(Uruzun dustaq olduğu boy)
Ay oğul, bəri gəl! Sağ ələ baxdım,
Sağ əldə qardaşım Qaragünəydi, —
İgiddir, qan tökən, baş da kəsəndir,
Qənimət də alıb, qazanıb ad da.
Dayım Uruz idi sol əlimdəki,
Qan da axıdıbdır, baş da kəsibdir,
Qənimət də alıb, qazanıb ad da.
Qarşıma baxanda, önümdə səndin,
On altı yaşına çatmısan indi,
Bir gün düşüb öləm, sən qalacaqsan,
Sən hələ yay çəkib ox atmamısan,
Yağı qanını da axıtmamısan.
Hələ almamısan Oğuzda ad-san.
21. 03. 2021, Samara
(Uruz bəyin dustaq olduğu boy)
Buyur, ağam Qazan, sözümü dinlə!
Güldün qəhqəhəylə baxıb sağına,
Gördüm çox sevindin baxıb soluna,
Nədənsə ağladın mənə baxıb sən,
Söylə, səbəb nədir, əgər deməsən,
Qalxaram, duraram onda yerimdən,
Yığaram qaragöz igidlərimi,
Qan Abxaz elinə sürüb gedərəm.
Orda əl basaram qızıl xaça mən,
Öpərəm keşişin hələ əlindən.
Alaram qaragöz kafir qızını,
Bir daha görmərəm sənin üzünü.
Niyə, ağam Qazan, ağladın belə?
Qurban qara başım, söylə, tez elə!
20. 03. 2021, Samara
Əgər soruşarsan Dəli Tondazı,
Qıyan Səlcük oğlu sağ-salamatdır,
Əgər Qaragünə oğlu Budağı
Soruşsan, deyərik Budaq da sağdır.
Sən xəbərsiz gedən gündən o bəylər,
Ağı çıxardaılar, qara geydilər.
Yeddi bacın yeddi yol ayrıcında,
Sızlayır, ağlayır, gördük, a Beyrək,
“Var ikən yox olan qardaş”, — deyərək.
Yırtır alma kimi al yanaqları,
Ürəyi dağlayır, gördük, a Beyrək.
Göz açıban görüb könül verdiyin,
Baybicanın qızı Banıçiçəyin,
Üzüyü verildi, böyük toyunsa,
Vədini qoydular, xəbərin olsun.
Gözəl Banıçiçək Yalançı oğlu,
Yalıncığa gedir, gördük, ay oğul!
Parasarın Bayburd hasarndan aş,
Tələs ap-alaca gərdənə birbaş!
Xan Beyrək, vaxtında yetməsən əgər,
Gözəl Banıçiçək əlindən gedər!
19. 03. 2021, Samara
Alçaq-uzaq yerlər keçib yorulan,
Atamın, anamın sovqatı karvan!
Əylə uzunayaq atını, sarvan,
Deməli sözüm var, qulaq as bir an!
Qalın Oğuzdakı Salur Qazandan
Soruşsam, de mənə, sağdımı, sarvan?
Qıyan Səlcuq oğlu Dəli Tondazı,
Soruşsam, başında varmı bir qəza?
Ağsaqqal atamla ağbirçək anam,
Sağmı, salamatmı, de mənə, sarvan!
Göz açıb gördüyüm, könül verdiyim,
Baybicanın qızı Banıçiçəyim,
Evdəmi a sarvan, gordamı yoxsa?
Söylə, qara başım qurbanın olsun!
19.03. 2021, Samara
A qız, nə ağlarsan “ağa” deyərək,
Göynədi, alışdı sinəmdə ürək.
Məgər sənin ağan yoxa çıxıb, qız?
Ürəyinə qaynar yağlar axıb, qız?
Niyə sarsılıbdır, qız, qara bağrın,
Nədir “ağa” deyib bu ağlamağın?
Bağrıma od düşüb, içimdə yanğın…
Qarşı qara dağı soruşsam əgər,
Kimlər yaylağında onun dincələr?
Soyuq sularını soruşsam əgər,
De, onlardan içib kim sərinlənər?
Əgər tövlə-tövlə şahbaz atları,
Soruşsam, de, kimlər minib atlanır?
Qatar-qatar dəvə soruşsam əgər,
De, bellərindəki kimindi yüklər?
Ağca qoyunları soruşsam əgər,
Toy qurub onlardan kim kabab çəkər?
Dilimə gələrsə qara-göy çadır,
İndi kölgəliyi, de, kimə çatır?
Ağzınla, dilinlə, söylə, qız kişi,
Sənə qurban olsun bu qara başım!
18.03. 2021, Samara
I
GİRİŞ
Dinləyin! Haçandan eşidirik biz
Danlardan, şöhrətli krallarından.
Nəcib kişilərin şücaətindən,
Skild oğlu Skefin düşməni qırıb,
Meyxanalarını dağıtmağından. 5
Atılmış uşaqdı, tapıldı çılpaq,
Heçnəsiz, tale də könlünü aldı.
Çatdı şöhrətə göy qübbəsi altda,
Uzaqdan balina yolu aşaraq,
Tayfalar gəldilər boyun əyməyə 10
Təzimlə, töhfəylə. Nəcib kraldı.
Vaxt ötdü, bir oğlu gəldi dünyaya,
Tanrı görəndə ki, qalanda başsız,
Xalq necə uğrayır fəlakətlərə,
Beləcə vaxt keçdi. Qadir Yaradan,
Beovulf adını yaydı aləmə.
Şimal torpaqların varisi idi,
Skid törəməsi artıq o zaman.
Başında dostları, varı varıydı. 20
Himayəsindəykən atanın hələ,
Gərək əməliylə, hədiyyələrlə
Bərkidə dostların sədaqətini,
Gələndə düşmənin həmlə xəbəri,
Döyüşə girələr onunla birgə. 25
Zəfərlə tanınar elin rəhbəri.
Gün gəldi, çəkildi Skild Tanrının,
Qanadı altına canı suluykən.
Sağlığında necə buyurmuşdusa,
Gəldi cənazəsi əziz rəhbərin 30
Sahilə çiynində tayfadaşların.
Buzu qığılcım tək işaran gəmi
Dayanıb dənizin dayaz yerində.
Sevimli padşahı, üzük verəni,
Sərvət paylayanı, həlqəyırtanı 35
Gəminin sinəsi üstə yıxdılar.
Böyük bir xəzinə vardı gəmidə,
Hərbi yürüşlərdən gələn qənimət,
Döyüş silahları, qılınc və zireh.
Belə zəngin gəmi görməmişdim heç. 40
İndi gəmidəki bütün bu sərvət
Onunla dənizə yollanacaqdı.
Burdakı xəzinə bircə damcı da
Az deyildi Skild uşaqkən hələ,
Dəniz yürüşünə tək çıxan zaman,
Gəmidə özüylə götürdüyündən.
Dirəyə sarındı bayraq qızıldan.
Qayıq tapşırıldı axara indi.
Qəlbləri, ruhları hüznlü idi
Nizəli rəhəbri ötürənlərin. 50
Nə saray aqili, nə şanlı əsgər,
Bilər bu yük hansı sahilə yetər.
Qədim ingilis dilindən tərcümə Xeyrulla Xəyalındır
Gəldi fevral. Qələm götür, ağla!
Fevralı durmadan tərənnüm elə,
Təkərlər altda hay-haray salaraq,
Qara yaz tək çamır yanır ki, hələ.
—
Tapasan fayton on-on beş şahıya,
Car çəkə kilsə, təkərlər də dinə.
Getdiyin yerdə daha küylə yağa,
Göz yaşından da, mürəkkəbdən də.
—
Sanki armuddular yanıb qaralan,
Dolaşa qalxar orda minlərlə.
Nohura çırpılar; enər də o an,
Qupquru qüssə gözlərin dibinə.
—
Qışqırıqlarla küləklər dəlinib,
Ləkə tək qar əriyən yer qaralar.
Təsadüfənsə, yəqindir deməli.
Gələr hönkürtü kimi misralar.
1912
ruscadan tərcümə: 17-18. 03. 2021, Samara
—
Февраль. Достать чернил и плакать!
Писать о феврале навзрыд,
Пока грохочущая слякоть
Весною черною горит. Читать далее
Səhər açılmamış yerindən duran!
Ağ otaqdan çıxıb qaraya girən!
Ağ donu çıxarıb qara don geyən!
Qızlar! Qatıq varmı ciyər tək qatı?
Çörəyə həsrətəm, varmı sacaltı?
Basın bucaqları, tapın tabağı,
Üç gündür yoldayam, məni doyurun,
Sizi sevindirə üç günə Tanrı!
17.03. 2021, Samara
Sənin alnın açıq meydana bənzər,
Gözlərin çıraq tək gecə közərər.
İpək kimi yumşaq, incədir yalın
Qoşa-ekiz qardaş iki qulağın.
Ər murada çatar sənin belində,
At demərəm sənə, qardaşıq indi,
Çətin səfərimdə iki yoldaşıq,
Mənə yoldaşdan da indi sən artıq.
17. 03. 2021, Samara
Bəsdir, itim kafir, boş danışdığın,
İtimlə bir yalaq yalayan azğın!
Altında alaca atını öymə,
O mənim ala baş keçimə dəyməz!
Öymə başındakı dəbilqəni də,
Mənim börküm ondan çox dəyərlidir!
Altmış tutamlı nizəni öymə,
Dəyməz bu qırmızı dəyənəyimə!
Kafir, qılıncını öymə çox da sən,
Ondan daha qolay məndəki çövkan!
Öymə belindəki doxsan oxunu,
Sapandım gözünün alar odunu!
Gəl, yaxındasan da, uzaqdasan da,
İgid zərbini gör, itil sonra da!
16.03. 2021, Samara
xeyrulla xayal 