Архив | Май 2018

UİLYAM ŞEKSPİR.  148-Cİ SONET     

sonnet-148.jpg

             O me! what eyes hath love put in my head…

Aman, gözlərimə neyləyib eşqim,

Gördüyü uyuşmur heç görünənlə.

Əgər uyuşursa, bəs niyə beynim,
Doğru görülmüşü səhv yozur belə?

 

Gözlərim gördyü əgər gözəlsə,
Niyə bütün dünya əksini deyir?

Məsələ bundadır, gözəl deyilsə:

Məhəbbət gözləri adi göz deyil.

 

Doğru necə görər sevginin gözü,
Baxmaqdan üzülüb, yaşla dolubsa?

Qəribə  deyil ki, günəşin özü,
Kor olur, səmanı bulud alıbsa.

 

                    Məkrli eşq! Yaşla gözümü tutur,
                    Görə də bilmirəm səndə bir qüsur.

 

İngiliscədən tərcümə

09.05.2018

Samara

 

ŞARL BODLER. SEMPER EADEM

бодлер

SEMPER EADEM[i]

 

 “Axı hardan, deyirsiniz, bu qüssə tapdı sizi,

Qara, çılpaq qaya üstündə dəniz tək ucalar”.

  • Elə ki, bir dəfə məhsul verir ürəklərimiz,
    Sirr deyil heç kimə ki, sonra həyat zillət olar.

Sadə bir dərd, yox onda heç nə anlaşılmaz olan,
Görünər hamıya aşkar sevinciniz tək elə.

Onu axtarmayın, ey fikri suallarla dolan,
Gözəl, susun, səsiniz xoş və şirin olsa belə!

 

Hələ də qəlbi sevinc coşdurur! Susun, nadan!

Ağızda körpənin təbəssümü! Həyatdan da,

Daha çox bağlar ölüm incə telləriylə bizi.

 

Əl çəkin, ah, bu yalandan ürək xumarlansın,
Bu gözəl gözlərə ya arzu kimi qərq olsun,

Salıb ya kölgə yatırtsın onu kiprikləriniz.

İlk dəfə 15 may 1860-cı ildə çap olunub

Fransızcadan tərcümə

17-18.05. 2018

Samara

 

[i] Həmişə həmin (lat.)

UİLYAM ŞEKSPİR. 147-Cİ SONET

 

Sonnet+147.jpg               My love is as a fever, longing still

Sevgim – qızdırmadır, hələ arzular,

Məni bu bəlaya salan nədirsə.                        

 Azar uzadana onun meyli var,

Xəstə iştahını doyura bilsin.

 

Ağlım həkim idi sevgimə, küsdü,
Dediyinə əməl etmədiyimdən.
Anladım, başım ki, bəlaya düşdü,
Ehtiras ölümdür, həkin deyəndir.

 

Xəstə əlacsızsa, neyləsin həkim,
Qara qızdırmalı indi dəliyəm.

Fikrim də, nitqim də dəlilik kimi,

Həqiqətdən uzaq, əbəs deyilən.

 

                  And içirdim ay tək üzün nur saçar,

                  Sənsə cəhənnəm tək, gecə tək qara.

İngiliscədən tərcümə

09.05. 2018

Samara

ŞARL BODLER. QAPAQ

бодлер

    (Le Couvercle)

Hara üz tutsa da, torpaqda ya da dəryada,
Odlu iqlimdə, soyuq ağ günəşin altında,

Kiferə səcdə edər, İsaya xidmətdə ya da,
Yaslı sail ya Kresus kimi taxtı, geyimi altından,

 

Kəndli olsun ya şəhərli, oturaq ya avara,
Balaca beyni çevik işləyə ya tənbəl ola.
İnsan hər yerdə hədəfdir qəribə qorxulara,
Əgər baxarsa səmaya, gözü dəhşətlə dolar.

 

Ah, bu Göylər! Divarlarıyla qəlb sıxan mağara,
Tavanı sanki işıqlandlıır komik opera,

Tapdayır orda qanlı səhnəni hər məzhəkəçi.

 

Pozğunun dəhşəti, divanə zahidin ümidi,
Səma! Nəhəng qazanı bağlayan qapaq kimidir,
Fəna və təyinatı yox Bəşəriyyətdir içi.

Ilk dəfə 12 yanvar 1864-cü ildə çap olunub

Fransızcaadan tərcümə

16-17.05.2018

Samara

 

ŞARL BODLER. “GECƏ QÜBBƏSİ TƏK SƏNƏ HEYRANAM…”

бодлер

            Je t’adore à l’égal de la voûte nocturne

Gecə qübbəsi tək sənə heyranam,

Qüssə dolu camım, danışmayanım.

Sən məndən qaçdıqca çoxalır eşqim,
Mənə elə gəlir, gecəm naxışı,

Hara gedirsənsə, məndən ayrılıb,

Mavi ənginlik tək  uzaq, aralı.
Hücuma keçirəm, əl atıb gücə,

Gedər qurd qoşunu leş üstə necə.

Vurğunam, amansız, qəlbi buz heyvan,
Sən gözəlsən elə soyuqluğundan!

Fransızcadan tərcümə

15-16.05.2018

Samara

UİLYAM ŞEKSPİR. 146-CI SONNET

sonnet 146.jpg

    Poor soul, the center of my sinful earth

Günahkar dünyamın mərkəzi ruhum!

Başsız qüvvələrdir səni bürüyən.

İçdə hər əzaba əyərək boyun,
Bayırdan neynirsən sən bu bəzəyi?

 

İcarən qısadır, belə xərc niyə
Çəkirsən dağılıb gedən binaya?
Qurdlar məsrəfini daraşıb yeyər —
Sonu bədəninin belə deyil ya?

 

Ruhum, qoy bu bədən səni yaşatsın,
Artırsın varını zəiflədikcə.

İlahi müddət al, sat fənalığı,
Bayırdan kasıb ol, səngin ol içdən.

 

               Ölümün sonuna belə çıxarsan,
              Ölən olmayacaq, ölüm yox olsa.

 

İngiliscədən tərcümə

08.05. 2018

Samara

BODLERİN «SAAT» ŞEİRİ RAMİZ RÖVŞƏNİN TƏRCÜMƏSİNDƏ. DİLETANTIN TƏHLİLİ

бодлер

Birinci bənd.

“Horloge! dieu sinistre, effrayant, impassible,
Dont le doigt nous menace et nous dit: «Souviens-toi!”
“Saat”! Nəhs, qorxulu, soyuq tanrı, barmaqları bizi hədələyir və bizə deyir: “Xatırla!”

R. Rövşənin tərcüməsində:

“Bu saatın içində Allah yaşayır, Allah,

O səni barmağıyla hədələyir, qorxudur”.

İlk baxışdan yaxındır. Ancaq əslində ciddi ziddiyyət var. Bodler “bu saat” demir, konkret saata müraciət etmir, burda artikl ya işarə əvəzliyi yoxdur,  bu şeirdə Saat Zamanın maddiləşmiş surətidir, tanrı da onun içində yaşamır, çünki saat – vaxt – tanrının özüdür…

Orijinalda Vaxtın-Tanrının üç təyini var, üçü də neqativdir, tərcümədə bunların heç biri yoxdur. “Allah” sözünün təkrarlanmağı isə riqqət ifadə edir və müəllifi – spikeri, yəni Bodleri, mömin və həqir müsəlmana çevirir…

«Les vibrantes Douleurs dans ton coeur plein d’effroi
Se planteront bientôt comme dans une cible;»

“(titrəşən (sayrışan) Ağrılar sənin qorxu dolu ürəyinə

hədəfə sancılacan kimi enəcək, ürəyini alacaq)

R. Rövşənin tərcüməsində:

“Deyir, unutma, ömrün gec-tez sona çatacaq,

Gördüyün hər nə varsa, ötəri bir yuxudur”.

Bu, beytin Bodlerə, əlbəttə, heç bir aidliyi yoxdur, ölüm haqqında məişət səviyyəli təsəvvür və mülahizə Bodlerin incə və mürəkkəb metaforasını əvəz edib. Buna bədii tərcümə demək olarmı? Bu, ümimiyyətlə tərcümədirmi?

 

Şeirin beşinci bəndi:

Souviens-toi que le Temps est un joueur avide
Qui gagne sans tricher, à tout coup! c’est la loi.
“Xatırla ki, Zaman zirək bir oyunçudur (qumarbazdır), fırıldsqsız udur, həmişə, bu, qanundur.

R. Rövşənn tərcüməsində:

“Vaxtdan güclü qumarbaz tapılmaz ki, tapılmaz,

Neyləsən, əvvəl-axır vaxt udacaq səni də”.

Orijinala yaxındır, hərçənd qüsurludur:  “Vaxt” sözü iki dəfə işlədilib. «Tapılmaz» sözünün iki dəfə işlədilməsi də misranı doldurmaqdan ötrüdür.

Ancaq ikinci beytin tərcüməi fəlakətdir.

Orijinalda:

“Le jour décroît; la nuit augmente; souviens-toi!
Le gouffre a toujours soif; la clepsydre se vide”.

“Gün azalır, gecə uzanıt, xatırla! Uçurum (girdab) həmişə təşnəlidir, klepsidra (yunanca su saatı) boşalıb”.

Ramiz Rövşənin tərcüməsi:

“Neçə il yaşasan da, deyəcəksən, azdı, az,

Yaşamağa bir azca möhlət verin yenə də”.

Bu beytin orijnalla azacıq da olsa yaxınlığı var? Yoxdur” Ramiz Rövşən burda Bodlerin əvəzinə Bəxtiyar Vahabzadənin şeirini «tərcümə edib» fransıza yamayır:

 «Nə görmüşəm dünyada bu cahana gələndən? 
Ahhh elə bilirəm ki, dünən doğulmuşam mən, 
Ömrümü verdim bada, 
Nə görmüşəm dünyada? «…

(məqalənin əvvəli)

 

ŞARL BODLER.  SƏS

 

бодлер

(La Voix)

Beşiyim evdə kitabxananın önündə idi,
Roman, nağıl və elm vardı bizim Babildə.

Külü latınların yunan tozuyla birləşən yerdi,

O vaxt mənimsə boyum bir kitab qədərdi elə.

Mən iki səs eşidirdim. Mətin və içdən olan,
Deyirdi: “Sanki qutabdır bu Dünya ləzzətli;

Sənə o boyda mən iştah verərəm, var imkan,
Elədə kef çəkəcəksən həmişə qiymətli”.

İkinci : “Get, xəyallarında  dolaş aləmi sən

Mümkünü adla və aş hər nə varsa məlum olan!”

Dinirdi zümzümə ki, mehlə gələr sahildən.

Ya da kabusdu bu, ağlar və bilinməz hardan.

Səsiylə oxşayar həm, həm də qəlbə qorxu salar.

Söylədim: “Bəli, şirin səs!”  Nə biləydim ki, fəqət,

O zamandan mənim, əfsus, fəlakətim başlar
Və hüdudsuz bu həyatın bəzəyindən xəlvət,

Səhnələr arxasında qapqara bir girdabda,

Açıq-aşkar göründü çox qəribə dünyalar
Mən, bəsirət azarlısı, dolaşmışam burda,
İlandır hər tərəfim ki, necə qaçsam da vurar.
O zamandan da elə mən, necə peyğəmbərlər,

Sevirəm incə eşq ilə dəniz və səhranı.

Ağlaram toyda və bayramda, yasda mən gülərəm,
Şərabın ən acıısında şirin həzz alıram.

Mənə tez-tez həqiqətən olan yalan görünər,
Gözüm səmada qalır, xəndəyə yuvarlanıram.

Verir təsəlli səs: “yaşat xəyallarını, divanə!
Tanımaz, bil, bu gözəl neməti ağıllılı olan!”.

ilk dəfə 28 fevral 1861-ci ildə çap olunub

Fransızcadan tərcümə

15.05.2018

Samara

Запись опубликована 15.05.2018, в Bodler.

UİLYAM ŞEKSPİR. 145-Cİ SONET

sonnet 145.jpg
                              Those lips that love’s own hand did make

Sevgi kimi şirin dodaqlarından,
İki söz ucaldı: “Nifrət edirəm!”

Onun həsrətiylə yandığım zaman;

Qüssəli halımı amma görən dəm,

 

Şəfqət ürəyində yarandı birdən,
Dilini qınadı, şirin bilirdim,
Dilini həmişə, indi yenidən,
Elə bil ki, lütfə öyrədilirdi.

 

“Nifrət edirəmi” dəyişdi sonda,

Gecənin sonunda necə gün doğar.
Cin kimi qovulub gedər səmadan,
Gecə cəhənnəmə bəlkə qərq olar.

 

              “Nifrət edirəm”ə “sənə yox”u da,
              Artırıb, qaytardı məni həyata.

 

İngiliscədən tərcümə

07-08. 2018

Samara

QEYD: 145-ci sonet Şekspir sonetləri içində unikallığı ilə seçilir, çünki başqa sonetlərdən fərqli olaraq yambik pentametrlə deyil, yambik tetrametrlə yazılıb. Heca sayı ilə desək, hər misrada on yox, səkkiz heca var. Azərbaycancaya bu sonet də 11 heca ilə çevrilib, çünki bizim səkkizhecalı şeirlə, təəssüf ki, Şekspir sintaksisini orijinala nəinki adekvat, hətta yaxın da vermək mümkün deyil. Orijinala yaxın ölçü seçən rus tərcüməçiləri sonetdən çox az şey saxlaya bilirlər.

ŞARL BODLER. TƏKİN ŞƏRABI

бодлер

   ( Le Vin du solitaire)

Ani, süzgün baxışından sevimli bir qadının,
Süzür gəlir elə bil üstümüzə ağ şüalar.
Soyuq gözəlliyini səthi titrəşən sulara,
Yollayır ay beləcə, göldə yuyundursun onu.

+

Gələr arıq Adelindən alovlu bir busə.

Sonuncudur qumarbazın əlində pul kisəsi,
Həm sığallar, didər həm qəlbi gələn nəğmə səsi

Elə bil hardasa insanı öldürür qüssə.

+

Dərin, dərin şüşə, əlbəttə ki, dəyməz bunlar,
İliyə işləyən o məlhəmə ki, məhsuldar
İçində saxlanılar şairin təlatümünə;

+

Ümid verirsən ona, həm də cavanıq və həyat,
Və qürur ki, elə sərvətdir o, yoxsulluqda,
Onunla qalxarıq və bənzəyərik Tanrıya da!

1850-ci ildə ya da buna yaxın vaxtda yazıldığı güman edilir

Fransızcadan tərcümə

14.05. 2018

Samara