“Arabir də ürəyinə toxtaq verərək,

Ayaq üstə can çəksə də, yenə yeridi…”

Əmirxan “can çəkirsə”, necə işləyir? Nə yaxşı iş imiş ki, can çəkən adam da öhdəsindən gəirmiş?

Səməd Vuurğun burda yenə filosof əbasına bürünür, deyir ki, bu düyada hər insan öz yerini tutur:

“Mühəndis də, müəllim də, təbib də hər an

Oz işilə, peşəsilə məqsədə çatdı”.

“Hər an məqsədə çatmaq” – bu necə olur?

Hər müəllim (həkim) olan məqsədə çatır?

Sonra:

“Çoxlarına həyan oldu məkan və zaman”.

Səməd Vurğun yəqin zaman və məkan haqqında təlimin olduğunu eşidib, ancaq onun nə olduğunu bilmir. Zaman və məkan insana necə həyan olur?

“Hər ağac da bir müəyyən yerdə boy atdı…”

Bu, aqronom yoldaş Əmirxanın diplom işindəndir?

Aha! Səməd Vurğun deyir ki, təkcə Əmirxan öz yerini itirib!

İdrakı (idrakı qalıbmış) onu danlayır, deyir tayların ildə neçə orden alırlar…

İldə bir neçə orden? Ağ olmadı? Səməd Vurğun özü yəqin alırmış…

İdarakı yoldaş Əmirxana deyir ki, “yerdən bərk yapış”. Səməd Vurğun deyir mən də idrakla razıyam, nə varsa, torpaqdadır…

Kefdir!

Yenə Puşkin Larinanın yanına qayıdır. Daha doğrusu, Səməd Vurğun Aygünün. Məlumdur ki, Tatyana Larina ərə getmişdi. Aygün isə ismətli azərbaycanlı qadındır. Başqasını sevə bilməyib.

“Gəlin sənət ilə yaşadı yalnız!”

Afərin!

Aygün başqa kişi sevməsə də, sevgisi çoxdur. O sevir: varlığı (?), təbiəti, axar suları, zəfəri, bəxtiyarlığı, yüksək əməlləri, saf arzuları.

Əsil Azərbaycan sovet qadınıdır.

Aygünün evində şadyanalıq.

“Başdan-ayağadək geyib qırmızı,

 Məclisə gün kimi şölələr yayır”.

Cürbəcür yeməklər, zəfəranlı plov. “Süfrədə rəngbərəng şərablar da var”.

“Yanır sağ döşündə qızıl bir nişan,

 Üstündə əksi var bizim rəhbərin…”
Aha! Rəhbərin! Stalinin!

“Əl çalıb oynayır dostlar, tanışlar,

Külək də tərpədir pəncərələri…”

Zəlzələdir? Bəlkə pərdələri tərpədir?

Beşinci badədəm sonra qarabağlı müğənni Elyar qızışıb oxuyur…

Aha!

“Deyesən yamanca vurulub Elyar!”

Birdən qapının zəngi üç dəfə vurulur.

Aha!

“Yonulmuş daş kimi arıq bir bədən,

Dayandı Aygünün qabağında lal”.

Yonulmuş daş hökmən arıq olur? Baxır nə boyda daşı yonursan, nə üçün yonursan…

“Aygünə bir dəstə gül verib, dərhal,

Gözləri yaşarmış çıxdı qapıdan…”

Yoldaş Əmirxan gözünü yaş elə tutub ki, qızını da görmür… Arvad Stalin mükafatı alıb…

Qonaqlar dağılışırlar. “Bir-bir, iki-bir”.

Sonra Səməd Vurğun maraqlı bir şey deyir. İndiyəcən heç kimin ağlına gəlməyib:
“Qonaq da köçəri bir quşa bənzər,
Yalnız ev sahibi uçan deyildir…”
Qəşəng deyilib. Bunu yekə hərflərlə yolların qırağına dirəklərə vurmaq lazımdır. İndiyəcən ev sahibinin uçan olduğunu güman edən cahillər var…

Aygün fikrindən səhərəcən yatmır. Bir romans yazır.

Elyar da yatmır. (O qədər içındən sonra gərək ölü yuxusuna gedəydi).

“Mənimdir o meyxoş, o dolğun çiçək”.

“Meyxoş” nədir?

“Dolğun çiçək” – yəni ətli-canlı?

Səməd Vurğun da Elyarı fitvalayır:

“Madam ki, eşqini sevirsən ancaq,

Sözündə bərk dayan, dönmə geriyə”.

Eşqi necə sevmək olar? Eşq elə sevgi deyil?
Yox, Səməd Vurğun dovşana “qaç”, tazıya “tut” deyir. Sevgi üçbucağı qurur.

“Hardasan, Əmirxan, hardasan indi?

Yoxsa ağır yatıb yuxu görürsən?

Bir oyan qəflətdən, meydan sənindir,

Oyan ki, Aygünü əldən verirsən”.

Yoldaş Əmirxan da gecəni yatmayıb. Öz-özünü danlayır:

“Ölüm də yoxdur ki, canımı ala,

Mənim də adıma kişi deyirlər…”

“Taleyim nə yaman günə qalmışdır,
Məni bu günümdə hrç kim bəyənməz”.

“Başıma uçsa da qayalı bir dağ,
Bir də üz qoymaram Aygün tərəfə…”.

Səməd Vurğunda dağ çoxdur, hamısı da qayalı. Ay zalım oğlu, başına qayalı dağ uçsa səndən nə qalar ki, harasa gedəsən…

Yəni bu yöndəmsizlik yoldaş Əmirxanın günahı deyil, Səməd Vurğun onun adından belə heyvərə, küt baltadan çıxmış şeirlərlə onu biabır edir…

Sonra Səməd Vurğun uzun-uzadı Aygünün daha bir yuxusuz gecəsini təsvir edir və oxucusuna bildirir ki, gəlinin “xoş ətirli gül dodaqları öpüşə həsrət qalıb”. “Gözünün yuxusu çəkilir dəm-dəm desə də”, iki misra sonra məlumat verir ki, “Səhərin eşqilə Aygün oyandı… Geydi saxladığı toy paltaını…”

Allah xeyir eləsin…

(ardı var)

Məqalənin tam mətni burda:

https://xeyrulla.com/2018/11/30/səməd-vurgunun-aygun-komik-poemasinin-təhlili-toy-paltarini-soyunmayan-gəlin-və-mugan-səhrasi/