Ruslarda “şuler” sözü var, yəni kartbasan. Səməd Vurğunun şeirlərini oxuyanda bu söz yada düşür. Ancaq “kartbasan” şair üçün tərif olardı, çünki kartbasanlarda fövqəladə məharət olur, gözübağlıca kimi. Ancaq Səməd Vurğunun yazı üslubu elə primitivdir ki, burda “basməmədi” sözü daha yerində olardı. İstər şeir, istər poema, istər dram yazsın, Səməd Vurğun “basməmmədi” eləyib, çünki bilib ki, bir rus reperinin dediyi kimi, “xalq yeyəcək”.
Səməd Vurğun «basməmmədi»ni böyüklər üçün yazanda eləsiydi, dərd yarıydı. Uşaqlar üçün də bu insan utanmadan “basməmmədi” yazıb.
Götürək “Bahar şərqisi” şeirini.
Günəş doğdu, yayıldı,
Yatan ellər ayıldi.
Baharın gəlməsi ilə “ellərin ayılması”nın nə əlaqəsi? “Ellər” ancaq yazda ayılır? Qışda qış yuxusuna gedir?
“Qar, çovqun gözdən itdi”.
Qar doğrudan da gözlə görünən şeydir, yəni formal cəhətdən qarın “gözdən itməyi”ni qəbul etmək olar. Ancaq çovğun necə gözdən itə bilər? Məgər çovqun gözlə görünür? Onun forması, rəngi var?
“Açdı çiçəkli güllər”.
“Çiçəkli gül” necə olur? Bəs “çiçəksiz gül”? Çiçək elə gül deyil?
“Yerdəki əlvan otlar,
Cücərib boy atdılar”.
“Əlvan ot” – bu, necə otdur? Belə çıxır ki, qışda yerdə əlvan otlar varmış (“yerdəki əlvan otlar”). Əgər bu əlvan otlar yerdə vardısa, yaz gələndə onların cücərməyi necə olur?
“Aləmə naz satdılar”.
Səməd Vurğunda bulud, qaya, Kür çayı, Araz çayı “çiçəkli gül”, “əlvan otlar” – hamısı naz satır. İndi sinifdə uşaq müəllimə deyə ki, «naz satmaq» nədir? Necə satılır? Neçəyə?
“Artdı suların səsi,
Sevindirdi hər kəsi”.
Hansı suların səsi? Yağış sularının? Daşqın sularının? Doğrudan da hamını sevindirir?
Yazıq uşaqlar…Yazıq Azərbaycan uşaqları…
7.11. 2018
Samara
xeyrulla xayal 