm.

 +

Sənsə gözəl idin, sənsə gənc idin,

Minlərin içində seçiləndin həm,

Əllərin, gözlərin gözəldi… indi,

Əllərin titrəyir, gözlərinsə nəm…

 +

Bəlkə gəncliyini, gözəlliyini,

Sən də unutmusan, səni ağrıdan,

Günlər, aylardır ki, öndə gözləyir.

Əllərinə baxır gözlərin hər an.

 +

Məyusam…Mən necə unudum axı,
Bir zaman gənc idin, həm də gözəldin…

Neyləyə bilərəm? Yolun axırı

Əgər yaxındırsa, qoy gedim öndə…

 07. 10. 2025, Samara

 

 

MOLLA PƏNAH VAQİFİN GÜLMƏLİ ŞEİRLƏRİ. «OLA BİLMƏZ»

Сен26

Yox, mən qətiyyətlə deyirəm ki, gərək darıxanda, məyusluq üz verəndə Molla Pənahın gülməli şeirlərini oxuyasan. Məsələn “Ola bilməz” qoşmasını. Bu qoşmanı oxuyan kimi krediti, ipotekası olan da, qapısını sələmçi kəsən də, ev adamları ilə dalaşıb-süpürləşən də şənlənəcək.

“Sərasər bir yerə yığılsa xublar,
Sənin bir muyinə tay ola bilməz.”

Mənim başa düşdüyümə görə, Vaqif deyir ki, bütün gözəllər bir yerə yığılsa, “sənin bir tükünə dəyməzlər”. Yəqin baş tükünü deyir…Məgər gülməli deyil?
“Günəş təki şölə verər camalın,
Belə gözəllikdə ay ola bilməz.”

Bu, heç. Sonrasına baxaq.
“Heç gözəli sən tək şux görməmişəm,
Nə fayda, hüsnünü çox görməmişəm.”

Başa düşdünüz? Çox görməyib. Bəlkə çox görsəydi, gözündən düşərdi. Belə olur də. Oğlan qızdan ötrü ölür, elə ki, alır, iki-üç ay keçməmiş soyuyur. Gərək evlənəndən sonra ayrı yaşayalar. Füzulinin Məcnunu heç Leyliyə yaxın durmadı, bilirdi ki, yaxın dursa, gözündən düşəcək…
“Uzun kirpiyin tək ox görməmişəm,
«Qaşların tərzində yay ola bilməz.”

Burası gülməli deyil. “çox görməmişəm, ox görməmişəm…” Vallah, bu misralar Vaqifi gözdən salır…

“Həsrətindən bağrım qan ilən dolub,
Heyva təki rəngim saralıb-solub».

Birinci misraya diqqət edin. Deyir “bağrım qan olub”. Bunu çox şair deyir. Şeirlərinin yarısında Əliağa Vahidin bağrı qandır. Bağır, yəni sinə, ürək – elə deyil? Yaxşı, qanı elə hərlədən, fırladan ürək deyil? Bağrın qan olmağı təbii deyilmi?

İkinci misranı yəqin Vaqif kənd müəllimi olanda yazıb – rəngi qıtlıqdan saralıbmış.

“Bu xubluq ki, həqdən bəxş olub,
Heç kimsəyə belə pay ola bilməz.”

Fikir verirsiniz? Qazaxlı şair azərbaycanca yazmağı elə bil ki, özünə sığışdırmır. A kişi, nə “xubluq”, yaz “gözəllik” də… Yəni deyir ki, onun sevgilisinə gözəllik həddən artıq verilib!

Dədəm vay!
“Qəddin şahbaz, ağ bədənin səmən tək.”

Burda erotika var, yenə sevgilisinin bədənini açdı qoydu şor gözlərin qabağına…

Səmən tək – elə bilməyin ki, Molla Pənah bədəni samana bənzədir. Yəqin “səmən” yasəməndir…
“Yanağın lalədən ziyada göyçək.”

Yanaq lalədən çox-çox göyçəkdir… Öləsən səni, ay belə yanaq yiyəsi…
“Vaqifəm, mən sənə heyran olmuşam”

Qoşmanın sonunda Vaqof öz adını həkk edir ki, oğurlamasınlar. Mən bilən, belə şeirə tamah salan çox olmaz…
“Dərdindən didəsi giryan olmuşam”.

“Didə” yəqin gözdür. Vallah, Vaqifin şeirləri adamı şəkkə salır. Bəlkə 18-ci əsrdə Qazaxda farslar etnik çoxluq imiş?
Ya bəlkə Vaqif gülmək üçün göz yerinə “didə” yazır? Farsları lağa qoyur. Hə? Belə ola bilər?
“Qanlı yaşım kimi çay ola bilməz”.

Mən də bu qoşmanı oxuyanda çox yaş axıtdım. Ancaq  qanlı yaş yox, adi yaş. Çünki gözümün yaşı gülməkdən axırdı…

 

26. 09. 2025, Samara

MİXAİL LERMONTOV. «DİLİNDƏN AYRILIQ SÖZLƏRİ DÜŞMÜR…»

Апр23

Dilindən ayrılıq sözləri düşmür,

Ürəyin doludur ümidlə hərçənd

Vardır, deyirSən ki, ayrı bir ömür,
Ciddi inanırsan sən buna… bəs mən?

 +

Tərk et əzabkeşi! –və əmin dolan:

Harada olsa da müqəddəs aləm,

Layiqsən qəlbinlə iki ömrə sən,
Mənsə bir həyata amma qaneyəm.

 +

Yolun qısasıyla üzülən insan,
Sonsuzluq eşqinə düşərmi məgər

Məni bu sonsuzluq məhv edər, inan,

Dincəlib bir nəfəs dərməsəm əgər.

 +

Keçmişi biryolluq mən unudaraq,

Gələcək fikri də çəkmirəm daha.

Özünkü olanı götürdü torpaq,

Və bir də geriyə çətin qaytara.

1832

ruscadan tərcümə

22-23.04. 2025, Samara

+++++++++++++++++++++

МИХАИЛ ЛЕРМОНТОВ

«СЛОВА РАЗЛУКИ ПОВТОРЯЯ…»

 

Слова разлуки повторяя,

Полна надежд душа твоя;

Ты говоришь: есть жизнь другая,

И смело веришь ей… но я?.. Читать далее →

UİSTAN ODEN. “NƏ DÜŞÜNDÜRÜR SƏNİ, DOVŞANIM, GÖYƏRÇİNİM…”

Мар19

Nə düşündürür səni, dovşanım, göyərçinim,

Ölü hüceyrələr tək bitir fikirlər elə?

Pulmu sayırsan ya eşq qayğılandırır səni,
Ya zərgər dukanına planlayırsan həmlə?

 +

Kefcilim, gəzəyənim, gözlərini aç daha,

Əllərini işə sal məndən qaça biləsən

Tanış yaşantıları oyat, təzədən yaşa,

Bu isti və ağ günün dayan ucqarında sən.

 +

Sıçra küləklə birgə mənim böyük ilanım,
Quşları susdur tamam, zülməti göyə çökdür.

Qorxut ölümcül məni, dirilt sonra da ani,

Ürəyimi nişan al, vur, məni əsir götür.

ingiliscədən tərcümə

19. 03. 2025, Samara

++++++++++++++++++

WINSTAN AUDEN

What’s in your mind, my dove, my coney

 

What’s in your mind, my dove, my coney;

Do thoughts grow like feathers, the dead end of life;

Is it making of love or counting of money,

Or a raid on the jewels, the plans of a thief? Читать далее →

CORC BAYRON. BƏLİ! SƏN XOŞBƏXTSƏN…

Фев27

Bəli! Sən xoşbəxtsən, anlayıram mən,

Özümü də xoşbəxt hiss edəm gərək.

Çünki xoş gününü sənin görərkən,

Qəlbən sevinirəm mən əvvəlki tək.

 +

Ərin bəxtəvərdir – xeyli çətindir,
Onun xoş halından ağrı duymamaq.

Qoy olsun! Ah, qəlbim nifrət edərdi

Ona sevməsəydi səni, bil ancaq.

 +

Sevimli körpəni gördüyüm zaman,

Qısqanclıq ağrısı keçdi sinəmdən.

Fəqət uşaq qəfil gülümsünən an,

Anası xətrinə öpdüm onu mən.

 +

Öpüb baxdım ona nəfəs dərmədən,

Görüm atasını üzündə, dedim.
Anasınkı idi gözləri hərçənd,

Bütün sevgim elə onlara idi.

 +

Daha gedəm gərək, Meri, əlvida,
Yoxdur, xoşbəxtsənsə, mənim gileyim.

Qala da bilmərəm fəqət yanında,
Yoxsa sənin olar yenə ürəyim.

 +

Deyirdim  qürurum, ötüncə zaman,
Gənclik alovunu söndürər yəqin.

Oturdum yanında indi – görürəm,
Yalnız ümid itib, qalan şey həmin.

 +

Hərçənd sakit idim: zaman var idi,
Sinəm titrəyərdi bir baxışıyla.

Cinayət olardı titrəmək indi,

Görqşdük — əsmədi bir sinir belə.

 +

Görürdüm baxırsan üzümə necə,

Həyəcan, oyanış tapmadın yəqin.

Görərdin bir duyğu izini təkcə:

Yaslı sakitliyi ümidsizliyin.

 +

İlkin arzularım, çəkilin artıq,

Gərək oyanmasın xatirə daha.

Əfsanəvi Leta hardadır axı?

Divanə ürəyim, ya sus, ya partla.

 

ingiliscədən tərcümə

25-26. 02. 2025, Samara

++++++++++++++++

GEORGE BYRON

Well! Thou Art Happy

 

Well! thou art happy, and I feel

That I should thus be happy too;

For still my heart regards thy weal

Warmly, as it was wont to do. Читать далее →

CORC BAYRON. BÜTÜN HALLAR ÜÇÜN ŞEİRLƏR

Фев12

1.
Görürəm sənin al dodaqlarında
Çılğın öpüşlərin dəvəti vardır.
İmtina etməyə məcburam amma,
Bu ilahi nemət mənə haramdır.

2.
Arzularımdadır daim ağ sinən,
Yaşaya bilərdim onun qarında!
Boğuram bu ötkəm istəyi hərçənd,
Çünki pozulardı dincliyin onda.

3.
Qəlbə nüfuz edən baxışlarından
Gah ümid yaranır, gah da ki, qorxu.
Gizli saxlayıram sevgimi – nədən?
Gərək göz yaşını gizlədəm axı.

4.
Sevgimi heç zaman açıb demədim,
Necə yandığımı görürsən hərçənd.
Əgər ehtirasdan söz açsam indi,
Cəhənnəmə dönər sinəndə cənnət.

5.
Yox, heç vaxt sən mənim olmayacaqsan,
Və məbəddə kəbin kəsiləcək nə:
Müqəddəs nikahdan kənar heç zaman,
Sevgilim, mən yaxın durmaram sənə.
6.
Onda bu gizli od yansın içimdə,
Qoy yansın, sən ancaq bilməyəcəksən:
Məhvə bilə-bilə hazıram gedəm
Yaymaram günahkar alovunu mən.

7.
Üzgün ürəyimə şəfa xətrinə,
Sənin dincliyini pozmaram əsla,
Yox, belə neştəri sancmaram sənə,
Ötkəm istəyimsə içimdə qalar.

8.
Gərək əl götürəm dodaqlarından,
Həzzinə hazıram can verəm hərçənd.
Sənə, mənə xilas ayrılıqdadır,
Deyrirəm sonuncu əlvidanı mən.

9.
Əl götürməliyəm sənin sinəndən,
Bu, ümid itimi, sıxıntıdır həm,
Hər şeyə hazırdım ağuş üçün mən,
Fəqət ləkələnsən, buna dözmərəm.

10.
Təki saymayalar səni günahkar,
Qınaya bilməyə səni bir qadın.
Qoy məni şəfasız üzsün ağrılar,
Əzabla keçməyə təki həyatın.

ingiliscədən tərcümə
07-09. 02. 2024, Samara

++++++++++++++++
GEORGE BYRON

Poems on Various Occasions

To M. S. G.

1.

Whene’er I view those lips of thine,
Their hue invites my fervent kiss;
Yet, I forego that bliss divine,
Alas! it were—unhallow’d bliss. Читать далее →

CORC BAYRON. ƏLVİDA!

Фев9

Əlvida! Haçansa başqalarıyçın,
Edilən bir dua qalxsa göylərə,
İtməz mənimki də havada yəqin,
Çatdırar adını ən uca yerə.

Danışmaq, ağ çəkib ağlamaq əbəs.

Nuru öləziyən gözlərin hətta,

Axıtdığı qanlı yaş deyə bilməz,

Bircə kəlmə deyən dərdi – Əlvida!

 +

Gözlər yaş axıtmır, susur dodaqlar;

Sinəmdə, beynimdə mənimsə ancaq,

Kəsilməyən ruhi ağrılar ki var,

Bilirəm bir daha uyumayacaq.

Qəlbin şikayəti yoxsa da, yenə,

Kükrəyir dərdim də, ehtirasım da.

Sevgimiz əbəsmiş, buna əminəm,

Dilimə bircə söz gəlir: Əlvida!

1830

ingiliscədən tərcümə

04.01. 2024, Samara

+++++++++++++++++

GEORGE BYRON

Farewell! 

Farewell! if ever fondest prayer

For other’s weal avail’d on high,

Mine will not all be lost in air,

But waft thy name beyond the sky.

Twere vain to speak, to weep, to sigh:

Oh! more than tears of blood can tell,

When wrung from guilt’s expiring eye,

Are in that word—Farewell!—Farewell! Читать далее →

CORC BAYRON

Янв30

YAZDA İNGİLTƏRƏNİ NİYƏ TƏRK ETDİYİMİ SORUŞAN XANIMA

Ədəm bağlarından qovulan insan,
Qapıya çatanda durub ləngidi.

Gözündə canlandı yaşanmış hə an,

Gələcək günündən dəhşətə gəldi.

 +

Uzaq ölkələri çox dolaşaraq,

Dərdinin yükünə alışdı daha.

Keçmişi düşünüb çəksə də o ah,
Təsəlli tapırdı işdə, qayğıda.

 +

Mənimlə də belə olacaq, xanım,

Bir də cilvənizi görməyəm gərək,

Haçan ki, oluram mən sizə yaxın,
Ötənlər yandırır, yada düşərək.

+

Sizdən uzaq olsam, ağıllanaraq

Fitnə ilanını qovaram da mən.

Mümkünmü Cənnətə yaxın olaraq,
Onda yaşamağı istəməyəsən?

2 dekabr 1808

ingiliscədən tərcümə

28-29. 01. 2025, Samara

+++++++++++++++++

GEORGE BYRON

To A Lady, On Being Asked My Reason For Quitting England In The Spring

1.

When Man, expell’d from Eden’s bowers,

A moment linger’d near the gate,

Each scene recall’d the vanish’d hours,

And bade him curse his future fate. Читать далее →

CORC BAYRON. «MƏNİM MİSKİN ALIMA, SÖYLƏ, AĞLAYACAQSAN?»

Янв23

Mənim miskin halıma, söylə, ağlayacaqsan?

Gözəl xanım! De mənə bu sözləri yenidən.
Söyləməsən də olar, onlar ağrilıdırsa,

Ürəyini ağrıtmaq istəmirəm heç də mən.

+
Ürəyim kədərlidir, ümidim də kəsilib ,

Soyuyur damarımda, sinəmi üşüdür qan.

Məhv olub gedərəmsə, bilirəm ki, tək gəlib,
Məzarımın başında ah çəkərək durarsan.

 +

Buludlarını hərçənd kədərimin yararaq,
Zərif barış şüası parıldayır elə bil.

Qüssə də ürəyimdən bir anlıq düşür uzaq,

Düşünürəmsə qəlbin döyünür qəlbimlə bir.

 +

Ah, xanım! Bu göz yaşı əsl nemətə bənzər

O kəs üçün axır ki, özü ağlaya bilmir;

Bil, ikiqat əzizdir bu qiymətsiz gilələr,

O kəsə ki, gözündə heç vaxt yaş gilələnmir.

 +

Şirin xanım! Bir zaman qəlbim soyuq deyildi,

Sənin qəlbin tək elə həssasdı, duyğuluydu

Giley, şikayət üçün sanki yaranmış insan,

Gözəlliyindən doğan cazibədən soyudu.

 +

Söylə, ağlayacaqsan, indi mən bu haldakən?

Əziz xanım! De mənə o sözləri yenidən.

Onlar ağrılıdırsa, gətirmə dilinə sən,
Ağrıtmaq istəmirəm ürəyini heç də mən.

 

ingiliscədən tərcümə

23. 01. 2025. Samara

+++++++++++++++

GEORGE BYRON

And Wilt Thou Weep When I Am Low?

And wilt thou weep when I am low?
Sweet lady! speak those words again:
Yet if they grieve thee, say not so—
I would not give that bosom pain. Читать далее →