Parisdəki küçə iğtişaşlarına televizorda baxanda elə bilirəm ki, orda xalq şairimiz Rəsul Rzanın yeri görünür. Böyük sənətkar həftə səkkiz, mən doqquz Parisdəymiş, bir dəfə Göyçaya gedəndə iki dəfə Parisə gedirmiş. Bir az yubanın kimi parislilər bir-birindən soruşurlarmış: “Bu müsyö Rəsul Rza niyə görünmür? Bəlkə bizdən inciyib, bəlkə biz ona pis baxmışıq, bəlkə bizdən küsüb və indi Londona gedir?”

Əlbəttə, Rəsul Rza Londona da gedirmiş, ancaq Parisdən inciməyib. Düzdür,  “Lenin”poeması üzərində işləyəndə daha çox Londona gedirmiş, çünki Vladimir İliç uzun müddət Londonda yaşayıb.

Təbiidir ki, Rəsul Rza Parisə xeyli şeir həsr edib. Və bundan da artıq təbiidir ki, Rəsul Rza Luvrun yanından keçə bilməzdi. Düzdür, əvvəllər elə yanından keçib gedib. Günlərin bir günü öz-özünə deyib ki, balam, girim bu Luvra baxım, görüm by Luvr nə Luvrdur. Başıma nə gələ-gələ.

Bilet alıb girir. Ora baxır, bura baxır, birdən gözünə qız heykəli sataşır. Bəlkə heykəl paltarlı olsaydı, Rəsul Rza onu heç görməzdi də. Ancaq bu qız, yəni heykəl qız anadangəlmə lüt idi. Tamamilə! Və indi azərbaycanlı ola, lüt qızın yanından baxmayıb keçə — mümkün deyil. O azərbaycanlının ən azı nənələrindən biri azərbaycanlı deyil! Rəsul Rza xalis azərbaycanlı olduğundan lüt qızı dərhal görür və əlini atır şalvarına… Yəni şalvarının cibinə, ordan qələm-kağız çıxarıb ayaqüstü şeir yazır.

“Luvrda bir qız var

Gözəllər gözəli!

Amma hayıf ki, daşdır.

Nə həmsöhbət, nə həmsevgi, nə işdaşdır”.

Demək lazımdır ki, bu şeir bir məruzə kimi yazılıb. Elə bil ki, Rəsul Rza KQB-yə səfəri haqqında məruzə eləyir. Çünki hər bir sovet şairi xaricə səfəri haqqında KQB-yə məruzə eləməliydi.

Yuxarıdakı parçada iki maraqlı söz var. Biri “işdaş”dır, yəqin “həmkar”. “Həmsevgi” isə, mənim fikrimcə, “canan”dır. Yəni ki, heyf, bu daş qızdan canan olmaz…

“Baxırsan heyrətdə qoyur səni,

çılpaq qadın vücudunun kamil cizgiləri”.

İkinci misraya fikir verin: bu, misra deyil, elmi dissertasiya cümləsidir! Rəsul Rzaya bu cümləyə görə sənətşünaslıq doktoru adı vermək lazım idi!

Şair adını geri almaq şərti ilə!

Birdən Rəsul Rza diksinir6

“Paho…

Bunun əlləri yoxdur”.

A kişi qorxma, heykəldir də, canlı deyil ki…

Rəsul Rza bilmirmiş ki, Miloslu Afroditanın qolları yoxdur! SSRİ-dən səfərə çıxanda KQB yaxşı təlimat verməyib. Az qalmışdı şairimizin ürəyi gedə…

Rəsul Rzada didaktika çox güclü olub,  didaktikanın köməyi ilə bu nəticəyə gəlir ki, bu heykəlin haçansa əlləri olub. Nəinki əlləri, hətta telləri də olub (əlləri, telləri...)

Rəsul Rza heykəlin, türkün məsəli, dalına-qabağına baxır… Hamımız azərbaycanlıyıq, başa düşürük məsələ nə yerdədir…Və, zad demişkən, şey demişkən.. elə oyanıqlanır ki, hansı aşığınsa şeiri yadına düşür: ”Məmələr tər yerpənək…”

Burda uşaqların üzünü o yana tutun… Yəni ki, bu şeirdə xeyli erotka var… Dalı lap… O söz… Mən özüm xeyli sarsıntı keçirdim oxuyanda, halbuki bu yaşımda özümdə çoxdan bəri heç bir sarsıntı gözləmirdim…

Sonra Rəsul Rza xanımlıa əl-ələ verib ayrılmaq istəyir. Yadına düşür ki, xanımın əli yoxdur…

Burda çox kəskin süjet dönüşü var. Oxucunun başı gicəllənir. Rəsul Rza yenə didaktika yolu ilə bu nəticəyə gəlir ki, yaxşı ki, xanımın əlləri yoxdur.

“Heç olmazsa, Parisin küçələrində əl açıb dilənməzsən…”

Başa düşdünüz?

Şeir yazılan vaxt, yəni 1950—ci illərin sonunda əlləri olan bütün parisli qızlar küçələrdə dilənirmişlər!

Görün Paris nə gündəymiş! Fransızlar acından qırılırmış!

Bakıda isə o vaxtlar… Nə o vaxtlar, nə bu vaxtlar? Bakıda haçan dilənçi olub? Hansı azərbaycanlı arvad ya kişi indiyəcə küçələrdə əl açıb dilənib?

Azərbaycan kimi firavan ölkədə dilənənin gərək ağlı başında yox, ayrı yerində ola…

Belə adamları gözümün qabağına gətirdim, uğunub getdim…

Allah rəhmət eləsin səni, ay Rəsul Rza!

16.12. 2018

Samara