Архивы

MARİNA TSVETAYEVA. ÖLKƏ

MARİNA TSVETAYEVA

 

        ÖLKƏ

 

                        С фонарем обшарьте
       Весь подлунный свет!
       Той страны — на карте
       Нет, в пространстве — нет.

 

Əldə çıraqla gəzin,

Bu dünyanı axtarın.

O yurd nə yer üzündə,

Nə də xəritədə var.

 

İçilib nəlbəkidən

Sanki – dibi görünər!

Evə necə dönəsən

Dağıdılıbsa əgər?

 

Gərək yeni ölkəyə

Doğulasan yenidən!

Səni yıxıb sürüyən,

At belinə dön indi!

 

(Salamatdımı-sağmı

Heç olmasa sümüklər?)
Yəqin belə qonağa

Qıymaz heç çörəkçilər

 

Quru tikə də. Dülgər.

Satmaz  heç tabutu da.

Yolları sonsuz ölkə,

Cənnət ölkə yox daha.

 

Təkcə xatirəsiylə

Qalır – orda gənc idim.

Yox həminki Rusiya,

Yoxam həminki mən də.

 

1931

Ruscadan tərcümə

10.03.2017.  Samara

 

 

 

 

MARİNA TSVETAYEVA. «KÖÇKÜNLƏRİK…»

TƏRCÜMƏÇİDƏN: İyirminci əsrin iki rus dahisinin  — Andrey Platonov və Marina Tsvetayevanın əsərlərində təkcə bolşevik Rusiyasının yox, həm də Putin Rusiyasının təkcə faciəsi yox, həm də kainat təhlükəsi  heyranedici dəqiqlik və uzaqgörənliklə göstərilib. Aşağıdakı şeir yaxşı nümunədir. «Звезда Российская – Противу всех!». Elə bil bu gün deyilib, ya da Putin hakimiyyətə gəldiyi gün…

Şeir zahirən sadə görünsə də, tərcümə üçün çox çətindir. İlk növbədə Azərbaycan poeziyası üçün xarakterik olmayan sintaksisinə görə. Ancaq cəhd etməyə dəyər. Azərbaycan poeziyasının ənənəvi sintaksisini dəyişmək, onun ifadə imkanlarını artırmaq cəhdinin özündə məhsuldarlıq potensialı var. Nəticənin keyfiyyətini isə oxucu müəyyənləşdirə bilər.

MARİNA TSVETAYEVA

               Переселенцами –

               В какой Нью Йорк…

 

Köçkünlərik biz, hansı,
Nyu York mənzil bizə?

Dünya dava-dalaşı,

Yüklənb dalımıza —

+

Ayılarıq biz axı!

Biz axı həm tatarıq!

Bitlər yeyib-dağıdır,

Biz yanğın aparırıq.

+

Buracan – hələ nisyə!

Orda –qaranlıqdasa

Bizdən heç seçilməyən,

Qaragüruh dalğası.

+

Çəp gözə bənzəri var –

Polad yarıq ya lülə.

Çəngə-çəngə soyuq qar,

Çiyinlərdən tökülər.

+

Hər kəs ata qatili –

Bunlar hara soxulur?

Bəlası Kainatın

Gəlir – kaş bu səhv ola!

+

Tanrını çağırırıq,

İdraka tuturuq üz.

Biz axı qartmaqlıyıq,

Cüzamlıyıq axı biz

+

Qar-boranda od saçan,

Qurd gözünə bənzəyir –

Ulduzu Rusiyanın:

Hamının əleyhinə!

+

“Əkinçi insan, oyan,

Dur yorğan-döşəyinlə!”

Güllələyən qolboyun,

Gedir güllələnənlə.

+

Və mehribancasına,

Cındır çılpağa söylər:

“Cənnətin açılacaq

Qapıları, hə, sən öl!”

22 fevral 1922

ruscadan tərcümə

25-26.12.2016, Samara

MARİNA TSVETAYEVA. VARLILARIN TƏRİFİ

MARİNA TSVETAYEVA

     VARLILARIN TƏRİFİ

                  И засим, упредив заране,

                 Что меж мной и тобою – мили…

 

Beləcə qabaqdan bildirirəm ki,

Bizim aramızda —  kilometrlər.

Mən —  lütə, cındıra bərabər kimi,

Layiqəm dünyada tutduğum yerə.

 

Bütün israfların təkəri altda:

Qozbellər, kifirlər yeyən, kef çəkən

Qalxıb, beləliklə, ən uca qatdan

Deyirəm: sevierəm varlıları mən.

 

Kökləri çürükdür çünki onların,

Beşikdən başlanar xəstəlikləri.

Çaşqındir, qıpıqdır davranışları,

Bu cibdən o cibə gəzər əlləri.

 

Çünki pıçıltılı ricaları da,

Səslənir həmişə qışqırıq kimi.

Çünki gözlərində xəcalət yatar,

Buraxmayacaqlar cənnətə çünki.

 

Çünki çatdırarlar çaparla sirri

Eşqi də özgəylə çatdırar onlar.

Zorladır onların kef gecələri,

Öpərlər, içərlər həmişə zorla.

 

Çünki ömürləri haqq-hesab, yazı,

Əyin-baş bahalı, çənə əsnəyən.

Nədənsə almazlar mən həyasızı –

Biliniz: sevirəm  varlıları mən!

 

Üzləri həmişə təmiz, qırxılı,

Yeyimli-içimli (pulmu? – bir ətək!).

Amma gözlərində nəsə qorxu var,

Şübhəli baxırlar döyülmüş it tək:

 

Bəlkə də çaş salıb hesabı çəkən…

Tərəzi tarazmı… yaxşımı sayıb…

Bütün səfilliklər içində çünki,

Belə yetimliyin tapılmaz tayı.

 

Cəfəng rəvayət var, deyir ki, guya,

İynə ulduzundan dəvələr keçir.

… Çünki gözlərini təəccüb qıyar

Azarda, iflasdır bu da elə bil.

 

“Verərdim… Qardaş tək…Həmişə şadam…

“Min dəfə saymışam… hə… yalan deyən…”

Çünki güclə çıxır ağızlarından —

Eşidin: sevirəm varlıları mən!

 

30 sentyabr 1922

Ruscadan tərcümə

21-23 dekabr 2016 Samara

MARİNA TSVETAYEVA: «BU GEC İŞIQ SƏNİ QAYĞILANDIRIR?»

MARİNA TSVETAYEVA

                  (1892 – 1941)

              Поздний свет тебя тревожит?

              Не заботься, господин!

 

Bu gec işıq səni qayğılandırır?

Cənab, ürəyini saxla buz kimi.

Yatmıram. Yuxusu tək adamların,

Bir də yaxşıların ərşə çəkilir.

 

 

Bizə yuxusuzluq deyil məşəqqət,
Qazanda qaynarıq biz doğulandan.

Elə bu yaxşıdır. Vaxt yetişəcək,

Yuxudan doyacaq torpaq altda can.

 

 

Nə sümük sızıldar, nə əsnəmə var,

Oğul yuxudadır, dost – gələsidir.

Dost gələr anadan muğayat olar,

Tanrının nəzəri oğulun üstdə.

 

 

Hələ ki yaxşıyam, xoşa gəlirəm,

Hələ ki tənhalıq dözülməz olur —

Mən arvad ömrümü belə bölürəm:

Gecə dostumundur, gündüz oğlumun.

4 sentyabr 1917

Ruscadan tərcümə

02.12.16 Samara

 

MARİNA TSVETAYEVA. BƏXTƏVƏR NƏ QƏDƏR QADIN, KİŞİ VAR…

    MARİNA TSVETAYEVA

                               1892-1941

              Есть счастливцы и счастливицы…

 

Bəxtəvər nə qədər qadın, kişi var,

Oxuya bilmirlər. Onlara qalan

Göz yaşı tökməkdir. Necə şirindir

Dərd leysan yağış tək axıb dağıla

 

Elədə daş altda canlanar nəsə

Bu Tanrı vergisi mənə qamçı tək

Ürək dağlasa da yas hönkürtüsü

Borc mənə buyurur oxuyam gərək

 

Dostunun üstündə Davud oxudu,

Dostunun bədəni parçalansa da.

Orfey enməsəydi əgər Aidə

Özü və səsini yollayardısa

 

Səsi yollansaydı zülmət ölkəyə,

Özü astatanada gözləyərdisə,

Səs kanat olardı Evridikaya,

Qalxardı, yapışıb elə bu səsdən.

 

Elə gözyumulu tutub bu səsdən,

Gedərdi biryolluq, işığa sarı.

Şair, əgər sənə səs verilibsə,
Deməli, alıınıb qalan nə varsa.

 

Yanvar 1935

Ruscadan tərcümə

12-13.11.2016 Samara

 

 

 

 

 

 

Запись опубликована 13.11.2016, в tsvetayeva.

MARİNA TSVETAYEVA. PİŞİKLƏR

 

  Maks Voloşinə

          Они приходят к нам, когда
          У нас в глазах не видно боли.

 

Elə ki çəkilir gözlərimizdən

Ağrı-dərd, qucağa girib yatırlar.

Bəla üz verəndə itib-batırlar,

Pişik qəlbi bilməz utanmaq nədir.

 

Özün de, gülməli deyilmi, şair,

Onları öyrətmək evə, divara.

Köləlik qisməti yaddır onıara,

Pişik qəlbi bilməz köləlik nədir.

 

Ha çağır, ha səslə, özünü öldür,

Sığalla, əzizlə, gözünə dön də.

Çırpınıb çıxacaq yenə əlindən,

Pişik qəlbi bilməz məhəbbət nədir.

 

1911

Ruscadan tərcümə

11.11.16 Samara

 

MARİNA TSVETAYEVA. QARA GECƏYARI GƏLDİM YANINA…

MARİNA TSVETAYEVA

                                    1892-1941

                                             S.E.

                    Я пришла к тебе черной полночью,
                   За последней помощью…

Qara gecəyarı gəldim yanına,

Son kömək ümidiylə.

Əsilsiz-nəsilsiz bir avarayam,

Batası bir gəmiyəm.

 

Vilayətlərimdə — müvəqqətilik,

Rahiblərdə məkr var.

Hər yetən geyinib gəzir şah kimi

Taxtda – itəbaxanlar.

 

Az olub mülkümə  göz dikən məgər?

İçirən qarovulu?

Kim gecəxəlvəti qayırmadı şər?

Durub kəsmədi yolu?

 

Əsil-nəsilsizlər, yırtıcı itlər,

Nəyim varsa, taladı.

İndi, həqiqi şah, boyun əyirəm,

Dilənçi tək qapında.

27 aprel 1916

Ruscadan tərcümə

09.11.16, Samara

Marina TSVETAYEVA Daha baş-başayıq — məni yediniz…

                      Квиты – вами я объедена…                  

Daha baş-başayıq – məni yediniz,

Mən də yazıb sizi bəzədim tamam.

Nahar masasında olar yeriniz,

Yazı masasına mən qoyularam.

+

Dadını bilmədim çox təamların,

Çünki sevindirib məni zərrə də.

Qədərindən artıq çünki cənablar,

Həm uzun-uzadı siz yeyirdiniz.

+

Hər  kəs bu dünyada öz yerindədir,

Hər kəsin öz işi, məşğələsi var.

Bu yer, bu iş bizə müəyyənlənib

Dünyaya gəlməzdən nə qədər qabaq:

+

Sizdə gəyirtilər, məndə kitablar,

Sisdə trüfellər, məndəsə dəftər.

Sizdə behişt barı, məndə qələm var,

Sizdə həftəbecər, məndəsə əsər.

+

Matəm şamları tək ayağıqalın —

Bitər başınızda sizin qulançar.

Zolaqlı süfrə tək yollar açılsın,

Gedin, gəlişiniz olmasın ancaq.

+

Havana siqarı alıb damağa,

Sizə üfürərik – acı yaş gələ.

Holland kətanından süfrə ərmağan

Sizə — bu süfrədən kəfən biçilə.

+

Bəlkə də süfrəni hayıf bilərək,

Yaxın bir çalaya – iyli və murdar –

Süfrədən qırıntı, tör-töküntü tək,

Sizin hamınızı çırpıb atarlar.

+

Göyərçin kimi yox ruh sinənizdən,

Axta xoruz kimi “pırr” edib itər.

Torpağa elə lüt qoyularam mən,

Orda qoşa qanad bədəni örtər.

1933

tərcümə: 13-15 oktyabr 2014, Samara

Marina TSVETAYEVA  ƏZİZİM, DE, SƏNƏ MƏN NƏ ETMİŞƏM…

ЦВЕТАЕВА

Вчера еще в глаза глядел…

 

 

Gözü gözümdəydi dünənə qədər,

Gözünü gözümdəm gizlədir indi.

Nəğməli quşlarla açardı səhər,

İndi torağaylar quzğuna döndü.

 

Kütəm mən, sən isə ağıl şələsi,

Sən cavan, mən isə ölüb getmişəm.

Bütün qadınların tanış naləsi:

“Əzizim, de, sənə mən nə etmişəm?”

 

Ona göz yaşı su, ona – su qan da,

Göz yaşında, qanda mən də yuyundum.

Sevgi ana deyil, ögey anadır,

Məhkəmə, mərhəmət ummayın ondan.

 

Gəmilər aparır sevgililəri,

Onlar ağ yollarda itib-batır həm.

Və dünya boyunca nalə yüksəlir:

“Əzizim, de, sənə mən nə etmişəm?”

 

Dünən yıxılırdın ayağıma sən,

Ulu səltənətdim, ucaydı taxtım.

Boşaltdı hər iki əlini birdən,

Paslı qəpik kimi itdi həyatım.

 

Uşaq qatili tək hakim önündə,

Durmuşam elə bil – üzdə qorxu, qəm.

Bunu soruşaram cəhənnəmdə də:

“Əzizim, de, sənə mən nə etmişəm?”

 

Divardan, qapıdan soruşuram mən:

“Bəlkə siz deyəsiz günahım nədir?”

Deyirlər: “Yoruldu öpüşlərindən,

Başqa birisini öpür indi də”.

 

Odda yaşamağı öyrədib mənə,

Elə bir diyara atdı  — soyuq, nəm.

Budur törətdiyin, deyirəm yenə:

“Əzizim, de, sənə mən nə etmişəm?”.

 

Etiraz eləmə, bilirəm nə var

Məşuqə deyiləm – açılıb gözüm.

O yerdən ki, Sevgi gedər, qovular,

Ora bağban Ölüm yetirər özün.

 

Vaxtsız ağacları silkələməyin,

Nə xeyri? Vaxtında düşər yetişən.

  • Bağışla, hər şeyi, bağışla məni:

Əzizim, gör sənə mən nə etmişəm!”

 

14 iyun 1920

tərcümə: 10-11oktyabr 2014 Samara

 

 

 

Marina TSVETAYEVA Gecə keçir, mən hələ…

 

У камина, у камина…

Gecə keçir, mən hələ,

Soba qırağındayam

Dayanmadan, durmadan,

Oğlumu yelləyirəm.

 

Nil üzüylə, kaş, bala.

Sən üzəydin səbətdə.

Əziz atan unutdu

Ki, gözəl bir oğlu var.

 

Daha şişdi dizlərim —

Beşikdə şah yellənir.

Gecə keçir, yerinə,

Başqa bir gecə gəlir.

 

Həcər də pıçıldayar

Beləcə İsmayıla:

“Atan unutdu, bala,

Belə gözəl oğlu var”.

 

Könlüm şahı, yetərkən,

Sən ata şöhrətinə.

Şahanə təntənələr

Bilərsən ötəridir.

 

Bir başqası qəm çağı,

Beşik yellər, pıçıldar:

“Gözəl oğlunu artıq,

Atan çıxardı yaddan”.

 

2 fevral 1917

tərcümə: 10. 10. 2014