Əhməd Cavadın lirik şeirlərindən biri. Adsızdır. Şair yuxusunu danışır. Oxucuya yox. Yuxusuna girmiş xanıma. Elə danışır ki, elə bil yenə yuxu görür ya sayıqlayır…
“Yuxuma gəlmişdin sən həzin-həzin…”
“Həzin-həzin gəlmək” necə olur? Kimsə yuxuna girəndə onun gəldiyini görmək olmur, elə bir də görürsən ki, yuxundadır…
“Işvəli, qəmzəli, nazlı nazənin.”
“Həzin-həzin” gələn xanımda bu qədər hoqqa? – işvə, naz, qəmzə…
“Sən coşqun bir bulaq, mən yazıq əzgin”.
“Həzin-həzin gələn” indi coşqun bulaq oldu. Şair, yəni şairin lirik qəhrəmanı isə “əzgin”. Yazıq və əzgin…
Bunlarınkı tutar?
Şairi nə ya kim əzib?
“Sən yanar bir dodaq, mən halsız, üzgün!”
Bayaq bulaq idi, indi dodaq oldu. İnsafla deyin: bütöv bir xanımı dodağa bənzətmək düzdürmü? – şairanəliyi bir yana. Başa düşürük ki, şair dodağı bulağa qafiyə götürüb, ancaq hər şeyin təhəri var…
Dodaq yanar dodaqdır, indiki silikon dodaqlardan deyil. Şair isə “halsız, üzgün”. Xanım ünvanı dəyişik salıb, gərək hallı, özü kimi “yanar” bir oğlanın yuxusuna girəydi…
“Onbeşdən az idi, yaşım o zaman…”
Aha! Lirik qəhrəman azyaşlı imiş! Bu yaşda yuxuda “yanar dodaqlı” qadın görmək, deyərdim ki, heç də yaxşı deyil. Qadın da məsuliyyət daşıyır. Azyaşlının yuxuda olmasından istifadə edib ona qarşı seksual xarakterli, yəni nazlı, işvəli hərəkətlər və. S Bugünkü Azərbaycan polisi elə iş yaradardı ki, hər ikisi əlli-ayaqlı gedərdi…
“Axırdı qəlbimə yaşım o zaman.”
Şair burda cinas yaradır, yəni yaş o yaş deyil, göz yaşıdır. Yaş, əlbəttə, içəri axmaz, buna göz yumaq.
“Daşdan-daşa dəydi başım o zaman”
On dörd yaşında “yanar dodaq”lı xanımıarı yuxuda görəndə baş daşdan-daşa dəyər də…
“Yazda başlamışdı qışım o zaman!”
Bu necə olur?
Şair misranın sonunda heybətli bir nida işarəsi qoyub ki, sual verən olmasın.
“Sən sevda buludu, mən təşnə dodaq”
Bayaq əzgin idi, üzgün idi, indi özü də “yanar dodağa” döndü, indi gör yuxuda nə mərəkə qoparacaqlar, yorğan-döşəyi dağıdacaqlar…
“Sən pək iyi bir sərv, mən solğun yarpaq.”
Cəlil Məmmədquluzadənin “Pək iyi” felyetonunu oxumusunuz? Yox? Oxuyun.
“Pık iyi bir sərv”. Mirzə Cəlilin köməyi ilə azərbaycancaya çevirirəm: çox yaxşı bir sərv.
“Mən quru bir ağac, sən gül ağappaq”,
On dörd yaşında oğlan niyə quru ağaca dönüb? Bundan əvvəlki misrada özünü “solğun yarpaq” adlandırmışdı. İndi oldu ağac.
“Sən gül ağappaq” – nədir? “Ağappaq gül” olar, ancaq “gül ağappaq” olmaz. Bu yerdə olmaz. Qafiyə xatirinə şair nəinki dil qanunlarını pozmağa, hətta qətl törətməyə hazırdır. “Ağappaq” sözünə sonrakı misrada qafiyə var:
“Sinəmə dəyirdi oxlar şaqhaşaq!”
Ekspert lazımdır! Kimdən soruşasan? Kimin sinəsinə oxlar dəyib? “Şaqhaşaq” dəyir?
“Oxlar şaqhaşaq”…
“Baxışın şimşəkdi, duruşun ceyran;”
Şimşəkli baxış necə olur? “Nazlı, qəmzəli, işvəli”, “ceyran duruşlu” xanımın baxışı ayrı cür olar…
“Dodağın lalədir, ətirin reyhan”.
Reyhan bəzi yeməklərin yanında əvəzsisdir. Kababın… Ancaq qadından başdan-ayağa reyhan ətri gələ — gərək burnunu tutasan…
“Onsuz da qurbanam, mən sana qurban!”
Pafosu artırmaq üçün Əhməd Cavad keçir qalın saitə. “Sana qurban”. Səməd Vurğun sonra bunu şakərə çevirir: “Odur ki, bağlıyam sana…”
“Sən canlı mələksən, mən quru şəkil”
Yanar dodaqlı, işvəli, qəmzəli, nazlı xanım indi oldu “canlı mələk”. Şair özü isə “quru şəkil”dir.
Quru şəkil?
Sonra ritorik sual:
“Bən sana tayammı, ay saçı sünbül?”
Yuxuya gəlmiş qadın haqqında təsəvvürümüz genişləndi: saçı sünbül imiş…
Əvəzliyə baxın: bən. “Mən” yox, “bən”. Biz salyanlılar heç vaxt “bən” demərik, elə “mən” deyərik. Hətta ağ, qara istemal edən də çaşmır, “mən” deyir”…
“Bağrımın başında sızlayan bülbül,
Deyir: çəkil yoldan, bu yoldan, çəkil!…”
Yazıq bülbül…Gedib oturub gecənin bir aləmi on dörd yaşlı erotomanın bağrının başında, sızıldayaraq onu “bu yoldan” çəkindirir…
Hansı yoldan? Başa düşmədim…
Siz başa düşdünüz?
X.X.
25.05. 2024, Samara
xeyrulla xayal 